da haykırmaktadır.
Şafaklarda nasıl yüzecek al sancak? Tabii ki buradaki “yüzme” mecaz anlamında kullanılmış olup dalgalanma anlamına gelmektedir. Yani şafak vakti gözlerimizi açtığımızda dalgalanan ay yıldızla, bayrağımızla karşılaşacağız. Veya gece bittiğinde bizi bayrağımızın semalardaki dalgalanışı karşılayacaktır. Yahut rahat uyuyabiliriz çünkü bayrağımız semalarda dalgalanmaktadır.
Ayrıca bayrağı, enginlerde yüzen bir yüzücü olarak da düşünebiliriz. Çünkü marşın başka bir bölümünde “Enginlere sığmam taşarım.” denilerek bir anlamda deniz unsuruna dikkatimiz çekilmektedir. Biz, tüm enginlerle boğuşacağız, dalgalarla boğuşacağız ama yine de zafer bizim olacaktır.
Bayrağı söndürmek mümkün değildir ey halkım. Mehmet Akif, bayrağın sönmeyeceğini söyleyerek bir anlamda bayrağı ateşe benzetmiştir. “Yurdumun üstünde tüten en son ocak” ifadesi buradaki sönmez kelimesinin şerhi olabileceği gibi, “O, benim yıldızımdır parlayacak.” ifadesiyle de aslında bir ışık anlamını vermekte, yani bayrağın ışığının sönmeyeceğini anlatmaktadır.
Mehmet Akif’in “sancak” kelimesini kullanması da ilginçtir. Böylece esas anlamından daha farklı bir mana vermeye çalışmıştır mısralarına. Çünkü eğer amacı sadece bayrak olsaydı bu kelimeyi kullanabilirdi. O, sancak kelimesiyle mısralarına daha derin bir mana vermek istemişti. Sancak genellikle askerî birlikleri temsil eder. Savaşlarda ordunun onurunu temsil ederler. Düşmanın eline geçmesindense ölmeyi tercih ederler. Mehmet Akif, burada bir anlamda orduya ve askerlere de mesaj vermek istemiş, bayrağın aynı zamanda bir sancak olduğunu ve uğrunda gerekirse ölünmesi gerektiğini belirtmiştir. Savaş ortamında askeri temalar ve mesajlara ağırlık verilmiştir.
Al kelimesi, kırmızı, kıpkırmızı manasına gelmektedir. Türk bayrağına al bayrak denilmesinin nedeni renginin kırmızı olmasıdır. Fakat Mehmet Akif burada sadece bir renk üzerinde durmamaktadır. Kırmızı ile şehitlerin kanlarını simgelemekte, bayrak uğruna dökülen kanlar hatırlatılmaktadır.
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak
Vatanımın üstünde en son ocak tütünceye kadar, yani en son fert kalıncaya kadar bu bayrak dalgalanacaktır. Bu bayrak eğer dalgalanmıyorsa ülkemin son ferdi de yok olmuş demektir. Şair, “yurt” kelimesi ile vatan topraklarını kastetmiştir.
Vatan nedir? Vatan sadece bir kuru toprak parçası değildir. Vatan bir milletin özgürce yaşadığı, kendi dinini ve millî benliğini yaşattığı topraktır. Bizim vatanımız sınırları emperyalistler tarafından çizilmiş sadece bir Anadolu toprağı değildir. Bizim vatanımız bütün bir İslam coğrafyasıdır. Çünkü inancımızda dünya ikiye ayrılır.
1. Kâfirlerin yaşadığı topraklar (darul-küfür).
2. Müslümanların yaşadığı topraklar. Buna da darul-İslam denir. Yani İslam toprakları.
Bir şairimizin dediği gibi Hatay Suriye’nindir, Diyarbakır Suriye’nin, İstanbul Suriye’nin; tıpkı Şam Türkiye’nin, Halep Türkiye’nin, Bağdat, Kahire, Kudüs, Mekke, Medine Türkiye’nin olduğu gibi.
Yani bizim için başkalarının çizdiği sınırlar yoktur. Biz bu sınırların dışında büyüdük. Bu sınırlar bize set olamaz. Bizim için tüm ümmetin coğrafyası bizimdir ve bizim vatanımızdır. Nasıl ki bir Arnavut olan Mehmet Akif, bu toprakların bağımsızlığı için mücadele etmişse bizim vatan bilincimiz de bütün bu coğrafyayı içine alır. Yemen’de ölen senin atan, Kudüs’te ölen sen, Şam’da, Kafkaslar’da, Balkanlar’da ölen sensin. Tıpkı onların bizim toprağımızda can verdiği gibi…
“En son ocak” ile bu ülkede yaşayan en son fert yok edilinceye kadar bayrağın dalgalanacağını belirtmektedir. Yani bu topraklara hâkim olmak istiyorlarsa bizi yok etmeleri gerekir. Asla teslim olmayacağız. Tüm fertler yok olsa, esaret altına girse, işgali kabul etse, ben en son ocak olarak yurdumun bağımsızlığı için mücadele edeceğim. Mademki tek bir ocak hâlâ direnmektedir, o hâlde bağımsızlık, özgürlük için şansımız var demektir. Bazen tüm insanlar yanılabilir ama gerçekleri haykıran bir ses (Genelde bu ses nebilerin, peygamberlerin sesidir.) olur. O bir ses var ise ümit de vardır. Hakkı haykırmak için sayılar önemli değildir. Gerçeğin farkında olan bir nefer bile yeterlidir. Günün aydınlanması için bir güneş yeterlidir. Bir güneş doğduğunda tek başına tüm yıldızları söndürür, ışığı ile herkesi aydınlatır. Tek bir ocak bile varsa gerçekler sönmeyecektir. “Ocağın sönmesi”, ailenin yok olması, artık yaşamaması anlamına gelir.
