van die huis af weg te kom, was Freek daar. Hulle het saam die kop agter die huis uitgeklim sonder om te praat. Hulle het die son saam sien opkom.
Sagie was dertien en Freek sewe. Byna vyftien jaar gelede.
Hy het toe al geweet van die dood. Van kleins af het hy bygestaan as Jan Julies slag; hy het gesien hoe die honde meerkatte doodbyt; hy het geweet diere wat dood is, kom nie weer terug nie – waar hulle ook al heen is. Mense gaan hemel toe, dié wat gaan, en niemand kom terug nie.
Hy en Freek is later terug ondertoe en het gehelp om die pikke en grawe te dra sodat die gat gegrawe kon word.
En nou gil die vroue weer teen die rant. Sagie weet hy moet huis toe, maar hy besluit om eers by die werkers langs te gaan. Hy draai uit die voetpad weg en kies kortpad deur die veld. In sy haas spring hy oor die bossies. ’n Doringdraad wat aan ’n bos klou, sien hy te laat en die punt krap ’n bloedstreep oor sy kuit.
Daar moet groot fout wees, dink hy, want al die mense drom saam by Jan Julies se huis. Uitasem kom hy daar aan. Jannetjie lê op sy maag, arms langs sy sye, kop skeef. Daar loop bloed by sy neus uit. September en Hubert hou Freek eenkant vas.
Jan Julies staan voor Freek. Hy spoeg in sy gesig. Sagie knyp sy oë toe toe Freek ’n vuishou op die mond kry. Jan Julies gaan kniel by Jannetjie en draai hom op sy rug. “Jannetjie.” Hy klap hom liggies teen die wang. “Hoor jy vir Pa? Here, Jannetjie, hoor tog nou.” Hy laat die seun se kop sak. Terwyl hy by sy deur in loop, sê hy: “Loop haal jou pa, Sagrys.”
Sagie kyk na Freek. September-hulle het hom gelos.
“Pa is nog op die dorp.”
Jan Julies draai terug. “Bel dan die polisie laat hulle daardie ding kan kom haal. Kyk net hoe lê my Jannetjie; kyk net so. Ons wil nie moordenaars hier onder ons hê nie.”
Sagie huiwer. Hy wil nie hê die polisie moet Freek kom haal nie.
“Toe, loop nou. Hardloop!”
“Freek?”
Freek draai van Sagie af weg en gaan sit teen die uitgeboude fondasie van die huis.
Sagie sien van ver af sy pa se bakkie onder die afdak langs die huis staan. Oubaas en Willou kom blaffend na hom toe aangehardloop en spring teen hom op.
Sy pa sit op die stoepbankie. “Waar was jy? Dis oor hier werk is wat gedoen moet word dat jy nie kerk toe is vanoggend nie, nie om leeg te lê nie. Wat is daardie merke aan jou arms en bene? Botterboom?”
Sagie merk die vlekke nou eers op.
“Het jy botterboom gery, Sagrys?” Barend staan op.
Sagie sien die moeilikheid kom. “Pa, daar is fout by die mense, Pa. Is Jannetjie. Jan Julies sê hy is gemoor. Hy sê Pa moet soontoe kom. En lat ek die polisie moet bel.”
“Los eers die polisie. As hulle vir elke bakleiery moet uitkom, boer hulle op my grond.”
“Is nie gewone baklei nie, Pa, ek dink Jannetjie is dood. Hy lê net. Hy praat nie as sy pa met hom praat nie.”
“Bel dan maar, ek gaan kyk wat aangaan.”
Sagie vertel die polisie van Jannetjie wat nie wakker wil word nie en Freek wat vasgehou moes word.
“Ons kom sodra daar kans is,” sê die polisieman.
“Konstabel Olckers,” sê Sagie, “ek wou nog sê … Hallo, konstabel … Deshit.” Hy draai die telefoon se slinger vinnig. “Sentrale, weer die polisie, asseblief. Hallo, konstabel Olckers. Dis weer Sagrys van Greunen hierso.”
