nog diamante. Nog ’n paar dae later het hy saam met my deur doeane en immigrasie in Johannesburg geloop met dieselfde sak. Niemand het gekyk wat daarin was nie.
Om een of ander rede het die sekuriteitshoof wat die safe pass aan my uitgereik het, van my gehou. Hy het uit die bloute in Gisenyi opgedaag om te kom kyk hoe dit met my gaan. Hy het ’n interessante voorstel gehad: Wou ek dalk sien hoe die Kongo lyk?
Gisenyi se buurdorp is Goma. Eintlik is dit maar een en dieselfde dorp met ’n paspoortbeheerpunt in die middel. Destyds, soos vandag nog, was die oostelike deel van die Kongo ’n gemors. Daar is soveel rebellefaksies dat niemand weet wie aan wie se kant is nie. Partykeer het hulle self nie eens geweet nie.
Gisenyi het geen naglewe gehad nie. Elke aand terwyl ek na ’n Engelse kanaal op televisie gesoek het, kon ek Goma se partytjies in die verte hoor. Die sekuriteitshoof se aanbod het dus baie goed geklink, maar ek het nie ’n visum vir die DRK gehad nie. Volgens die sekuriteitshoof was dit egter geen probleem nie. Aangesien Rwanda die grootste deel van daardie streek beheer het, kon hy reël dat ek sonder een deurgaan. Hy wou my gaan wys presies hoe ver sy mag strek.
Dit was $500 per dag om die gorillas te gaan kyk, maar dít het ek nie gehad nie. Wat dit sou kos om guerrillas te sien, was nog nie duidelik nie, maar ek was op pad om uit te vind.
Die pad wat Gisenyi en Goma aan mekaar verbind, is versper deur ’n enkele paal. Die soldate wat die beheerpunt beman het, het plesier daaruit geput om die mense te teister wat daardeur wou beweeg. Hier kon hulle God speel. Hulle het besluit wie mag deurgaan en wie nie. Vroue is betas en mans is verneder net sodat almal seker was wie is baas. Tog het dit nie gelyk asof dit enige iemand gepla het nie. Dit was hoe dit gewerk het en dit is so aanvaar.
Die soldate het nie baie paraat gelyk nie, maar hulle het elkeen Afrika se grootste magsimbool om hul skouers gedra: die AK47. Die lope is gebruik om mense in rye te laat staan. Party is uit die ry uitgehaal en om die hoek gevat vir spesiale ondervraging. Die mense wat in die ry gestaan het, het nie oogkontak gemaak nie. Hulle het op die grond gekyk. Selfs al is die persoon voor of agter hulle ru rondgestamp, het hulle geen reaksie getoon nie.
Ek is beveel om my paspoort daar te los. My moed het my begewe. Dis die een reël van internasionaal reis wat almal jou altyd leer – moet nooit jou paspoort uit jou hande laat gaan nie. “I’m the boss here. You leave passport. We pick up when we come back,” het Sekuriteitshoof geblaf. Ek was nie meer so seker oor die wysheid van my besluit nie, maar ek moes teësinnig instem.
Goma en Gisenyi kan dalk susterdorpe wees, maar hulle het beslis verskillende pa’s gehad. Verskillende reëls het in die twee dorpe gegeld. Al was daar geen pad of rivier wat Goma en Kinshasa aan mekaar verbind het nie nie, was dit duidelik meer Kongolees as Rwandees. Goma was ’n besige klein dorpie. Daar was oral motors en taxi’s en straatkafees en snoekertafels waar mense bier gedrink het. Die toestand van die paaie was nog erger as in Gisenyi.
Die dorp het “donker” geruik, iets wat ek aanvanklik toegeskryf het aan ’n verbeeldingsvlug totdat ek onthou het dat daar aktiewe vulkane in die omgewing is. Dit het ook verduidelik waarom alles so ’n vuil, swart laag gehad het.
Ons eerste stilhouplek was ’n plaaslike kroeg waar Sekuriteitshoof ’n klomp mense van ’n tafel weggejaag het sodat ons daar kon sit om ’n bier te drink. Dit was tienuur in die oggend. Die tafels was plastiek-tuinmeubels, die mure was ongeverf en jy kon kies tussen whisky, gin of konjak. Suid-Afrika is verteenwoordig deur Amarula en Castle. Sekuriteitshoof het luid en met groot armgebare vir my verduidelik hoe hierdie hele deel nou aan Rwanda behoort. Die plaaslike mense het hom met afkeer aangekyk, maar hy was min gepla. Hy was nou die baas van die plaas en niemand sou op sy battery piepie nie.
