Kazimierzowe — aluzja do panowania Kazimierza Wielkiego (1310–1370) i poprawy standardów cywilizacyjnych w Polsce za jego czasów.
286
gdzie siedem razy na dzień dzwony biją — sens: gdzie odprawiana jest liturgia godzin, to jest modlitwa obowiązkowo domawiana siedem razy na dzień przez osoby ze święceniami duchownymi.
miary ludzkiej nie przechodził — nie przekraczał wzrostu wysokiego człowieka, nie był olbrzymem.
293
staje, stajanie — dawna miara odległości (etymologicznie: dystans, po przebiegnięciu którego koń musi się zatrzymać i odpocząć).
294
kulbaka — wysokie siodło, przeważnie wojskowe.
295
glewia — broń drzewcowa z grotem w formie jednosiecznego noża; tu: kopia.
296
cugle — wodze, lejce.
297
w posła godzisz — posła atakujesz.
298
Mikołaj Powała z Taczewa — (ok. 1380 – ok. 1415), rycerz i dyplomata, powołany do rady wojennej przed bitwą pod Grunwaldem.
299
Zawisza Czarny z Garbowa — (ok. 1370–1428) polski rycerz, przez pewien czas na służbie króla Węgier Zygmunta Luksemburskiego.
300
Jan Farurej z Garbowa — rycerz, brat Zawiszy Czarnego.
301
Mikołaj z Moskorzowa — wspomniany w rozdz. 1 dowódca obrony górnego zamku w Wilnie w r. 1390.
302
Zyndram z Maszkowic — (zm. ok. 1414) polski rycerz niemieckiego pochodzenia.
303
Witold Kiejstutowicz, zwany Wielkim — (ok. 1350–1430), wielki książę litewski, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. W latach 1382–1385 oraz 1390 przejściowo sprzymierzony z Krzyżakami przeciw Jagielle.
304
dań (daw.) — danina, dar.
305
płochość (daw.) — lekkomyślność.
306
wolej (daw.) — lepiej.
307
samowtór (daw.) — we dwóch.
308
włodyka — rycerz, zwłaszcza niemajętny lub bez pełni praw stanowych.
309
lubo (daw.) — chociaż.
310
rakuski (daw.) — austriacki.
311
Burgundia — region w centralnej Francji.
312
gorze chłopcu (daw.) — źle z chłopcem.
313
wypiastować — wychować.
314
prawy (daw.) — prawdziwy.
315
nie skończy on własną śmiercią — sens: umrze śmiercią gwałtowną, zapewne na skutek wyroku sądu.
krotofilny (daw.) — skłonny do żartów; krotochwila — farsa, żartobliwy utwór sceniczny bądź żart, dowcip.
320
tuszyć (daw.) — mieć nadzieję.
321
zmóc — pokonać.
322
przygodzić się (daw.) — przydarzyć się.
323
chycić — dziś popr.: chwycić.
324
roków (gw.) — lat.
325
Aleksandra Olgierdówna — (ok. 1370–1434), córka wielkiego księcia Litwy Olgierda, siostra Władysława II Jagiełły, żona księcia mazowieckiego Ziemowita IV.
326
liszka — tu: futro ze skór lisich.
327
koleśno (daw.) — w kolasach; kolasa to odkryty powóz konny bez resorów.
328
którym nie wolno było omijać Krakowa, by nie pozbawić miasta licznych opłat — niektóre miasta posiadały w średniowieczu przywilej, określany jako „prawo składu”, zgodnie z którym kupcy nie mogli ich omijać, lecz przez określony czas musieli wystawiać tam swój towar na sprzedaż.
329
skrzęt (daw.) — krzątanina, ruch.
330
Władysław II Jagiełło — (ok. 1362–1434), syn wlk. księcia Olgierda, wielki książę litewski, król Polski od małżeństwa z Jadwigą (1386). Dwukrotnie ochrzczony (przez matkę Juliannę w obrządku wschodnim i przez biskupów
— pochodzący z Fryzji, krainy nad Morzem Północnym, obecnie stanowiącej pogranicze Niemiec, Danii i Holandii.
