Ogniem i mieczem, tom pierwszy. Генрик Сенкевич

589

trabant (daw.) – żołnierz straży przybocznej. [przypis redakcyjny]

590

hospodar – tytuł władcy Wołoszczyzny, państwa położonego na terenie dzisiejszej płd. Rumunii, zależnego od Imperium Osmańskiego. [przypis redakcyjny]

591

Tatarzy budziaccy – Tatarzy zamieszkujący w Budziaku; Budziak – kraina hist. nad Morzem Czarnym, pomiędzy Dniestrem a Dunajem. [przypis redakcyjny]

592

Wołoszczyzna – państwo na terenach dzisiejszej płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis redakcyjny]

593

czaus murza (z tur.) – wysoki urzędnik dworski, wysłannik. [przypis redakcyjny]

594

Sicz Zaporoska – wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyjny]

595

Kudak (nazwa z tur.) – twierdza nad brzegiem Dniepru, zbudowana w 1635 r. z inicjatywy hetmana Stanisława Koniecpolskiego, nazywana „kluczem do Zaporoża”, dziś w granicach miasta Dniepropietrowska. [przypis redakcyjny]

596

Łubnie – miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]

597

excitare (łac.) – wzbudzić. [przypis redakcyjny]

598

non prohibeo (łac.) – nie zabraniam. [przypis redakcyjny]

599

impediment (z łac.) – przeszkoda. [przypis redakcyjny]

600

dworzany – dziś popr. forma N lm: dworzanami. [przypis redakcyjny]

601

cor, cordis (łac.) – serce; tu B. lm corda: serca. [przypis redakcyjny]

602

monstrum (łac.) – potwór. [przypis redakcyjny]

603

jasyr – niewola tatarska. [przypis redakcyjny]

604

fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) – damy dworu, stałe towarzystwo księżnej. [przypis redakcyjny]

605

Apage, satanas (łac.) – idź precz, szatanie. [przypis redakcyjny]

606

Musiał czekać z tym, aż ćwierć wyjdzie – mowa o okresie karencji a. żałoby, który musi minąć od śmierci poprzednika; ćwierć – kwartał, trzy miesiące. [przypis redakcyjny]

607

J. O. – skrót od: jaśnie oświecony. [przypis redakcyjny]

608

Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]

609

februarius, februarii (łac.) – luty; tu D. lp: lutego. [przypis redakcyjny]

610

eiusdem matris (łac.) – tej samej matki. [przypis redakcyjny]

611

bellum civile (łac.) – wojna domowa. [przypis redakcyjny]

612

guldynka (starop.) – myśliwska strzelba gwintowana. [przypis redakcyjny]

613

bitwa pod Sołonicą (1596) – bitwa, w której hetman Żółkiewski pokonał kozackich powstańców Semena Nalewajki, a jego samego wziął do niewoli; zwana też bitwą pod Łubniami a. bitwą pod Ostrym Kamieniem. [przypis redakcyjny]

614

Żółkiewski, Stanisław herbu Lubicz (1547–1620) – polski magnat, hetman, kanclerz wielki koronny, wojewoda kijowski, kasztelan lwowski, sekretarz królewski, wódz wojsk polskich w wielu kampaniach przeciwko Rosji, Szwecji, Turkom i Tatarom, zginął w czasie bitwy pod Cecorą. [przypis redakcyjny]

615

Nalewajko, Semen (zm. w 1597) – ataman kozacki (znany również pod imieniem Seweryn), przywódca powstania przeciwko Rzeczypospolitej 1595–1596, pokonany przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego i ścięty. [przypis redakcyjny]

616

Łoboda, Hryhorij (zm. w 1596) – ataman kozacki, drugi przywódca powstania Nalewajki 1595–1596. [przypis redakcyjny]

617

nad Sołonicę, gdzie ongi Żółkiewski tak strasznie Nalewajkę, Łobodę i Krępskiego pogromił – bitwa pod Sołonicą (1596), hetman Żółkiewski pokonał kozackich powstańców Semena Nalewajki, a jego samego wziął do niewoli; zwana też bitwą pod Łubniami a. bitwą pod Ostrym Kamieniem. [przypis redakcyjny]

618

oczeret (ukr.) – trzcina; szuwary. [przypis redakcyjny]

619

Łubnie – miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]

620

Suła – rzeka w Rosji i na Ukrainie, lewy dopływ Dniepru; nad Sułą leżą Łubnie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]

621

watażka – przywódca oddziału wolnych Kozaków lub herszt bandy rozbójników. [przypis redakcyjny]

622

szlachcic chodaczkowy – ubogi szlachcic. [przypis redakcyjny]

623

inkaust (daw.) – atrament. [przypis redakcyjny]

624

Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej wysuniętych twierdz Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]

625

nahaj – bicz, szpicruta. [przypis redakcyjny]

626

palcat – kij bojowy, broń ćwiczebna do nauki szermierki. [przypis redakcyjny]

627

dziryt – rodzaj włóczni. [przypis redakcyjny]

628

masztalerz – stajenny. [przypis redakcyjny]

629

cekhauz (z niem. Zeughaus) – arsenał, zbrojownia. [przypis redakcyjny]

630

nadziak – broń o kształcie zaostrzonego młotka, służąca w bitwie do rozbijania zbroi przeciwnika. [przypis redakcyjny]

631

driakiew – roślina zielna. [przypis redakcyjny]

632

pacholik a. pachołek – służący, pomocnik. [przypis redakcyjny]

633

Łubnie – miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencja książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyjny]

634

Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) – miasto na środkowej Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, jedna z najdalej

Скачать книгу