sê niks nie.
“Hy het begin 1954 ses maande in Duitsland gaan werk en die vrou daar leer ken. Sy … het swanger geraak en wou die baba laat verwyder. Maar hy wou nie. Omdat Ouma nie kon kinders kry nie, het hy besluit om die baba aan te neem. Direk ná die geboorte.”
Marc se keel raak kurkdroog. Sy ma is in Desember 1954 gebore. “Dit was jy?”
Sy knik sonder om op te kyk. “Ouma het ingewillig om dit te doen op voorwaarde dat niemand ooit weet dat hy die pa is nie. Dit moes nes ’n gewone aanneming lyk. Hulle is Duitsland toe vir die bevalling en het twee weke later met die baba teruggekom. Hulle het vertel dat hulle die baba deur ’n agentskap in Londen aangeneem het. Om te sê dat dit in Duitsland gedoen is, sou my pa net te veel aan die baba verbind.”
“En jy?” vra hy byna onhoorbaar sag.
Sy skud haar kop, antwoord nie dadelik nie. Hy sien haar gesig nat word van die trane. Dit drup op haar saamgevuisde hand. Hy lê sy hand oor hare, en sy draai dit om sodat hy dit in syne toevou. Hy voel haar bewe.
“Hulle het my van heel kleins af laat verstaan dat ek aangeneem is, in Londen aangeneem is. Maar niks verder nie. Ek het ook nie belanggestel nie. Ouma Margriet was my ma en ek het ook niemand anders as sy nodig gehad nie.”
“Hoe het jy dan die waarheid gehoor?”
“Vroeër vanjaar toe jy in Parys was en Oupa so vreeslik siek geword het, het hy my hospitaal toe laat kom. Toe het hy my vertel dat hy in werklikheid my pa is. My eie pa.”
Sy begin geluidloos huil en hy hou haar hand styf vas sodat sy langsamerhand bedaar.
“Ek is bly vir jou, Mamma. Dat jy dit weet.”
“Jy sal verstaan dat hy my gevra het om hom te beloof dat ek vir niemand die waarheid sal vertel solank hy nog leef nie.”
“Ek verstaan dit.” Toe roer daar iets vaags in hom. “Hoekom vertel jy my nou, hy leef tog nog?”
“Ek vertel jou oor ek wil hê jy moet weet my eie ma was ’n Duitse Jood.”
“’n Duitse Jood?”
Mara knik. “Hy het haar in 1954 in Duitsland ontmoet. Sy was ’n raadgewende ingenieur by die firma wat hom Duitsland toe gestuur het.”
“Was sy in die Holocaust?”
“Sy was in Bergen-Belsen. Daar het niemand anders van haar familie oorleef nie. Sy was nog nie twintig nie toe die oorlog verby is. Verskriklike dinge het met haar gebeur.”
Marc onthou die film Schindler’s List wat hom so geruk het. Hy dink weer aan sy oupa en aan die Joodse vrou.
“Marc, dis nie die einde van die storie nie,” breek sy ma deur sy warrelende gedagtes.
Hy frons. “Ja?”
“Kan jy iets van Bert se ma onthou?”
“Al wat ek van haar weet, is dat sy dood is toe Bert baie klein was. Bert self het net sy stiefma geken.”
“Nee, hy het goed van sy ma geweet. Marc, sy was ook ’n Jodin. ’n Boerejood, soos die mense hulle daardie tyd genoem het. Van Russiese afkoms.”
Hy kyk haar verstom aan. “Sy was ook ’n Jodin?”
“Sy was. Haar ouers het in die begin van die eeu uit Rusland hiernatoe gevlug. Baie van dié mense het op plattelandse dorpies gaan woon.”
Die werklikheid van wat sy sê, daag vaag tot hom. “Jy sê vir my dat jy en Bert albei Joodse ma’s gehad het.”
Sy haal nog ’n slag diep asem. “Ek sê vir jou dat die Joodse bloedlyn deur die ma loop. Dus was jou pa Bert Joods. En ek is ook ’n Jodin. Jy het volop Joodse bloed.”
Sy mond raak droog. “Hoekom het julle nooit vir my gesê nie?”
“Bert het dit ook maar eers lank ná ons troue eendag teenoor my genoem. Ek bedoel van sy ma. Hy wou nie dat iemand daarvan moes weet nie. Hy het dit as ’n vloek gesien. Sy ma is dood toe hy vyf was en sy Afrikaanse pa het dit nooit op die dorp waar hulle ná haar dood gaan woon het aan die groot klok gehang dat sy eerste vrou Joods was nie. Hy is baie kort ná haar dood met ’n Afrikaanse vrou getroud en die Joodse bloed in die familie is nie iets waaroor daar ooit gepraat is nie. Trouens, hy het Bert blykbaar van kleindag af laat verstaan dat sy andersheid en sy verwyfdheid, soos hy na sy kuns verwys het, die smet van die uitlandse bloed was. Toe dit later jare duidelik word dat hy … homoseksueel is en ons uitmekaar is, het sy pa dit daaraan toegeskryf en hom heeltemal van Bert gedistansieer.”
“Ek onthou dat ons nooit meer van daardie oupa en ouma gehoor het nie. Ek het gedink dis oor jy en Bert uitmekaar is.”
“Hulle het voor die tyd ook nie veel kontak met ons gemaak nie, Marc.”
“Nee, dis waar. Maar jy kon my tóé tog gesê het, ek bedoel, in matriek toe ek agtergekom het Bert is gay.”
“Ja, miskien kon ek, maar ek het nie. Dalk het ek self in my onderbewussyn die sogenaamde smet gevrees.”
Hy sê niks nie.
“Ek is jammer …”
“Dis nie meer belangrik nie, Mamma.”
Hy voel moeg, met ’n vreemde verlange om die jong Joodse vrou met wie sy oupa in Duitsland ’n verhouding gehad het, te teken. Maar ook sy ouma, sy sagte grys ouma, wat die geheim al die jare in haar hart moes dra.
“Van my eie afkoms het ek natuurlik nie geweet nie,” sê sy.
Hy kyk na haar, na die trane wat in haar donker oë skitter, en hy sien vir die eerste keer dat sy ’n Joodse neus het wat by haar donker, kurktrekker-krulhare pas. Hy het haar soveel maal in sy lewe geskilder. Nou begeer sy vingers om haar te teken, weer en weer, met die nuwe wete in haar. En in hom.
“Waarom het jy my nou gesê? Vandag?”
“Omdat jy my Sondagaand vertel het van jou plan om Israel toe te gaan en Baruch se suster op te soek. Maar veral omdat ek nou ná vier jaar sien dat jy Baruch se dood nog nie verwerk het nie. Omdat ek, noudat ek van myself weet, ook verstaan waarom jy aan sy Joodsheid verknog geraak het …”
“Oor ek ook Joodse bloed het,” sê hy baie sag.
“Ook ’n Jood is.”
Buite koer ’n duif verlate in die akkerboom. Voor die venster demp die reën die geluid van die verkeer in die straat. Hy proe aan sy koue koffie en ril.
Sy kyk die eerste keer weer op. “My eie ma woon nou in Israel.”
“Hoe weet jy dit?”
“Oupa het ’n mate van kontak met haar behou. Sy woon al twintig jaar in Israel.”
Hy kyk na haar. Sy sê niks nie. Hy ook nie.
Maar later vra hy tog: “Het jy nie met haar probeer kontak maak nie?”
Sy skud haar kop. “Nee. Waarom sou ek? Sy wou my nie
