худо йўлидаги хайру эҳсонлари билангина кун кечирувчи бечораҳол Муҳиддин қорининг ўғли Дониёр эса «ейилмаган сомса» учун қўнғироқдан қўнғироққача ўтириб чиқишга мажбур бўлди.
Қамоқхона ҳаёти табиатан мулойим, ҳали анча ғўр, зўравонлик ва шафқатсизлик олдида ожиз ва қўрқоқроқ, иродасизроқ Дониёрни батамом ўзгартириб юборди.
У қамоқдалиги вақтида отаси оламдан ўтиб, онаси ундан кейинги иккита укаси билан амакисига, Муҳиддин қорининг Нуриддин шилпиқ деган носфуруш укасига тегиб олганини эшитиб, озод бўлгандан кейин ўз қишлоғига қайтмади. Онасининг бу қилмиши энди Дониёрни батамом ваҳшийлаштириб юборди. Унинг аламзада дилида аёл зотига нисбатан ўчмас нафрат ва қасос ҳисси пайдо бўлди. У уйланмади, дуч келган гул борки, уни ҳар қандай йўл билан ҳам узиб ва ҳидлаб, кейин уни шафқатсизларча топтаб, эзғилаб кетишдан роҳатланадиган одат чиқарди. Дониёр қамоқхонада танишган ва унга тегишли йўл-йўриқ ҳамда сабоқларни бериб устозлик қилишган айрим «амаки»ларнинг тавсияси билан шаҳардаги бир гуруҳ мафиозлар даврасидан паноҳ топди. У ўз ҳомийларига чинакам садоқат ва ҳалол хизматлар кўрсатиб, бунинг эвазига ёғли-ёғли жойларда ишлаш имконига эга бўлди. Кейинги пайтларда у бензин бўйича бизнесмен бўлиб танилган, анча катта ҳудудларда айтгани-айтган, дегани-деган. Пойи-патаклар энди уни эркалашиб, хушомад билан Дони, мистер Дони деб атайдиган бўлишганди. Бугун, мана, мистер Дони учун одат тусига кирган ҳаловатли ва фараҳбахш кечаларнинг навбатдагиси. У, айниқса гулбадан Хуршиданинг биринчи учрашувдаёқ қафасга «лоп» этиб кириб, энди унинг ўнг кифтига осилганча ишваланиб, ялтоқланиб ўтиришидан лаззатланяпти. – Мистер Дони, пожалуйста… Биттагина шеър ўқиб берсангизчи… – Шу тоб у Донига, бир маҳаллар ҳофиз Мумтоз тўқиб куйлаган «Хуршида»ни эслаб қолиб, илтижо қилади. – Мне очень нравится, когда о нас поют или стихи читают…
– Неужели?! С огромным удовольствием, – Дони ғурур билан ўрнидан тураркан, даврадагилар ҳам бу таклифни маъқуллашиб, қарсак чалишди. – Сизлар учун жон тасаддуқ!
Кейин у томоқ қириб, оз-моз хаёл суриб олгач, шоирларга хос салобат ва салмоқ билан машҳур бир драмадан монолог ўқий бошлади.
Косани тўлдиринг, айтинг алёрни,
Шу пулнинг, шу қулнинг соғлиғи учун.
Айш қилиб ўлтирган йигитлар билан,
Майлисда қизларнинг борлиги учун.
Ичайлик шу пулнинг салобатига,
Пул кўп зўр, азамат, паҳлавон бир куч.
Агар пул бўлмаса бутун дунёда
Одам йўқ, турмуш йўқ, ҳатто яшаш пуч.
Пул бўлса, пул бериб базм оласан.
Пул бўлса, пул бериб имон оласан,
Пул бўлса, пул бериб виждон оласан,
Пул бўлса, пул бериб хотин оласан.
Диёнат, қошу кўз, ширин сўз ҳам пул,
Ҳаттоки муҳаббат, юраклар ҳам пул.
Билмадим, худонинг ўзи дунёни
Яратса, пулни ҳам ўйлаганмиди?
Шу пулнинг ўзидан кучли
