Hy draai terug na die Jaffa-poort. Dit staan wonderlik in son gebaai. Links steek ’n pragtige boom met pers bloeisels die lug in. Hy slaan sy gidsboekie oop.
“David’s Citadel,” prewel hy ná ’n paar oomblikke se soek.
Die smal stegie met sy steentrappies tussen die shuks is bykans verlate toe hy daarlangs begin loop. By die hotel het die man by ontvangs hom gewaarsku om aan niks te raak of te veel belangstelling te toon nie, want dan word hy as ’n koper gereken en raak hy nie weer van die shuk-houers ontslae nie. Omdat die geweld toerisme heeltemal laat opdroog het, is die Arabiese winkeliers desperaat. Om aan hulle te ontsnap, maak hy soos hy aangeraai is, maar hy absorbeer die wondermosaïek van die kleurryke stalletjies, die geur van speserye, die reuk van leer wat met dié van wierook meng; die ligspeling oor glimmende, klam wande van die mure, oor kaste olywe, blink granate en tamaties, die skerp kleure van die Oosterse stowwe. Byna die enigste ander voetgangers is Ortodokse Jode, kennelik op pad terug van die sinagoge, swart jasse en hoede, peyot voor die ore. Uit die winkeltjies kyk haakneus-Arabiere onder hulle swart-en-wit of rooi-en-wit kafijas geïnteresseerd na hom. ’n Swartgerokte monnik, bengelende kruis om die nek, skarrel verby, ’n paar jong Sabra-meisies in die kenmerkende olyfgroen uniforms kom al pratend van voor af aan. Drie pragtige Arabiese vroue, swaar gesluier, donkeroogkindertjies aan die hand, staan by ’n winkeltjie en praat. Die ervaring van klank en kleur wil sy kunstenaarsiel oorweldig.
By die eerste plekkie waar dit effens rustiger is, gaan hy sit. Dié keer haal hy pastelle uit en hy begin in kleur werk. Oorkant hom sit twee Arabiese shuk-houers rokend en koffie drink. Hy teken hulle met al die ongelooflike kleure van hul winkeltjie om hulle. Die koper, die leer, die glansende materiale. Hy teken die jong Joodse seun wat eerbiedig eenkant staan en wag terwyl sy pa met iemand in gesprek is. Sy bleek, fyngebeende gesig, hoë wangbene, korterige peyot, skerp donker oë agter die raamlose bril, die breërandhoed, wit oopnekhemp, swart baadjie en broek, met die kenmerkende wit geknoopte tzitzit wat onder uithang – alles teken hy so vlugtig dat sy hand uiteindelik lam word. Van shuks en peyot en tzitzit het hy onder meer gisteraand in sy gidsboek opgelees. Maar toe hy nog meer oor die feeste wou lees, het sy oë toegeval.
Met behulp van die kaart in sy gidsboekie kry hy deur die Arabiese buurt koers na die Cardo. Maar by die Joodse winkels is dit doodstil en dit val hom weer by dat dit hul Shabbat is. Hy gaan maak weer ’n draai by die Klaagmuur wat hy nou uit sy boekie leer ken het as HaKotel. Dis nie so bedrywig daar soos die vorige aand nie. Dit is veral mans en seuns wat hul daarheen haas, skynbaar vir hul daaglikse gebede. Voordat hy uit die Joodse buurt na die Kotel deurgelaat word, word alles wat hy by hom het, en hyself, deeglik deursoek.
Hy gaan weer op dieselfde plek as die vorige aand sit en teken onvermoeid, totdat hy tot sy skrik sien dat dit ná ses is en besef dat hy sedert die groot ontbyt in die hotel feitlik nog niks geëet het nie. Hy haas hom terug, deur die smal gangetjies tussen die shuks, wat nou heelwat bedrywiger is as in die oggend, om Rivkah en haar broer te ontmoet.
Hulle daag net ná sewe op. Re’uven in sy olyfgroen uniform, opgerolde moue, wit T-hemp onder die oop hempskraag. Hy maak verskoning en verduidelik dat hy enige oomblik verwag om opgeroep te word. ’n Lang, skraal man in sy laat twintigerjare, donker hare en oë soos sy suster. Hy blyk ’n luitenant in die weermag te wees, valskermafdeling – as reservis opgeroep uit sy argitekkantore om in dié onstuimige dae diens te doen. Rivkah lyk nog kleiner as die vorige aand in jeans en ’n lang, blou hemp. Haar swart hare is nou los en krul donsig om haar gesig.
Ná ’n paar oomblikke se oorweging besluit hulle om in ’n Armeense restaurant in die Ou Stad iets te ete te gaan soek. Broer en suster beveel die Armeense kos sterk aan. Dit blyk ook voortreflik te wees. Oor ’n lang uitgerekte, rustige ete met veelvuldige fyn voorbereide en speserygegeurde geregte weeg hulle mekaar eers versigtig op en begin dan algaande oor ernstiger sake te praat.
