en op die grond rol. Dit het my laat wegkyk, want ek het yskoud geword. In ’67 het ek so in die sand by Rafah gerol om die vlamme te blus wat besig was om my te verteer …” Hy bly stil.
“Jy moes ernstige brandwonde opgedoen het,” merk Henok gedemp op.
“Ek was ’n jaar lank in die hospitaal en het 16 operasies ondergaan.”
“Tog is jy terug tenks toe,” sê Chaim.
Motti knik. “Maar ek het op daardie oomblik besef die verskriklike vrees dat dit weer met my kan gebeur, sal my nooit verlaat nie. Ek het myself nie so onder beheer gehad soos wat ek gedink het nie.”
“Dit het so lank geduur voordat die bevelvoerders aanvaar het dis nie weer die tenkoorlog van ’67 nie,” merk Gur op.
“Inderdaad. Ons magte op die Golan is heeltemal deur die Siriese aanval verras. Die omvang van die aanslag was ver bo enigiets wat hulle verwag het. Wie sou ná 1967 ooit kon dink Israel sal twee derdes van sy pantserdivisie binne ’n halwe dag teen infanteriesoldate verloor?” Yossi skud sy kop.
Avigdor stoot sy swart hoed effens terug op sy kop. “Ek onthou een prentjie wat vir my tipies van die oorlog was. Iewers in daardie helse eerste twee dae op die Golan het ek skielik op die tenk se interkom ’n vreemde, gesmoorde geluid gehoor. Dit het uit die drywer se kompartement gekom. Ek het geroep om te hoor wat fout was, maar geen antwoord gekry nie. Toe ek gaan kyk, sien ek die drywer sit daar heeltemal verwese. Ek en van die ander crew het hom uitgehelp. Daar was trane in die reservis se oë en hy het met moeite asemgehaal. Ons het gou besef daar was fisiek niks met hom verkeerd nie. Die stres van die ure en ure vooraf het net te veel geword. Hy het sonder om ’n woord te sê uit die tenk gespring, op ’n half-track met gewondes geklim wat verbygekom het, en net daar gaan sit. Hy kon nie verder gaan nie.”
Al die koppe knik.
“Ek onthou die gesig langs die pad Aleka toe,” sê Pinhas. “Dit het my laat dink aan films van die Tweede Wêreldoorlog – uitgebrande tenks en lorries, gewonde soldate wat terugstap van die front af terwyl hulle mekaar regop hou, vragmotors vol soldate wat die Siriese aanslag probeer ontvlug.”
“Ek was in Strongpoint I 16,” sê Dan.
“Dit was die enigste Israeliese posisie aan die suidelike kant van die skietstilstandlyn wat ná die val van Tel Feris nog beman was,” verduidelik Chaim vir Henok en beduie op ’n ou kaart wat hulle op die vloer uitgesprei het.
“Ek glo nie die Siriërs het geweet hoe min ons was en hoe laag ons ammunisie was nie. Hulle het van buite die fortomheining af op ons bly vuur. Ek is in die proses in my linkerarm gewond toe ’n granaat naby my ontplof het. My koeëlvaste baadjie het gelukkig die grootste deel van die impak geabsorbeer. Maar ek het alle gevoel in my linkerarm verloor en uitgepass.” Hy glimlag wrang. “Daardie nag het ek gevoel hoe ek na die aanloklike verlossing van die dood begin dryf.”
“Ken die gevoel,” prewel Motti.
“Daar was nog net tien man op hul voete. Luitenant Gur was bevrees dat die Siriërs die buitepos sou binnedring en het ons drie gewondes beveel dat ons ons wapens langs ons moet hou. Een wat nog albei sy hande kon gebruik, het die veiligheidsmeganisme van die handgranate losgemaak sodat ons ander wat net een hand kon gebruik, die veiligheidspen met ons tande kon uittrek as dit nodig sou wees.”
“Die Siriërs het nooit binnegekom nie?”
Dan skud sy kop. “En gelukkig het hulle nie toe hulle vertrek ’n handgranaat deur die venster gegooi soos dit op ander plekke gebeur het nie. Ons is uiteindelik deur verkenningspersoneel van luitenant-generaal Musa Peled se divisie weggevoer.”
