буолбат дуо?! Олордун ээ, аахтын! – диэн кинини кытта тэҥҥэ аахсан, отой саҥардыбат этэ.
– Чэ, бэйи, оҕолорум үллэстэн үлэлээбиттэрэ, уоскуй, – диэн ийэлэрэ сып-сап остуолун тардан барара, көстүрүүлэ хаппаҕа арыллаатын, минньигэс миин сыта муннуга саба биэрэрэ.
Итинник. Кэрэ да кэмнэр. Ийэлээх-аҕалаах буолар дьол. Оттон Ира, оччотугар, икки бүк дьоллоох буолан тахсар. Тоҕо даа? Оттон… кинини, төрөөбүтэ 20 эрэ хоммут кыыһы, оҕото суох аймахтарыгар ииттэрэ биэрбиттэр ээ, төрөппүт дьоно. Итини Ира хойут билбитэ эрээри кими хомнуой, кимиэхэ хоргутуой? «Маамам, паапам» дии үөрэммит дьонун сириэн, ордугу була сатыан санаатыгар да оҕустарбатаҕа. Сол курдук кыһамматаҕа, көннөрү истэн эрэ кэбиспитэ. Ойоҕостон кэтээччилэр «ити кими батан бу кыыс солуута суоҕуй» диэбит сурахтара эмиэ иһиллибитэ. Ону истэн Арыпыана, хайдах эрэ муҥатыйа быһыытыйбытыгар, Ирата, оччолорго 14-тээх кыыс, сүүрэн кэлэн кууһа түспүтэ уонна тапталлаах ийэтигэр чахчы ис сүрэҕиттэн эппиттээҕэ:
– Маама, арай мин бууннаан, айдааран турбут, барыгытын сымыйаҕа-албыҥҥа күтүрээбит буолуум, уулуссаҕа бэйдиэ барыым… оччоҕо ити ыаллар туох диэх этилэрий? Сөбүлүөхтэрэ үһү? Бука «иитиллэн-иитиллэн баран баҕайы үтүө дьүһүнэ ити баар» диэхтэрэ этэ буолбаат?! Ону өйдөөбөтө буолуо диигин? Мин эйиэхэ куһаҕан оҕобун дуо? Дуу, эн миэхэ холоон даҕаны ийэбин диэри гынныҥ дуу? Оттон Сырдыкпыт? Кини эмиэ оччоҕо солуута суох дуо? – дии-дии кыыһа, бэкээринэҕэ килиэп күүтэ турар дьахталларга сонун оҥостон, кинилэри сөҕөн-махтайан кэпсээбит ыаллара Аастыраны үүт-тирии үтүктүбүтүгэр, ийэтэ күлэн тоҕу барбыта.
Кырдьыга да оннуга. Сырдык эмиэ иитиэх кыыс, ол кырдьыгын эмиэ хоп-сип хонуутуттан, быстахха алҕас, ити үс сыл аҕас эдьиийин Ира айдаанын саҕана истибитэ, эмиэ тугу да саҥарбатаҕа. Кини майгыта оннук, намыын, ис-иһиттэн толкуйдаах, кыратыттан бэрээдэк хаата. Хайдах да атыннык ылыныах быһыыта суоҕа. Ол да гыннар кыыс муҥнаах син иһигэр арааһы санаабыта буолуо ээ, ким билиэй…
– Хата, маамаа, үһүөн олорон кэпсэтиэҕиҥ, дьиҥэр хайдах этэй? – Ира биирдэ, иитиэх оҕолор тустарынан кэпсэтиигэ иэҕэтэн, арааһа 17 сааһын эргин этэ быһыыта, ийэтин үүйэ-хаайа туппута.
Ити киэһэ иһиттэрин сууйан, муосталарын сото охсон баран кыргыттар хосторугар батыаккалаһан киирэн үһүөн өргө диэри бүкпүттэрэ. Аҕалара, суоппар киһи, үлэтиттэн кэлэн, суунан-тараанан баран тута киирэн сыппыта, устунан утуйбута. Кини хойут кэллэҕинэ итинник гынар үгэстээҕэ. Саҥа-иҥэ суох, сылайдым диэн аһааччыта суох, тута хаһыатын туппутунан утуйар хоско киирэн дьыбааҥҥа тиэрэ түһэр уонна сотору соҕус мунна тыаһаабытынан барааччы. Ону туруоран «ороҥҥор көс» диэтэххэ кыйаханарын иһин, Арыпыана оргууй аҕай чараас суорҕанынан, уһугуннарымаары сэрэнэн, үллүйэн биэрээччи.
Дьэ, ол бүөмнээн кэпсэтиигэ, бары да саастарынан тэҥэ суохтарын аанньа, кыргыттар ааттаах буоллахтара, истиҥ-иһирэх тыын сатыылаабыта. Арыпыана төһөтүн да иһин, бастакы кыыһын туһугар ордук туоххаһыйара таайыллыбыта.
– Ира-а, тоойуом,
