билан сўрсам оққан қонини…Қонли кунлар тушди менинг бошимга.
Алишер Навоий вафотидан сўнг дунё 500 йилга қариди. Абдулҳамид Чўлпон юзга кирди. Дунё юз ёшга яшарди. Бутун Турк Дунёси ўзининг буюк шоирини шарафламоқда. Унинг сиймосида биз ҳақиқат шоирига ўлим йўқ эканини, “Ҳақ йўли, албатта, бир ўтилғуси”, Шеърият Ҳуқуқи ғалабасининг гувоҳи бўлдик.
Сўз кўча-кўйнинг мижғов лофларидан, хоним-ойимчаларнинг инжиқликларидан, идорабозларниг маъшум ўйинларидан, жоҳиллигидан қўрқоқ, қўрқоқлигидан жоҳил кимсаларнинг мудҳиш қилиқларидан, шубҳасиз, устун турган Шеърият борасида, Шеърият Ҳуқуқи ва Абдулҳамид Чўлпоннинг Оламшумул Улуғ Шоир экани хусусидадир.
Абдулҳамид Чўлпон шеърияти бутун ХХ аср қадриятларини ўзида мужассам қилди. Уни оламшумул мақомга олиб чиққан омил– шоирнинг чексиз эҳтиросли гуманизмидир. Бу дунёдаги Инсоннинг ҳасратлари, қувончлари Шоир ижодининг ўқ томирига айланди.
Турк Дунёсининг бирлиги, Улуғ Туркистон қайғуси, Инсонга муҳаббат, жавонмардлик, саховат Абдулҳамид Чўлпон шеъриятиниг асос белгиларидир. Бу фазилатларни ичкин, илоҳий самимиятсиз ифода қилиб бўлмайди. Абдулҳамид Чўлпон самимияти– Дунё Инсонига бўлган меҳри, садоқатида ёрқин намоён бўлади.
Инсон ва Табиатнинг уйғунликдаги инъикоси Абдулҳамид Чўлпон ижодининг шуурли нуқталаридир. Шоир жуда узун шонли-саодатли, қонли-машаққатли йўлни босиб ўтди. Фақат ХХ аср одамининггина эмас, унинг ҳофизасидан, кўз ўнгидан минг йиллар воқеоти, талотумлари билан ҳайқириб кечдилар. Энди шоир бўлғуси замонларга қадам қўйди.
Шеърият Аллоҳ одамни яратгани каби қадимийдир. Ёруғ дунёга келганинсон бор экан, инсон бўлиб туғилган экан– Инсон ҳақлар, инсон ҳуқуқи бордир. Инсон ҳуқуқи– Шеърият ҳуқуқи. Инсон ва табиат уйғунлиги абадий, табиат тартиботи ўзгармас, аммо инсон табиати ўзгарувчандир. Мувозанат бузилган жойда жаҳолатниг қора қуёши ёниб, фикр оламини зулматга чулғайди, қонга булғайди. Муборак уйғунлик йўлижа жафо чекканларнинг карвонбошилари шоирлардир, эҳтимол. Шеърият чексизликдир, аммо шеъриятниг смонига боқиб, чексизликнинг ҳам чеки бор, деб ўйлайсиз. Шеърият инсоннинг илкин нафасидир, ноёнсиз нафаснинг моддийликка айланишидир, балки.
Миср-Бобил, Хитой-Ҳиндистон, Рум, Эрон, Америка сингари Турон– Туркистон– Турк Дунёси жаҳон илму фани, маданияти, адабиёти ва санъати хазинасига ўзининг муносиб меросини берди ва беражакдир. Улуғ шоир Абдулҳамид Чўлпон ўзбек руҳини куйлади. Зеро, Ўзбек Руҳи ўлмасдир. Ўзбек Руҳи абадийдир. Ўзбек Руҳи– бутун Турк Дунёсининг меросидир.
Ўзбек миллати бу олтин мероснинг эгаси, бу мерос бутун жаҳон учун, бутун инсоният учун, Аллоҳ инояти-ла, гўзал армуғондир. Ўзбек миллати– жаҳон цвилизациясини бир поғона баланд кўтарган буюк миллатдир. Ўзбек бўлиб туғилган, ўзбек деган номни муқаддас билиб жону руҳида асраган инсон нақадар бахтли инсондир.
Бу шарафли туйғулар Абдулҳамид Чўлпон ижодиётида порлоқ ифодасини топди.
Абдулҳамид Чўлпонни титратган, қақшатган зулм