“In daardie stadium was die ongevallesyfer onder ons pantsermanne onbeskryflik. Die vyfde dag was miskien die verskriklikste dag van die oorlog. Ons het geen reserwes meer gehad nie. Daar was niks oor nie.”
“Julle was almal pantsermanne?” vra Henok.
“Nachon,” knik Motti. “Ons het nie geweet wat in die res van die land aangaan nie. Soms was ons oortuig die hele Israel het al geval.”
“Selfs die immer optimistiese en arrogante Dayan is onkant gevang. Die feit dat Israel ook sterflik was, het hom tot stilswye geskok. Hy het besef dat hy lank nie meer met dieselfde Arabiere van ’67 te doen gehad het nie. En die besef het by hom en almal saam met hom opgekom dat die res van die Arabiese wêreld agter Egipte en Sirië gelê het. Israel se 3 miljoen Jode is deur 80 miljoen Arabiere in die gesig gestaar,” sê Yossi en skud sy kop. “Dit het die held van die Sesdaagse Oorlog van sy voete geruk.”
“Ja,” sug Gur, “as dit nie vir David Elazar was nie …”
“Stafhoof?” wil Henok weet.
“Ken. Die volk het agtergekom die verdedigingslinies was besig om in te gee. Die afgryslike gedagte van nasionale uitwissing het meteens op die nabye horison verskyn. Histerie was in die media aan die orde van die dag. David ‘Dado’ Elazar verdien vermelding in die geskiedenis, al sou dit ook net wees dat hy nie kop verloor het nie. Veral toe die legendariese minister van verdediging, Dayan, ure lank in wanhoop versink geraak en byna die premier saam met hom die donkerte ingesleep het.”
“Dit is toe dat haar vroulike intuïsie haar gehelp het om kop bo water te hou,” grinnik Pinhas.
Die ander lag. “Niemand sou ooit kon sê dat Golda ’n bang haar op haar kop gehad het nie!”
’n Nuwe rondte koffie word geskink en Hadassah, wat uit die kombuis te voorskyn gekom het, bring varsgebakte koekies.
“Baie van die senior offisiere het in die oorlog geveg – altyd met een oor ingestel op nuus van hul eie seuns op die slagveld,” sê Avigdor.
Gur knik. “’n Neef van my wat daardie tyd ’n oorlogskorrespondent was, het vertel dat hy teenwoordig was toe daar aan Peled …”
“Lugmagbevelvoerder,” verduidelik Chaim tussendeur aan Henok.
“Toe daar aan Peled ’n nota oorhandig is terwyl hy met ’n perskonferensie besig was en hy verneem het sy seun, ’n vegvlieënier, is oor die kanaal afgeskiet. Hy het eenvoudig voortgegaan met die konferensie. Hy het eers gehoor dat sy seun gered is toe nog ’n nota ’n paar minute later na hom toe aangegee is. Dit alles terwyl hy besig was om die verslaggewers se vrae te beantwoord.”
“Ongelooflik hoe ’n mens tog die geweldige druk kon hanteer,” mymer Gur.
“En ’n mens het ook dikwels Ariel Sharon se naam gehoor …”
’n Goedige gelag gaan onder die manne op oor Henok se opmerking.
“Arik, ja.” Avigdor sug en skud sy kop. “Hy was ’n briljante strateeg, maar met soveel waaghalsigheid dat dit op talle geleenthede aan vermetelheid en verwaandheid gegrens het. En dit het hom dikwels in die moeilikheid laat beland.”
“Rebelsheid was niks ongewoons by Arik nie,” voeg Yossi by.
“Hy het gewoon telkens bevele verontagsaam en voorgegee dat hy dit nooit gehoor het nie,” sê Motti. “Dit kon Dayan dodelik frustreer al was hulle vriende wat mekaar se bevoegdhede gewoonlik gerespekteer het.”
Chaim glimlag. “Ek het hom en Elazar per geleentheid op mekaar hoor gil. Dan het Dado hom nie Arik genoem nie, maar Sharon.”