Daar was groot petroldepots wat motor- sowel as vliegtuigbrandstof bevat het. Die ontploffing wat ek ’n paar aande vroeër in die Izuba Hotel gehoor het, het daar gebeur. Blykbaar het iemand probeer brandstof steel en toe het soldate op hom geskiet. Die dief en die soldate is almal in die ontploffing dood. Die dief se verbrande lyk het steeds daar gelê, met sy arms wat die lug in gestrek het asof hy op die laaste oomblik ’n finale pleidooi aan God gerig het. Niemand was juis daaroor gepla nie en Sekuriteitshoof het dit beskou as ’n voorbeeld om ander te waarsku om nie te steel nie.
“These people …” het hy met afsku gesê en sy arm oor die hele dorp geswaai. Hy het beslis nie enige vriende probeer maak nie.
Rwanda se amptelike rede vir waarom sy troepe in die oostelike deel van die Kongo was, was dat hy wou keer dat die Interahamwe weer ’n aanval op Rwanda loods. Hulle was dus daar om die hele gebied te beveilig teen moontlike invalle in hul land.
In werklikheid was Rwanda ’n arm land en is die ooste van die Kongo enige kapitalis se droom. Dit het grondstowwe wat geldmakers se mond laat water. Diamante is oral en die belangrikste mineraal wat daar uitgrawe word, is een of ander iets waaruit blik gemaak word. Terwyl Rwandese troepe besig was om daardie gebied te “beveilig”, was hulle ook besig om grootskaals van die verskillende myne te steel om hul eie sakke sowel as die regering se koffers vol te maak. Daar was oral tekens van welvaart. ’n Goue horlosie, ’n redelik nuwe motor en blink skoene wat so elke nou en dan skoongevee moes word van die stof van die strate.
’n Paar biere later het Sekuriteitshoof besluit dis tyd om aan te skuif vir middagete. Teen dié tyd het hy al so ’n halwe bottel whisky weggehad. Ek het gewonder waar ons middagete in hierdie oorlogsverrinneweerde dorpie gaan kry. Hy het die neus van ons Toyota-4x4 (nóg ’n Afrika-cliché) in ’n westelike rigting gedruk. Die dorp het weer oerwoud begin word totdat daar skielik hoë mure om ons verskyn het. Die ingang na die perseel is met sandsakke gepak en daar was soldate met Brownings.
Met die binnery was ons dadelik in ’n ander wêreld. ’n Pragtige, spierwit koloniale huis het oor alles uitgetroon soos ’n soldaat op aandag. Die kilometers gras was netjies gesny en die tuin gemanikuur tot teenaan die meer waar miljoene rande se luukse jagte en spoedbote gelê het. Hier het die kelners netjiese broeke en onderbaadjies gedra en hul strikdasse en gestyfde vadoeke om die arm het splinternuut gelyk. Hier was geen teken van die oorlog nie, slegs van die mense wat voordeel daaruit trek. Daar was selfs ’n Hummer in die parkeerarea.
Middagete was eenvoudig. Jy kon kies tussen pizza, pizza of pizza teen 40 Amerikaanse dollar stuk. Die goedkoopste whisky was Johnny Walker Blue. Die pizzakors het soos brood geproe en die kaas was maar karig versprei oor die halfgebakte poging. Rondom my het almal heerlik gesmul. Hoe anders bestee jy die spoils of war?
Almal sê altyd “there is no such a thing as a free lunch” en dít moes ek toe net daar in Goma se country club leer. Sekuriteitshoof het al hoe dronker en dronker geword en al hoe meer mense het by ons tafel aangesluit om aan die brawe mzungu voorgestel te word. Toe ek weer sien, haal iemand ’n televisiekamera uit. Dieselfde televisiespan wat ons by die lughawe ingewag het, het hul verskyning in Goma gemaak en hulle wou ’n onderhoud met my doen.
Op daardie oomblik het ek besef waaroor die hele uitnodiging werklik gegaan het. Die plan was om te wys dat Rwanda die ooste van die Kongo so goed beveilig het dat ’n wit toeris nou daar kon gaan middagete eet. Ek het die onderhoud gedoen, maar soveel politiek gepraat en vertel hoe Rwanda hulpbronne steel dat ek twyfel of dit ooit gebruik is.
Ek was reg om terug te gaan huis toe, of ten minste terug Gisenyi toe. Ek het genoeg gehad van Big Boys se arrogansie en mense wat voordeel trek uit ander se ellende. Die pizza het ook nie bygedra tot ’n beter gemoedstoestand nie. Die biere het wel teen hierdie tyd begin om my goeie oordeel te beïnvloed.
Sekuriteitshoof, effens ontsteld dat sy PR-plan nie na wense uitgewerk het nie, het egter ander planne vir my gehad. Lekker gelaai met duur whisky het hy besluit hy gaan my wys hoe ver sy invloed in die Kongo strek. My teenkanting het op dowe ore geval. Hy het die sleutels gehad en ek moes luister. Gewapen
