aarsel ’n oomblik, toe neem sy een.
“Jou werk is stunning,” sê sy.
Hy kyk na die buitelyne van die stadsmuur wat donker afgeteken teen die naghemel staan. ’n Sekelmaan hang skuins bokant.
“Waarom het party van die mans pels om hul hoede en ander nie?” vra hy asof hy haar nie gehoor het nie en beduie na ’n man wat juis verbygeloop kom met sy gesinnetjie skarrelend om hom heen.
“Dis vir Pesach.”
“Sorry, wat’s dit?”
“Pesach begin Dinsdag. Pase.”
“Natuurlik. Ek het eintlik nie so daaroor gedink nie. Julle hou dit seker nogal … anders as wat ons dit doen. Ek bedoel nou ons Paasfees …?”
Sy breek die groot, rooi granaat, wat hy by ’n vrugtestalletjie langs die een met die shawarmas en die falafels gekoop het, behendig oop. Marc sien die geil pitte in die straatlig blink. Dit vlek haar vingerpunte rooi.
“Wil jy regtig weet, of vra jy dit nou uit beleefdheid?”
“Ek is nie heeltemal só beleef nie.”
Sy grinnik, hap ’n mondvol pitte en kou dit lustig. “Pesach is ’n fees van die voorjaar. Soos nou, Nissan. Dit duur agt dae lank en dis om ons te herinner aan Israel se verlossing uit slawerny in Egipte. Pesach is nie ’n opsigselfstaande fees nie. Dit is tegelyk ook die eerste dag van die Fees van die Ongesuurde Brode. Alle suurdeeg word uit die huise en winkels verwyder, en ons eet vir die hele tydperk net matzah. Daar mag nie ’n stukkie suurdeeg in ons huise gevind kan word nie.”
“Dis anders as hoe ons Pase vier.”
“Ek weet,” sê sy. “Ek neem aan jy is ’n Christen en dis soos julle maak. Maar ons maak soos HaShem ons in die Tora beveel het om te doen.”
“HaShem?”
“Meester van die Heelal, Ribono Shel Olam.”
“God?” vra hy steeds onseker.
Sy knik.
“Vier alle Jode dit?”
Sy skud haar kop, breek nog pitte uit die taai, rooi skil en druk hulle in haar mond uit. Haar lippe raak rooi van die sap. Sy kyk nie op terwyl sy praat nie. “Nie álle Jode nie, maar verreweg die meeste. Al het dit by baie nie veel meer as ’n leë tradisie geword nie. Maar nou … met al die ellendes wat ons tref, gaan baie Pesach in ’n ander lig begin sien. Ek is seker daarvan.”
So mooi is sy dat sy vingers jeuk om haar te teken. Onder die stadsmuur wat oor haar toring, by die lig van die straatlamp. In die swart hare wat uit haar vlegsel losgekom het en om haar gesig krul, sien hy sy ma. Sy hart pyn daarvan.
“Vier jy dit nog op die tradisionele manier?”
Toe kyk sy op. “Ek is Ortodoks, Marc. Ek het met hierdie dinge grootgeword. Vir ons het Adonai se voorskrifte nie verander nie.”
“Adonai beteken Here?”
“Dis reg.”
“Dis ’n pragtige woord.”
Sy kyk hom bietjie verwonderd aan. “Is jy ’n gelowige?”
Hy maak ’n vae gebaar met sy hand en vra: “Jy sê jy is Ortodoks?”
“Sê maar eerder modern-Ortodoks. Nie ultra-Ortodoks nie. Dié is baie strenger en volg hoofsaaklik die reëls van die Talmoed. My pa is ’n rabbi en my broer is ’n argitek.”
“Later moet jy my sê wat die verskil is tussen die Tora en die Talmoed.”
“Later, baie later.” Sy lag. “Dis ’n lang storie.”
“Wonderlik,” sê hy sag.
Sy kyk verwonderd na hom. “Waarom is jy eintlik in Israel?”
’n Tipies ultra-Ortodokse gesin kom oor die keisteenstraat aangestap. Die pa stoot ’n kinderwaentjie, aan elke kant loop twee kleuters, sy vrou is hoogswanger. Sy hou aan sy arm vas. Hy buig af na haar om met haar te praat. Sy beduie na iets op die stadsmuur, hulle bly ’n oomblik staan om daarna te kyk. Toe kyk hulle na mekaar en lag.
“Waarom dra party sulke opgestopte jasse?”
“Hierdie kom uit Rusland.”
“Wonderlik,” sê hy weer sag.
“Ek het gevra wat jy eintlik hier kom maak het. Jy met jou baie vrae.”
“Dis ook ’n lang storie.”
“Te lank vir vanaand?”
“Ek dink so.”
“Jerusalem is ’n hemel vir kunstenaars.”
Hy knik. “Kan ’n modern-Ortodokse ook ’n soldaat wees?”
Sy kyk na hom. Haar mond blink van die granaatpitte wat sy geëet het.
“Vir seker. Veral die mans. Maar nie altyd in gevegseenhede nie en nie baie vroue nie. Hoewel party wel daarin dien.”
“En jy dan?”
Sy lag. “Ai, Marc, dis moeilik om dit alles vir ’n buitestander te verduidelik. Soos ek sê, ons is wat hulle noem modern-Ortodoks. Ons dra moderne klere, juwele, ensovoorts, maar ons onderhou die Tora en vier die Shabbat. Ons verdra die meeste ander vertakkings van Judaïsme, met die uitsondering van die Messiane. Ons is Sioniste, maar nie so geesdriftig soos die tradisioneel-Ortodokses nie. Hoewel ek moet sê ek voel persoonlik diep saam met hulle wat die settlements op die Judese heuwels betref, en ek dink sterk daaraan om, wanneer ek gekwalifiseer het, daar te gaan bly.”
“Settlement?” Marc voel soos die spreekwoordelike vreemdeling in Jerusalem.
“Die nedersettings in Samaria en Judea, die sogenaamde Wesoewer en Gasa. Jy sal nog baie daarvan hoor as jy ’n tydjie hier bly. In die begin is dit vreeslik verwarrend.”
“Maar ek het op televisie gesien dat die helpers gewoonlik lyk asof hulle Ortodokse Jode is waar daar selfmoordbomaanvalle was … ek bedoel met die swart kalotjies …”
“Kippah,” help sy.
Hy knik erkentlik, “… en baie keer baarde.”
“Hulle is ook ultra-Ortodoks. Ja,” sy sug effens, “hulle is die hedendaagse Fariseërs waarvan jy in jou B’rit Chadashah, jou Nuwe Testament, lees. Hulle beoefen Rabbynse Judaïsme, deurspek met Kabbalah, en leef volgens die strengste godsdienstige voorskrifte. Jy sal hulle gewoonlik herken aan hul swart hoede en jasse, vol baarde, peyot,” sy beduie, “sykrulle. Soos jy sien, lyk hulle letterlik asof hulle net so uit die Middeleeue gestap kom. Hulle versorg die … liggame. As dié wat gesterf het miskien ultra-Ortodoks sou wees, mag niemand anders aan hul liggame raak nie.”
“Dis verskriklik, dié soort aanvalle. Ek kan dit nie verstaan nie.”
Haar
