het skielik in die weste ook geweerlig, vinnig, soos die knip van ’n oog, en Rodrigue het dit gesien en geknik. “Dit lyk so. Umlenzengamunye loop weer die wêreld vol.”
“Wie?” Die meisie het van die kaptein na Delport gekyk.
En dadelik het Rodrigue effens nader gestaan. Dit was die oomblik waarop hy gewag het. “Umlenze-nga-munye,” het hy pedanties geartikuleer.
“Wie is dit?”
En Delport het geweet: tot by die tweede halte sou Rodrigue die stilte omslagtig verdrywe met verhale oor ’n onsigbare wêreld wat hy op soveel duisend eensame riviertogte leer ken het.
“Umlenzengamunye is die swartes se woord vir Een-Been.”
Delport het probeer om ongemerk pad te gee.
“Dis die weerlig wat met een vuurbeen oor die aarde spring,” het Rodrigue vertel. “En Een-Been is die Groot-Groot Een se handlanger, sy boodskapper.”
Delport het die storie al van buite geken.
“Partykeer kom Umlenzengamunye aarde toe in die gedaante van weerlig. Dan kan almal hom sien en gewaarsku wees. En partykeer kom hy in die gedaante van ’n mens, die gedaante van ’n ou man – maar dan verskyn hy in die mis en die reën en net die vrouens en die kinders kan hom herken.”
In Rodrigue se klein en deurmekaar kajuit was daar ’n rakkie met boeke; boeke met oliebesmeerde bladsye en jakkals-ore en potloodstrepe onder elke tweede sin; bladsye met onleesbare aantekeninge in die kantlyne. In dié beknopte en oorvol kajuit het hy twee-en-twintig jaar lank tussen brandewynbottels en boeke versamel aan nuttelose kennis, net om dit later te kon oordra aan oningewydes wat te verveeld sou wees om nie te luister nie.
Delport het tussen die draadhokke en koffers en mandjies deurgeklim en in die donker gesoek. “Gonçalo!” het hy een keer gedemp geroep. En ná ’n rukkie weer – “Gonçalo!” Toe kom iemand langs die trap orent en lig sy wit seildoppie eerbiedig, en Delport het die draer herken.
Hy het langs Gonçalo verbygegaan en teen die trap afgeklim onderdek toe. Sy vel het gejeuk van muskietbyte en die dag se sweet en dit was ineens weer bedompig tussen die lanterns. Pio het agter die roer gestaan en in sy neus gekrap en Delport het verbygeloop tot by die bankie in die agterstewe waar hy en Mália Domingo vroeër gesit het. Die leersak was nog op die vloer en op die bankie het die masker op sy gesig gelê.
Daar was ’n oomblik waarin hy gehuiwer het, maar toe buk hy en tel die masker op en draai die gesigkant boontoe. Die hout was swaar en blink en donker soos Rodrigue se gesig toe hy sy pyp opgesteek het. Maar dit was Ritter wat na hom opkyk, en hy het sy oë toegemaak en Ritter in die gaasdeur sien staan met sy een hand in sy boshemp se sak. Sy hare was nat van die reën en sy oë diep in hulle kasse en hy wou sê: dis nie my skuld nie, in godsnaam, dis niemand se skuld nie – maar die kamer was nog soet van An se lyf en die glasstukke het in die lig geflits toe dit teen Ritter se voorkop breek.
Hy sal Rodrigue op die proef stel. Hy sal ’n gaatjie deur die voorkop boor en die masker onder die buffelkop hang en vir Rodrigue daarvan vertel. Hy het die masker neergesit en sy beursie uitgehaal, die geld in sy hand omgedop, dit getel: daar was tweehonderd-en-vyftien eskudo’s. Hy sou haar tweehonderd aanbied.
Die meisie se sakdoekie het op die bank gelê, die een waaruit haar geld gesteel is. Hy het dit opgetel en ineens kon hy haar weer ruik. Dit was ’n reuk waaraan hy nie meer gewoond was nie. Hy het die sakdoek oopgevou en in die een hoek was letters geborduur. A. DOM.
Amália Domingo.
Hy het nie skuldig gevoel dat hy dit doen nie; om die een of ander rede het hy gevoel sy sou nie omgee nie toe hy die sakdoek opvou en in sy hempsak steek. Hy wou haar reuk met hom saamneem.
