iets wat ek aan jou moet sê, Markus,” dring sy suster deur sy gedagtes.
Hy kyk op.
“Wat is dit?”
“Ek en Frank wil gaan trou. Ek word oud, Markus, en terwyl Derek nou weg is, sal daar ook geen erfgenaam vir Leydshoop wees nie.”
Hy wil eers teëstribbel, maar dan bedink hy hom. Hy kan háár nie ook verloor nie. As hy weier, sal sy tog trou, en dan sal sy ook die plaas verlaat en hom met ’n eensame oudag laat …
Hanna en Frank Wepener trou drie maande later. Vroeg in 1860 word hul eersteling gebore. Dis ’n seuntjie, en hy kry sy oupa Wepener se naam, Samuel. Die blonde Clara word twee jaar later gebore. Hanna is nou nege-en-dertig, en dis duidelik dat sy nie meer kinders sal hê nie.
Markus is op ’n manier weer gelukkig. Hy het nog niks weer van sy seun gehoor nie, maar sy suster se twee kinders vul sy lewe. Hy bederf hulle tot in die afgrond sodat Hanna telkens moet keer.
Intussen het Frank Wepener bewys dat hy ’n lui, nuttelose man op ’n plaas is. Hy drink effens te veel, en mettertyd begin dié toedrag van sake te veel word vir die pligsgetroue Markus. Hy is nie meer so jonk nie en sien nie meer kans daarvoor om te sukkel met mense wat nie wil werk nie.
Een oggend keer hy Frank voor toe dié op pad is om ontbyt te gaan nuttig nadat al die ander huismense reeds geëet het.
“Die saaityd lê voor, Frank, en jy sal moet hand bysit.”
Frank kyk verbaas na hom.
“Maar die arbeiders sorg mos daarvoor.”
“Ek kan nie meer alles behartig nie, en hoekom sal ek ’n voorman aanstel as jy hier is? Jy kan nie verwag dat ek alleen al die geld moet verdien terwyl jy vakansie hou nie. My testament is in Hanna se guns uitgemaak, en moet my nie dwing om ’n klousule by te voeg wat jou sal verhoed om aan die geld te raak nie.”
Hanna het die laaste deel van die gesprek gehoor en bly geskok in die deur staan. Alles het so goed gegaan, dink sy omgekrap. Markus was weer soos vroeër sedert die twee kinders se geboorte. Sy en Frank was amper gelukkig … en nou dit. Sy tree beslis tussenbeide.
“Dis vernederend, Markus! Frank kan nie as voorman op jou plaas werk nie! Jou pa sou so iets nooit toegelaat het nie!”
Markus draai na haar.
“Jou liewe Frank lê elke oggend sy bas en uitslaap en dan verorber hy my drankvoorraad teen ’n tempo wat my ’n aardige bedrag uit die sak jaag. ’n Bietjie eerlike werk sal hom geen skade doen nie.”
“Hy kan nié as voorman werk nie!” hou Hanna vol.
“Die jig keil my op, Markus,” kla Frank.
Markus kyk na hom.
“As die jig jou op vier-en-veertigjarige ouderdom pla, dan is dit omdat jy nie genoeg werk nie. Jy sorg dat jy môreoggend vyfuur by die skuur is of ek kom jou haal!” Markus draai om en stap van hulle af weg.
Frank kyk na Hanna.
“Jy moet met hom praat. Ek is ’n siek man, Hanna,” kerm hy.
Sy streel liefderyk oor sy wang.
“Ons sal aan ’n manier dink om jou hier uit te kry, Frankie. Ek sal nie toelaat dat jy soos ’n arbeider vir hom werk nie.”
Frank frons ongelukkig.
“As hy net nie so ’n groot, sterk man was nie, sou hy lankal dood gewees het en sou ons ryk gewees het.”
Sy glimlag.
“Daardie dag sal kom, Frankie, ons moet net geduld gebruik.”
Hy sug diep.
“Maar ek wil nie ’n ou man wees voordat ek kan doen soos ek wil op my plaas nie.”
Sy aarsel.
“Ek dink jy moet maar voorlopig doen soos Markus sê, Frankie. Ons moet hom nie in die harnas jaag nie.”
Sy pap gesig kry ’n huiltrek.
“Drie jaar lank al leef ek só hier, en nou wil hy alles kom staan en omkrap! Ek was só gelukkig, Hanna … vir die eerste keer in my lewe was ek regtig gelukkig.”
Sy slaan haar arm om sy middel.
“Toe maar, Frankie, ek sal na jou omsien. Jy weet tog dat ek alles vir jou sal doen.”
Diep in April is die saaiery agter die rug. Die onlangse reën laat die spruitende koring ’n groen skynsel op die diepbruin lande vorm. Markus ry elke dag te perd deur die landerye om te sien hoe die koring vorder. Dis wanneer hy hier alleen op die landerye is dat hy op sy gelukkigste is.
Dis net vir Derek wat hy mis. Hy besef dat hy ’n groot fout begaan het deur sy seun weg te stuur, maar daar is niks wat hy nou daaraan kan doen nie. Derek het nooit weer van hom laat hoor nie, en die skuldgevoel knaag aan Markus. Hy kon die seun darem ’n paar honderd pond gegee het om ’n begin mee te maak.
En Monica … Hy onthou die half goedkoop jong vrou, die verskrikte, seergemaakte uitdrukking in haar groen oë. Dit was die eerste keer dat hy haar gesien het, en tog het hy nie eens die moeite gedoen om háár kant van die verhaal te hoor nie. Diep in sy hart hoop Markus dat Derek gelukkig is … al is dit net om sy eie gewete te sus.
Frank sit onder ’n boom langs een van die landerye. Langs hom staan ’n halfleë brandewynbottel. Hy kyk skaapagtig verleë op toe Markus sy perd langs hom inhou.
“Dag, Markus.”
Markus kyk afkeurend na die bottel en dan terug na Frank.
“Suip jy altyd so vroeg, Wepener?” wil hy ysig weet.
Frank trek ’n gesig. Hy verafsku dit om op sy van genoem te word. Dit herinner hom daaraan dat hy nie ’n Leyds is nie, dat hy ’n indringer op Leydshoop is en dat die plaas en die geld nog altyd aan Markus behoort.
“Ek voel maar ’n bietjie neerslagtig vanoggend, ou swaer.” sê hy temerig.
Markus verstyf. Die familiêre aanspreekvorm staan hom glad nie aan nie. Frank is nie vir hom een van die familie voordat hy hom dit waardig bewys nie. Tot nou toe was hy nog net ’n steen des aanstoots met sy klaery oor jig of hoofpyn of hartkrampe en wat nog alles. Wanneer hy nie werk nie, is hy blakend gesond, maar sodra daar iets is wat gedoen moet word, diep hy een van sy kwale op en hou hardnekkig daarby.
“Daar is werk om te doen!” sê Markus geïrriteerd.
Frank kyk agterdogtig na hom.
“My hele lyf is seer, Markus … ek kan nie vandag werk nie. Ek sou graag wou, maar ek kan regtig nie … sowaar …”
Markus kyk minagtend na Wepener.
“Jy maak my siek,” sê hy en ry weg.
Frank kyk hom agterna deur skrefiesoë. Jou ou vrek, wag maar, jy sal nie meer ’n ewigheid lewe nie, en dan sal ék baas wees van