“Ek wou nog sê van die dogtertjie, konstabel, daar was bloed aan haar.”
“Watter dogtertjie? Toe maar, Sagrys, ek is nou daar.”
Sagie hardloop weer na die werkershuise toe; hy wil weet wat aangaan. Dit was seker Freek wat Jannetjie geslaan het. Sê nou hy word tronk toe gestuur?
Die plaas sonder Freek sal vir Sagie nie dieselfde wees nie.
Freek sit op die trap voor sy ma se huis. Toe Sagie hom groet, kyk hy nie op nie.
Jannetjie is dood. Hy lê nog waar hy geval het, onder die kombers wat sy pa laat oorgooi het. Sagie wonder hoe hulle die bloedvlekke uit die kombers gaan kry.
Sy pa kom uit Mieta se huis geloop. “Sagrys.”
“Pa?”
“Gaan bel die hospitaal ook, laat hulle ’n ambulans stuur. Sê hulle moet gou maak.”
“Wat het gebeur, Pa?”
“Loop jy nou, Sagrys. En bly by die huis tot die polisie en die ambulans kom, dan beduie jy hulle hiernatoe. Maak nou gou.”
Sagie is bly dat hy die ambulans kan bel, maar hy wil darem ook weet wat aan die gang is. Hy word altyd weggestuur as daar ’n ding gebeur. Sy pa het die manier om wanneer hy iets gedoen het wat verkeerd is, vir hom te sê hy is al ’n groot man wat van beter behoort te weet. Hy word dan kwaad, want op dae soos vandag word hy weggestuur.
Die ambulans daag ’n ruk ná die polisie op, maar vertrek gou weer met Sofiatjie. Sagie sorg dat daar water op die stoof is voor hy weer na Freek toe gaan. Konstabel Olckers ondervra die mense oor wat gebeur het terwyl sy pa staan en luister. Freek sit agter in die vangwa.
“Miskien sal konstabel Olckers koffie wil hê voor hy ry, Pa. Ek het water opgesit.”
“Ja, dalk kan ’n man maar eers gou …”
“Die konstabel het werk, Sagrys.”
“Ja-nee,” sê die konstabel gou, “’n man sal seker maar die Freek-kêrel op hok gaan sit, nè. Nou maar goed, oom Barend, dankie dat oom laat bel het. Ek sal ’n speurder stuur vir die ondersoek. Hy sal ’n bietjie hier kom rondvra.”
Freek kyk net stip voor hom en sien nie vir Jakkelien wat agter ’n onderdeur staan en huil nie. Hy word van die plaas af weggery.
“Wat gaan nou van Freek word, Pa?”
“Ek weet nie. Hy sal moet hof toe om te sê wat hy gedoen het.”
“Het hy Jannetjie sommer so aspris doodgeslaan? Hoekom, Pa?”
“Gaan gooi solank vir my koffie in, ek is netnou daar.”
“Ja, Pa.” Sagie loop dikmond huis toe. En bang oor Freek wat weggevat is.
Later die middag, toe sy pa ná ete gaan skuins lê, loop Sagie terug na die werkershuise toe. Vroeër dae kon hy altyd na oom Gert du Toit gaan as hy iets wou weet wat sy pa hom nie wou sê nie. Oom Gert wat op Kopland geboer en graag met Sagie gepraat het. Dis hy wat verduidelik het dat die hemel nie ’n dorp is soos Oudtshoorn of George nie, en dat ’n mens nie ’n lyf nodig het om daar te kom nie – dis hoekom mense wat doodgaan, begrawe word. En die mense wat soontoe is, kom nie terug nie omdat hulle nie wil nie, omdat dit beter daar is as hier. Maar nou is oom Gert ook al dood en nog net Mieta het oorgebly, Freek se ma. Sy sal weet wat gebeur het.
Hy