Uiteraard gaan die gesprek oor die verskriklike selfmoordbomaanslae wat dag ná dag dié klein Joodse staat skud. Marc vertel hoe die pyn wat hy die vorige aand in die Ortodokse grootvader en die seuntjie kon aanvoel, hom ontroer het.
Re’uven knik. “Een van hul familielede was waarskynlik ’n slagoffer van verlede maand se slagting in Beit Yisra’el. Heel moontlik nog die seuntjie se pa, anders sou hy ook daar saam met hulle gewees het. Dit was ’n geweldige skok vir die ultra-Ortodokses toe daar ook in een van húl buurte ’n aanslag was. Tien van hulle is brutaal vermoor toe ’n Tanzim al-Jihad-terroris hom daar kom opblaas het. Dit was tussen ’n klomp gaste wat daar bymekaar was net ná ’n Bar Mitzvah. Die meeste van hulle was die familie van die seun wie se Bar Mitzvah dit was, Naveh Nachmani …”
“Hy ook?”
Rivkah antwoord hom. Hy merk dat sy baie bleek is. “Nee, hy het niks oorgekom nie. Maar emosioneel is hy vir die res van sy lewe geskend. Onder dié wat gesterf het, was sy ma, sy oom en vyf van sy broers en susters tussen die ouderdomme van sewe en vyftien. Sy tante is so ernstig gewond dat sy nie kon beweeg nie en moes toesien hoe haar seuntjie van agtien maande in sy stootwaentjie doodbrand. Onder dié wat ernstig gewond is, was daar ook baie kinders en tieners.”
“Verskriklik …” fluister Marc.
Hy merk hoe Re’uven sy hand oor sy suster s’n op die tafel lê. “Presies ’n week later was Rivkah in die Moment-kafee toe ’n Arabiese terroris homself daar opgeblaas het.”
Marc kyk geskok na haar, maar sy bly op die tafel voor haar staar. Hy sien die trane aan haar wimpers blink. Haar mond is wit.
“Wat het gebeur?”
Dis haar broer wat ná ’n paar oomblikke antwoord. “Daar is nou so dikwels aanvalle op die aand ná Shabbat. Net soos in Beit Yisra’el. Die Moment-kafee lê op een van die besigste kruisings van Jerusalem. Miskien moet ek sê: Dit wás daar, want dis heeltemal verwoes. Moment is net om die draai van Ariel Sharon se ampswoning af en baie Israeli’s het heeltemal paniekerig geraak toe hulle daarvan hoor. Dié kruising word gewoonlik gepatrolleer deur swaargewapende soldate, wat die eerste minister se huis oppas. Dit het mense laat voel dat, as terroriste dáár kan toeslaan, hulle dit oral kan doen.”
“En Rivkah was daar …?”
Dis weer Re’uven wat antwoord. Marc sien hoe die meisie se fyn vingers styf om haar broer s’n sluit.
“Rivkah is met ’n vriendin en dié se verloofde daarheen. Die plek was gepak van jong mense wat net ná Shabbat altyd op ’n Saterdagaand uitgaan omdat hulle die volgende dag al weer moet werk. Party sê baie van hulle was daardie aand juis daar om die noodlot te tart omdat dit net twee dae was sedert ’n terroris hom in die volgepakte Caffit-restaurant in die duur Emek Refaim-buurt probeer opblaas het. Maar toe het ’n wakker kelner daar iets verdags omtrent die Arabiese mensbom opgemerk. Hy het hom vasgegryp en met hom geworstel totdat hy hom op die grond gehad en waaragtig daarin geslaag het om die plofstof wat om sy lyf vasgemaak was, onskadelik te stel. Dit was niks anders as ’n wonderwerk nie. Baruch HaShem! Maar twee weke gelede in Moment het niemand betyds onraad vermoed nie.”
Re’uven vryf ’n oomblik vertroostend met sy duim oor sy suster se geklemde hand. “Rivkah het nie seergekry nie. Sy het net sekondes tevore van hul tafel opgestaan om ’n kennis te gaan groet. Sy was wel twee dae lank heeltemal doof. Maar … Danit en Felix het albei daar gesterf. Hulle was vier en twintig en drie en twintig jaar oud. En dit was presies twee maande en vier dae voordat hulle sou trou.”
Marc fluit geskok deur sy tande.
Rivkah kyk op. Marc sien weer die donker vlekke onder haar mooi oë. “By Danit se begrafnis was haar ma ontroosbaar. Niks wat ons probeer doen of sê, kon haar tot bedaring bring nie.”
“Wat
