байлашат.
Айгүл ШАРШЕН
СЕЗИМДЕР КАРЫБАЙТ
Кумарбү эшикте басып жүрдү. Алтымышка чыгайын деп калса дагы али жаш көрүнөт. Куу турмуштун азабын тартып, саамай чачтары агарып калганы болбосо жүзүндө анда-санда түшкөн бырышы анча байкалбайт. Бала-чакасы чоңоюп, өз-өзүнчө турат, кенже уулу өзүнө күйүмдүү, келини Аселкан кайненесине өз кызындай. Кадимки кыргыздын карапайым кызы, эки небереси чоң апалап жанынан чыкпайт.
– Аттиң, – деп алды Кумарбү, – өмүр чиркин күүгүмдөп баратат ээ, жашоом өтө жакшырып кетпесе да эл катары жашадым, бир гана өкүнүчүм…
– Апа, үйгө кирип, тамак ичиңиз, – деген Аселкандын үнү аны селт эттирди.
– Кирем, балам, иче бергиле, – деди Кумарбү. Ойлору албууттанган дайра сымал алда кайда кетип, негедир бүгүн бала кездеги сүйгөнү көз алдына тартыла улам-улам эсине түшүп туруп алды. «Балдар күтүп калышты го, менсиз тамак ичишпейт», – деп жанатан бери чырмаган ой-санаасынан суурулуп чыга үйгө кирди.
– Чоң апам келди.
– Чоң апа, кайда бардың? – дешип эки небереси сырттан кирип орун алган Кумарбүнүн этегине жармашышты.
– Эч жакка барганым жок, кагылайындар, эшикте эле жүрдүм.
– Апа, сен бүгүн ойлонуп калыптырсың да, башка балдарыңа баргың келип жатабы? – деди уулу Уланбек.
– Барып келсем жакшы болот эле, бул жамандарды ким карайт?
– Бир жумадай кыдырып келиңиз, апа, мен үйдө болом, Улан иштей турсун, үйдөгү көп иштерди жасап алайын, – деди Аселкан жаркылдай.
– Анда мейли, эртең барып келейин, – деп Кумарбү алдындагы ашка колун сунду.
Турмуштун соккусу Кумарбүнү жакшы эле аркы-терки калчап, ысык-суугуна кактады. Турмушта көп азапка туруштук берип, жеңилбей жеңе билсе жашоо эртеби-кечпи өз жемишин берээри бышык эмеспи. Анын сыңары Кумарбү ийилбеди, ноюбады өзүнүн көтөрүмдүүлүгү менен балдарын бойго жеткирип, өтө кыйын болбосо дагы өз-өзүнчө түтүн булатып койду. Үч уул, бир кызы бар.
Эми өз ордуна жатып алып, өткөн балалыгы жөнүндө ойлоду…
Кумарбү көп балалуу үй-бөлөдө чоңойгону менен баары ынтымактуу турушчу, эң улуусу эле Кумарбү, андан кийинкилери жаш. Атасы Сарыбай, апасы Уларкан, алар учурунда жай гана турмуш өткөргөн адамдар эле. Уларкандын ата-энеси жок, жалгыз сиңдиси Чынаркан оорудан каза болгондон кийин анын эркек баласын өз балдарына кошуп багып алган, атасы бага албайм деп, кээ-кээде келип-кетип турчу. Өмүрбек кичинесинен эле тентегирээк болуп өсүп келе жатты, Кумарбүдөн бир жаш кичүү. Бир күнү экөө эшикте жүрүп, уруша кетишти.
– Сен эмнеге менин дептеримди уурдап аласың, сурабайт белең? – деп жини келген Кумарбү аны жонго бир муштады.
– Сурабаса эмне болмок эле?
– Сурашың керек болчу, эгер дагы ушинтсең көрөсүң бирди, – деп дагы бир муштады.
– Эмне чабасың? – Өмүрбек Кумарбүнү түртүп ийди.
– Сени тарбиялаш керек, болбосо жанда жок тентек болуп кеттиң!
– Сен тарбиялайт белең мени, оозуңду жаап калчы!
– Ата-энең болбосо биз тарбиялайбыз да, апамды болсо укпай баратасың, анан кимди угасың ыя? – деп Кумарбү аны карысынан чымчып алды. – Көзүңдү ачып жүр!
– Эй, эмне чымчыйчың, таежеме айтам, – деп Өмүрбек бир койду. Алардын чукулдашып кирип келе жатканын уккан Уларкан сыртка чыга калды:
– Эмне болуп кетти?
– Мени ата-энеси жок жетимсиң деп жатат, – деп Өмүрбек бырылдап ыйлай мурдун жанып алды.
– Жинди болдуңбу? – Уларкан кызын жекире карап, жемелеп кирди. – Экинчи антпей жүргүн.
– Өзү эмнеге менин дептеримди уурдап алат, желмогуз, бейбаш!
– Бас үнүңдү, экинчи ушуну жетим деп көр, тилиңди жулуп алам, жетим эмес, атасы келип жүрбөйбү?
– Ошол багып коюптурбу, биз багып жаткандан кийин ээнбаштык кылбай жүрбөйбү, атам экөөңөрдү болсо угуп да койбойт.
– Сен эмне болуп калгансың, акылыңдан аздыңбы ыя, Өмүрбекти Узактан кем көрбөгүн, – деген Уларкан кызын бир муштап, Өмүрбекти үйгө жетелеп кирип кетти. Кумарбү тултуңдап алардын артынан кирди.
– Өз балаңардан дагы ашык көрүп бакканыңарды баалайт бекен көрөм, эмитен тил албайт, мектепте ээнбаштык кылат, мугалимдеринен бир күнү угаарсыңар.
– Сен эмне болуп калгансың, Өмүрбекти жоготоюнбу эми?
– Өзүңөр билгилечи! – деп коюп Кумарбү ичкери кирип кетти.
– Садага болоюн десе, бейбаштык кылбай жүрбөйсүңбү, апаңдын арбагы үчүн сен адам болушуң керек, жакшы адам болгун, – деп Уларкан жашын аарчып, өз ишине киришти.