Die eerste eilande het verbygekom. Die kaal boomtakke was wit gestippel van slapende bosluisvoëls en iewers agter die slag van die enjin kon Delport rietpaddas hoor klok.
Hy het na die gaas staan en kyk, na die torre en nagmotte en muggies wat aan die buitekant vasklou, gestuit in hulle blindelingse ligvaart. Party het roerloos gesit, ander se vlerkies het getril terwyl hulle teen die gaas kruip op soek na deurkomplek.
Toe gaan sit hy op die bankie en steek sy hand in die donker na die masker toe uit, kry dit, begin met die punte van sy vingers daaroor streel: oor die swaar en druipende mond, oor die breë wangbene, die sterk oogbanke bokant die holtes van die oë. Ritter het in die getuiebank gestaan en hy het sit en kyk hoe die spiere in sy kakebeen werk terwyl hy ongevoelig na die regter staan en kyk – en hy het Ritter gehaat omdat hy vir hom bang was. En hy had hom lief. Hulle het teen die trap afgekom en hy kon die gefluit van Rodrigue se asem hoor; hy het sy hand van die masker afgehaal en gewag tot hulle gesigte in die lamplig verskyn.
“Max,” het Rodrigue geroep, skielik joviaal. “’n Dop?”
Delport was nie lus vir Rodrigue se dop nie, maar hy het geknik.
Hulle het teen die smal trap afgeklim in Rodrigue se bedompige slaapkajuit in. Dit was donker en die kaptein het na sy vuurhoutjies gesoek. Die lug was lou en dit het gevoel asof die donkerte taai aan hulle lywe kleef; die donkerte het Delport die gevoel gegee hy kry nie asem nie en hy was ongeduldig dat Rodrigue die lamp moet opsteek. Maar hy was omslagtig en die hele tyd het hy binnensmonds gebrom en sy asem het gefluit en Delport het tabak geruik en die vreemde, soet geur van Mália Domingo se verslaande reukwater.
Die lig het nie verligting gebring nie. Toe die lantern oplaas brand, was dit nog bedompiger as voorheen. Die meisie het op die bed gaan sit en in die vertrek begin rondkyk, en Delport se oë het haar soekende blik gevolg: oor die skryftafeltjie met die los papiere en inkpotte en verslete Rig-Veda, oor die rakkie met verwaarloosde boeke, oor die halfoop hangkas met die vuil onderklere – en uiteindelik tot by die muur reg oorkant haar: dit was tot teen die lae dak beplak met pornografiese foto’s en tydskrifknipsels van prikkelpoppe.
“Hoe lyk dit met ’n potjie skaak?” het die kaptein gevra. “Terwyl ons ’n dop maak.”
Delport het sy kop geskud. “Dit sal te lank vat.”
“Die vent speel goed skaak,” het Rodrigue vir die meisie gesê. “As ons speel, speel ons altyd of ons lewens daarvan afhang. Ons sê altyd die ou wat verloor, word dagbreek tereggestel. Maar Max wen altyd – en hier is ek nóg.”
Rodrigue het op sy een knie gesak en ’n kas onder die bed uitgetrek, ’n vol bottel brandewyn uitgehaal. “KWV uit die Cabo de Boa Esperança,” het hy aangekondig. “’n Godedrank uit die land van die gode!”
Toe sien hy waarna die meisie kyk. Hy het die kas onder die bed teruggestoot en kreunend orent gekom. “Jy gee nie om nie?” het hy gevra en met sy duim muur toe gewys. Sy het haar kop geskud. Toe sit hy die bottel op die tafeltjie tussen die inkpotte neer, trek twee glase en ’n beker nader en begin met die beker water skep uit ’n kleipot op die vloer. “Jy moenie sleg van my dink nie,” het hy ’n bietjie verleë gesê. “Gun my die paar prentjies.” Hy het na haar toe omgekyk. “Dis swak plaasvervangers vir die regte ding, senhora, maar as die regte ding jou bly ontwyk …” Hy het die brandewyn bo-op die water gegooi en vir die meisie haar glas gegee, vir Delport syne, en die beker vir homself geneem, gesug toe hy gaan sit, en gesê: “Ek is mos nooit getroud nie.”
Die brandewyn was lou en smaakloos en Delport het geweet hy sal dit nooit klaar gedrink kry nie.
Rodrigue het skielik stil geword en daarom was hulle al drie stil.
