теләгән кебегрәк итеп әйтте.
Иргали аның яшьрәк чагында да ярпачланырга яратучы вакчыл бер адәм икәнлеген белә иде. Әмма бу мизгелдә Халәпнең гыжылдап чыккан тыншык тавышы әллә нишләтеп җибәрде аны. Юк, сару кайнату гына түгел иде бу, ә тәненә ниндидер шыксыз бер нәрсә сыланган кебегрәк тәэсир иде.
– Юкка хафаланма, әйт, әйтер сүзеңне, – диде Бәһрам җизнәсе, тыныч кына. – Иргали ул күптән үз кеше. Шуның өстенә әле, Хәят әйтмешли, дөнья күргән, тугыз дәрья суы эчкән, ничәмә-ничә ил кичкән фронтовик.
Халәпнең үз тугызы тугыз:
– Мин, ячейка әгъзалары белән генә, дип әйтмәкче идем…
Иргали күңел төбеннән актарылып, кайнап күтәрелә башлаган яман хис якынаюын тойды. Ах, беткән җан! Мәхлук җан! Әҗәтканә!.. Хәтер саклыйм дип тә уйламый бит, кабахәт! Әмма Иргали ярсырга ярамавын, вакланмаска кирәклекне шунда ук абайлап алды:
– Нәрсә, мине ят элементка санамыйсыңдыр ич?..
Халәпнең җавабы әзер:
– Шту син! Алай димәдем ич. – Шулай да ирәйгән сыман итеп өстәп куюны кирәк дип тапты, ахрысы. – Бары тик партия уставының төгәл үтәлүен генә таләп итәм мин.
Гарьләнде Иргали. Бу минутта ул үзен читкә тибәрелгән кеше сыман хис итте. «Әллә үзәгенә җиткерерлек, үтерерлек итеп берәр сүз әйтимме икән?» – дип уйланды. Яңак итен чәйни башлавын үзе дә сизми иде Иргали. Юк, сабыр итим, түзим, дип күпме генә тырышса да, булдыра алмады, әйтте. Моның ише әрсез алабайларга сыя ул дип уйлагандыр инде.
– Бу балак бете шулай башка ук мендемени инде?.. – диде Иргали, ачы бер көлемсерәү белән. – Әтәч булып кычкыра башлаган дип әйтүем…
Үшән Халәп, корт чаккандай чәчрәп, урыныннан ук торды. Көлсу йөзе тагын да төссезләнә төште. Күзләреннән утлар чәчеп, яный ук башлады:
– Әй, син!.. Авызыңны чамалабрак ач, яме. Югыйсә күрсәтермен мин сиңа балак бетен. Баганага сәлам бирерлек итәрмен. Туже миңа, кызылармеец!.. Миңа калса, сине без бары тик ләгънәт царизмның, падишаһ әгъзам хәзрәтләренең турылыклы колы-солдаты дип кенә беләбез. Шул тугры хезмәтләрең өчен көмеш медаль алуың да безгә сер түгел… Авылдан киткәнеңә дә инде биш былтыр. Кем булып кайткансыңдыр бит әле, анысын бер шайтан үзе белә…
– Очынма!.. – Иргалинең тавышы хәрби команда сыманрак яңгырады. – Синең ише бушбугазларны гына күп күргән мин.
Шулай көтмәгәндә-искәрмәгәндә ут чәчеп, буран уйнатып әйтешә дә башладылар. Бу хәлне күреп, Бәһрам абзый да урыныннан күтәрелергә һәм араларына керергә мәҗбүр булды.
– Ипләп, ипләп кенә! Ниткән хәл бу? Нәрсә бүлешә алмыйсыз? Җитте сезгә! – Бәһрам иң әүвәл Халәпне элеп алды. – Син нәрсә, ә? Нишләвең бу?
Тегесе дә чытырдап тора:
– Ә ул нәрсә?.. Вәт, понимаешь! Кайтып җитмәс борын бугазга баса. Мыскыл итә…
Иргали дә, мәкерле елмаеп, җавабын кайтарды:
– Дөреслекне әйтү – мыскыл итү була алмый.
– Мин дә кеше бит.
– Анысын исбат итәсе бар әле…
Бәһрам, күзләрен ямьсезләндереп, Халәпне кысрыклавын белде:
– Иң