O benim milletimin yıldızıdır, parlayacak;
Bayrağım benim bağımsızlığımın simgesidir. Buradaki yıldız dalgalandıkça ben ancak bağımsız olurum. Bayrağımdaki yıldız hürriyetin ve bağımsızlığın göstergesidir. Bayrağımın düşmeyeceğini ve sadece benim için dalgalanacağını belirtir.
Bayrağımızdaki yıldız milletimizi, hilal ise İslam’ı simgelemektedir. Hilal aynı zamanda birçok İslam ülkesinin bayrağında bulunmaktadır. Tıpkı Hristiyan dünyasının bayraklarındaki haç gibi. İslam ülkelerindeki ve Türk bayrağındaki hilalin kökeniyle ilgili kaynaklarda şöyle bir rivayet geçmektedir: Sa’d b. Malik, Resulullah’a (sav) elçi (temsilci) olarak geldi, Resulullah ona kavmi için siyah bir raye (bayrak) verdi. Rayede beyaz bir hilal vardı. İslami rayedeki hilal şeklinin kaynağı da böylece anlaşılmış olmaktadır.1 Demek ki bayrağımıza hilali yerleştiren bizzat bu dinin peygamberidir. Bu nedenle hilal bizim için önemlidir.2
Bu nedenle Müslümanlar ile Hristiyanlar arasındaki savaşa “hilal ve haçın savaşı” denir. Mehmet Akif, Kurtuluş Savaşı’nın sadece bir milletin kurtuluşu olmadığını, bu savaşın bir hilal ile haçın, Müslümanlık ile Hristiyanlığın, iman ile küfrün savaşı olduğunu anlatmaktadır.
Ayrıca, İslamsız bir bağımsızlığın olmayacağını, tıpkı hilal ve yıldızın birlikte olduğu gibi İslam ve bağımsızlığın da birlikte olduğunu belirtmiştir. Hilal, yıldızı kucaklamaktadır. Bu da İslam’ın Türkleri kucakladığını veya Türklerin İslamsız olmayacağını da anlatmaktadır.
Şair bayraktaki yıldızı gökteki yıldızla birleştirmektedir. Böylece nasıl gökteki yıldızı koparmaya elimiz ve gücümüz yetmezse bayrağı da kimsenin yere indirmeye gücü yetmeyecektir.
Ayrıca yıldızın parlaması bir deyim olup şansının ve talihin yaver gideceği anlamına gelmektedir. Burada şair, kötü görünen şartların lehimize döneceğini müjdelemekte, talihin bizden yana olduğunu ve bağımsızlık ile İslam’ın milletimin en doğal hakkı olduğunu vurgulamaktadır.
O benimdir, o benim milletimindir ancak.
Bayrakla özdeşleşme sürmektedir. Bayrağın dalgalanması, enginlerde yüzmesi bağımsızlığın sürmesi anlamına gelmektedir. Bayrak Türk milletinin tüm değerlerini simgelemektedir. Burada bağımsızlık, özgürlük, millet, din kavramlarının hepsi barınmaktadır. Bayrak düşerse bütün bunların kaybedildiği anlaşılmaktadır. Bu nedenle bayrağın düşmemesi için mücadele edilmelidir. Savaşlarda bile düşman askerleri
İbn Hacer, “El-İsabe”, çev. Naim Erdoğan, c. 2, s. 345, İz Yayınları, İstanbul, 2010; Kettani, “Hz. Peygamber’in Yönetimi, Et-teratibu’l-idariyye”, İz Yayıncılık: 2/80.
İslam bayraklarındaki hilalin menşesini sadece “El-İsabe”deki bir rivayetle izah isabetli olmayıp araştırmalar hilalin ilk zamanlar mevcut olmayıp daha sonra ortaya çıktığını göstermektedir. Bu konuda bkz. “Türk Hilalinin Aslı I”, Darülfünun İlahiyat Fakültesi, Mecmuam, I (1926) sayı 2, s. 158-182; “Türk Hilalinin Aslı, II”, aynı mecmua, sayı 3, s. 36-51. Halil Halid bu yazlardan ilkini William Ridgway’in makalesinden, diğerini de Yakup Artin Paşa’nın eserinden tercüme etmiştir. Osmanlılar’dan önce, başka İslam devletlerinin de bayraklarında hilal bulunduğuna dair bkz. Fuad Köprülü, “Bayrak”, İA, II, 410-413.
