het mekaar gevind en vir Antjie se ma het ek later so lief geraak, sy was vir my soos ’n tweede ma.
Ek en Antjie het in 1968 besluit om te trou, ná gespanne oomblikke oor ’n onderwyseres, Rosa Coetzee (later Smit), by Laerskool Suidheuwels waar ek vir die spesiale klas skoolgehou het. Op my eerste dag as onderwyser het die juffrou in haar miniskirt op ’n stoel gestaan, besig om iets baie hoog teen die muur te plak, en sy vra my liefies om vir haar ’n skêr aan te gee. Antjie was nie so liefies oor dié geflirt van Miniskirt nie.
Daar was ’n groot geveg oor die kerk waarin ons sou trou, want die Van Zyls was NG-kerkmense, my ma Volle Evangelie en my pa niks. Die uiteinde was ’n NG-kerktroue met my ma-hulle wat die onthaal gee by missus Murphy se huis in Turffontein. Missus Murphy het by die bottelstoor gewerk. Sy het vertel hoe warm die varknekbottels wyn nog was wanneer dit by die bottelstoor afgelewer word.
Ek kon net een jaar by Laerskool Suidheuwels uithou, maar ek het te betrokke geraak by die kinders. Ek was baie lief vir hulle, soos vir Henna wat as suster Teresa in ’n verpleegstersuniform skool toe gekom en pouses in die sandboks gepiepie het. Dit was ’n brandarm gemeenskap en partykeer met huisbesoeke het ek my tee stilletjies in ’n potplant uitgegooi, so haglik was die omstandighede. Aan die einde van die jaar het die kinders vir my presente gebring, soos ’n boksie vuurhoutjies toegedraai in Kerspapier. Een kind het al die pad van Suidheuwels na ons flat oorkant die Civic in Braamfontein gestap om vir my koekies te bring.
My lang hare, ek praat van hare wat skaars aan die ore raak, nie Beatles-lank nie, het nie goed afgegaan by die skoolowerhede nie. By ’n atletiekbyeenkoms het die hoof van ’n ander skool my geld in die hand gestop en gesê: “Gaan sny jou hare.” Ek het die man ’n vuil kyk gegee en met sy geld ’n plaat by die Hillbrow Record Library gaan koop. Die ultimate insult.
Dis wat my finaal laat besluit het ’n Afrikaanse skool is nie vir my nie, en ná ’n jaar by Suidheuwels het ek vir standerd 4C by die Alberton English Medium Primary School gaan skoolhou. Daar was net twee Engelssprekende kinders in die klas, die res was Afrikaans, Hollands en Italiaans en ’n Griekse outjie met die bynaam Yes Please, want hy het in sy ouers se kafee gewerk.
’n Onderwyseres het die skoollied op die wysie van “God save the Queen” geskryf en heeltyd gekla “back home in England, it doesn’t work like this”. Ek en ’n medeonderwyser het ons vererg vir her majesty en ’n verslag daaroor geskryf. Op my pa se voorstel het ek dit aan die NP-parlementslid vir Alberton gerapporteer. Kort daarna het die skoolinspekteur opgedaag en daar was groot moeilikheid.
Die skoolhoof het my gevra of ek nie liewers by ’n Afrikaanse skool wil klasgee nie, hy dink ek sal daar beter af wees. Nee, meneer, ek kóm van ’n Afrikaanse skool, ek is heeltemal fine hier en ek rig sokker af.
Ek en Antjie het ’n jaar of twee in Hillbrow gebly. Dit was toe Hillbrow nog die middelpunt van die wêreld was. Ons woonstel was in Pretoriastraat en alles was binne loopafstand; wanneer jy uit die woonstel stap, het ’n kontinentale gevoel jou ingewag. Sondagoggende het ons koffie gedrink of ontbyt geëet by Café Wien of Café Paris en dan sit die ooms in die son en speel backgammon of lees Sondagkoerante.
Ek en Erika Boersma, sy was later Lundi, het in dié tyd begin saam sing. Sy was pas klaar met skool en het so ’n rokerige stem gehad, diep en donker. Die musiekskrywers wat Groep Twee bekend gemaak het, Anton de Waal en Louis Combrinck, het ons raakgesien en ek en Erika het ’n vierjaarkontrak met hulle geteken. Ek en sy is op my Vespa, met haar agterop en die ghitaar op haar rug, al die pad van haar huis in Alberton na die EMI-ateljees in Presidentstraat in die Johannesburgse middestad vir die opnames. Ons eerste solusseweplaat met “Manina” is op 30 Oktober 1967 uitgereik.
Die gewilde radiotannie Esmé Euvrard was getroud met ’n Portugees en het baie van “Manina” gehou. Toe speel sy dit op 27 November 1967 op haar Springbokradioprogram. Dit was ’n belangrike datum: die eerste keer dat ek op radio was.
