id="n15">15
Yanko hayali bir şahıs olduğuna göre Evliya Çelebi’nin gördüğü zincir parçaları herhâlde Bizanslıların Fatih’e karşı kullandıkları savunma zincirleri olacak.
16
Burası şimdiki “Fener” olabilir.
17
Padişahların kılık değiştirerek (tebdili kıyafetle) çıktıkları kapı olacak. “Tebdil gezmek” deyimi son yıllara kadar kullanılırdı.
18
Hadyan oğlu Yanko’nun veziri.
19
Evliya Çelebi’nin bu büyük yanlışları o sırada Osmanlı aydınlarındaki tarih bilgisinin durumunu gösterir.
20
Arap harfleriyle ve ebced hesabı ile 699 çıkar ki Osmanlılar’ın hicri tarihle müstakil oldukları yıl diye kabul olunmuştur. Bunun doğru olmadığı, Osmanlı Uç Beyliği’nin miladi 1336’ya kadar İlhanlı Devleti’ne bağlı olduğu bugün bilinmektedir.
21
Osman Gazi’ye verilen “Osmancık” adının nereden çıktığı kesin olarak belli değildir. Belki bir sevgi nişanesidir.
22
Evliya Çelebi kendisini Hoca Ahmed Yesevî soyundan saymaktadır ki ispatı asla mümkün değildir.
23
Yani icazet verip.
24
Manen destekledi manasında.
25
“Önce namaz” manasında
26
Bugünkü Tekirdağ
27
Bu Alaaddin Sultan’ın kim olduğu belli değil. Meşhur Selçuklu sultanından galat da olabilir
28
Emevi hükümdarı. 717-720 arasında hükümdarlık etti.
29
Meşhur Abbasi hükümdarı. 786-809 arasında hükümdarlık etti.
30
Tabii bunun aslı, esası yoktur. Amasya’ya sığınmış olan Mehmed Çelebi, merkezi otoritenin gevşemesinden ötürü serkeşlik eden bazı Türkmen beylerini yenmiştir. Evliya Çelebi bu harekâtı, Temür ordusunu yenmek şeklinde anlatıyor.
31
Evliya Çelebi “hummayi muhrika” tabirini kullanıyor. Bütün ateşli hastalıklara humma denmesi âdettir. Bununla hangi hastalığın kastedildiğini tespite imkân yoktur.
32
Bu da tamamen hayali bir vakadır.
33
Sivaslı Kara Şemseddin diye bir şahıs yoktur. Sivaslı Şemseddin adında bir Halveti şeyhi varsa da Fatih’ten çok sonradır ve 1006 (14 Ağustos 1597-3 Ağustos 1598) tarihinde ölmüştür. Evliya Çelebi herhâlde Fatih’in çağdaşı Ak Şemseddin’i kasdetmişse de onun Manisa’da bulunduğuna dair kayıt yoktur.
34
Fatih’ten çok önce yaşamış olan Sultan Kalavun’u da çağdaş göstermekle Evliya Çelebi tarih kültürü bakımından çok zayıf olduğunu ortaya koymaktadır.
35
Bu tarih yanlıştır. Hicri 878 olacaktır. Savaş 11 Ağustos 1473’te yapılmıştır.
36
Miladi olarak 1444 Ağustos’unda.
37
Bu Emir Buhari, Yıldırım Bayazıd çağındaki meşhur Emir Buhari’den başka birisidir. Fatih Camisi civarında türbesi olup hicri 922’de (= 5 Şubat 1516-23 Ocak 1517) ölmüştür. Keramet sahibi ermişlerden sayılmıştır.
38
Evliya Çelebi burada “mazbut” kelimesini kullanmaktadır. Bu kelime “ezberde olmak” anlamında kullanıldığı gibi “yazı ile tespit olunmuş” manasına da geldiğinden “bilinmektedir” diye çevrilmiştir.
39
“Götürmek” aslında “Kaldırmak” demektir. “Yer götürmez” yerin kaldıramayacağı kadar büyük manasında bir Osmanlı deyimidir.
40
1453 baharı.
41
Bu büyük bir yanlıştır. 35 numaralı notta da belirtildiği gibi Akkoyunlularla savaş 1473’te, yani İstanbul’un fethinden 20 yıl sonra yapılmıştır.
42
Bizanslıların en korkunç silahı olan Rum ateşini kastediyor.
43
Yıldızların durumuna bakarak yapılan ve ilim sayılan falcılık.
44
“Abdal” ve “budala” kelimeleri Arapçadan Türkçeye “bedil” kelimesinden geçmiştir. Bedil “kusursuz, iyi adam” demek olduğu hâlde Türkçedeki abdal ve budala kelimeleri hiçbir şeye aldırmayan, kalender derviş manasını almıştır.
45
Arabistan askeri tamamen hayalî olup fethin dinî destanlarından bir parçadır.
46
Daha önce, 34 numaralı notta da belirtildiği gibi, Mısır Sultanı Kalavun, Fatih’ten çok önce yaşamış ve 1279-1290 arasında