Ná “Manina” het ek en Erika nog ’n single by EMI uitgereik, “Sweet Looking Lorraine”, as ’n folky duo couple genaamd Anton en Michéle, om Erika Frans te laat oorkom. Daar is ’n Engelse langspeler met dié twee songs daarop gemaak, maar dis nooit uitgereik nie.
Erika het in die 1970’s saam met Johnny Boshoff gewerk en saam met Dizzy Gillespie gesing, die briljante Amerikaanse jazz-trompetspeler. Dizzy het haar een aand ná die gig onder die grand piano beter leer ken, het sy vir my keyboardspeler vertel.
In 2016, met my sewentigsteverjaardag-konsert by die RSG-kunstefees, het sy “Ferreirakamp” in haar husky stem gesing. Sy bly nou in ’n ouetehuis in die Strand en ry ’n ou oranje Merc. Partykeer ry sy die vyf minute af strand toe, gaan parkeer daar en luister ’n bietjie musiek. Die ander inwoners is baie jaloers op haar oor haar kar.
In 1972 is my eerste album, die Anton sing-effort, uitgereik met ’n klomp inheemse liedjies en vier vertalings. Ek is in so ’n pienk hemp op die cover. Dis nie iets wat ek graag onthou nie, en vir my is Boy van die suburbs eintlik my eerste album, want dit was die deurbraak, die ander het verdwyn in ’n see van vergetelheid.
Ses jaar nadat ek en Antjie getroud is, is Maríza gebore. Sy was ’n hele paar weke in die broeikas omdat sy vroeg gebore is. Dit was weird om huis toe te kom en daar is niks om vir die moeite te wys nie. Ek was ’n pa en dit was wonderlik. Haar doopnaam is Isabelle-Marí, ’n samestelling van die twee oumas se name. My ma het haar nooit geken nie.
Met haar doop was ons bietjie in ’n fix, want ek is nie NG of enigiets nie, so ek mag nie saam met die moeder voor staan by die doop nie. Die predikant wat ons getrou het, Hannes Cronjé, was baie funky, hy was van Fontainebleau, waar ons toe gewoon het. Hy het gereken dis mos nou nie eintlik ’n probleem nie. Glo jy? Ja, sê ek. En hy sê: “Dan neem ons jou ook sommer terselfdertyd as lidmaat aan.” Hannes het ’n ou sportmotor herbou. Hy het vertel hoe hy op huisbesoek by een van sy blouboordjielidmate ’n glas water gevra het. Net toe hy die glas by sy mond bring, trek die kind los met ’n “daar gaat hy!”.
Ná Alberton het ek in 1970 die Afrikaanse pos by die privaatskool St Stithians Preparatory School gekry. Die kinders het Afrikaans gehaat, want my voorganger, Ken Resnick wat vir Transvaal haker gespeel het, het hulle geslaan. Hulle het die handboeke se titel verander van Vlot Afrikaans na Vrot Afrikaans. Dit was my missie om Afrikaans vir hulle lekker te maak, en ek het dit reggekry deur baie onkonvensioneel klas te gee. Van speltoetse het ek krieketwedstryde gemaak. Die een helfte van die klas kolf en die ander helfte boul. Ons het ’n Shakespearean clearing in die bos by St Stithians gemaak, ’n paar boomstompe nader gerol om op te sit, en dan het die kinders hul eie toneelstukkies met kostuums en al in groepies daar gaan opvoer. Eendag roep die hoof my in en vertel dat die kinders in sy Engels-klasse aan die einde van die periodes baie onrustig raak. Toe vra hy hulle daaroor. “Oh, its Afrikaans next sir!”
Daardie oomblik het ek geweet ek wen.
Ons het ’n band, die St Stithians Minstrels, begin met ’n T-Box bass en ’n klomp ghitare en dan sing ons in Afrikaans. Drie weke na ek daar begin het, was Afrikaans die gewildste vak op skool.
Ek het sokker afgerig en my vorige skool, Alberton English Medium Primary, se span genooi om teen St Stithians te kom speel. Die St Stithians-snobs het agterna gesê dis goed en wel, maar dit moet dalk nie weer gebeur nie want die enigste ding wat Alberton en Sandton gemeen het, is die laaste drie letters van hul name.
Toe kry ek hierdie idee in my kop om ’n toneelstuk te skryf wat die hele skool betrek. Ek wou dit ’n Kaapse storie maak en Jantjie, wat my leer rook en ghitaar speel het, en Katryn, my tweede ma, word my hoofkarakters. Vir navorsing het ek Adam Small se boek oor Distrik Ses nader getrek.
Ek het Adam Small eers in 2016 ontmoet, met die bekendstelling van die
