piyedəni. Mınən çımi barədə dı qılə beytım votə:
Yo mıni vanq nıdoə, vırə nıdoə əyvonədə,
"Kosibiş tı, məvo!» – rısvo bəka har yonədə.
Bəyku çı qıno vindəş, Xıdovandi aləmən,
Bəştə kə vanq doydəni inson kosib beyədə.
Ə koy ki, bəpe ərbob bıkə, əy kosibən kardəbu – ım oxşəş bədoe bə noxəşə xonəxo ki, bənə xəşə odəmon ko kardə.
˝İ kərə bə Buxara əmiri sə dəşe ki, bə Hoc bışu. Əv vey ərbobbe, kərvonədə çəysə ərbobi nıbe. Sasə vey bo kardə bıə nəron bədi əy, ıştənən reçin qıləy kəcovədə nıştə, lənqər jəy-jəy, de ıştə kefi biyabonədə ro şedəbe. De əy bə i co həm ərbobon, həmən kosibon dastə bə Hoc şedəbe.
Kərvon bə Ərəfati rəseədə ımon bə qıləy dəvuşi rast qıniedən. Kəxob poəvo, quşəvard (səvardə sə-red.), təşyən-vəşyən, poşnonış pıtı-poə.
Əy bə əmiri təm-təroğinə kərvoniş fik doe, ozıvon ome:
– Ğıyoməti ruji çımı mıkofot de ıştı mıkofot i bəbıe. Əmmo diyəkə, tı de kon noz-neməti ın roy şedəş, az de kon əzob-əziyəti?
Çe Buxara əmiri votışe:
– Xıdo nıkə çəmə mıkofoton i bıbun. Ehanə mı zınəmbəy çəmə mıkofoton arədə hiç fərğ nibəbıe, az bə biyobon po nənəym.
Dəvuş parsedə:
– Boçi?
Əmir votedə:
– Səbin bəy ki, az de Xıdo rizo oməm, tı berizo. Mınışon vanq kardə – mehmonim, əmmo tıku vədə bıstən bıəni – ıştənbəsə oməş. Çəmə fərğımon ni? Xıdovadi-Aləmi mınış vanq kardə ıyo, bə kosibon ısə boy votəşe: ˝Iştən ıştəni bə xəto dəməğəndən!˝ Tı beXıdo əmr vəşyən-təşyən, təyliyə dast, eqıniəş bə kuh-kəvşən. Çımı dastədə ısə boy çe Xıdo fərmoyiş heste. Əmə de tı çoknə i bıe bəzınemon? Dastədə imkon bıə kəson bə Hoc şedənbu, əvon de Xıdo əmri hərəkət kardedən, çəvon dıvoon mıstəcəb, ziyorətışon ğəbule.˝
Zoəlim, çəvom bəştı sə, ehanə ıştınən imkon bıbo, bo Hoc şeyro çınığəti (xəsisəti-red.) məkə. Iyo penc qılə şərt heste: ğıvvət, nemət, vaxt, hurmət iyən əmin-əmonəti.
Im şərton həmə vırədə bıbon, ımoni tam oko bıdə.
Bə Hoc şey davləti vey bıə vaxti məsləhəte, yəne əy bə omə sorən bıhaştoş, qınoş ni. Əncəx zəkat çə itaətonədəye ki, əy bə təxir eğandey nibəbıe. Çəy nıdoey hiç səbəbış nibəzıne bıey. Xıdo zəkat ədəonış bə ıştə nez bıə bandonədəş ğərar doə.
Zəkat ədə rəiyəti arədə bənə şahiye – əv ruzi ədə, co xonəxon ruzi əhə bıedən.
Çe Xıdo məsləhət ıme ki, kali kəson ərbob, kaliyon kosib bıbun. Həlbəttə, Əv kardey əzıniy ki, həmə kəsi ərbob ofəyı. Im dı təbəğədə məğsəd əve ki, çe bandon şərəf iyən çəvon movğe oşkor bıbu (bə rujə ruşnə beşu-red.), penton bıə kəson jinton bıə kəsonku fərğ bıdən.
Ehanə şah bo ıştə xıdmətəkonədə qıləyni şərait bısoxto, əv ıştəni bıqəto, bə ruzi ədə peqardo, əncəx bə hiç kəsi ruzi nıdo, bıriyə anqıştəsə xok enıko, ə xonəxo hiç vaxt arxayin nibəzıne bıey ki, rujiy bə şahi ğəzəb əvo ni.
Zəkati ısə boy sorədə i kərə doey lozime.
Sədəğə vacib nıboən, çəy doey alicənabəti, insondustətiye. Dasto çanə omedə, bıdə, çınığəti məkə. Çun boçi, sədəğə ədəon heqo çe Xıdo himoyədə bəbıen, Xıdo tərəfo əvon hifz kardə bəbıen.
Əmoni ruje, bəştı ğıbon, zəkat iyən hoci barədə bə ıştə dıl şəkk məvə, əvoni hədərə çi hisob məkə. Məvot ki, ˝vite, olət tan karde, nanqır qəte, sə toşe bə çiçi lozime? Ha vist dinarədə nimə dinar bə çı səbəb bəpe bıdəm? Zəkat bo çiçiye, pəsikuən, dəvəkuən zəkat bəbıe? Pəsi çıro ğıbon doedən?˝ Jıqo çiyonku ıştə dıli təmiz oqət. Jıqo məfam ki, ıştı nızınə çiyonədə xəyr nibəzıne bıey. Tı bə Xıdo fərmoyişon əməl bıkə, çəvon xəyri bəvindeş. ˝Çıro jıqo bıedə? Çıro jıqo kardedən?˝ – de ımon koyı nıbu.
Ənə bıe ki, bə çımı ın votəyon əməlı karde, çəyo bızın ki, çe pıə-moə hurməti oqəteən Xıdo əmronədəye.
Pencminə fəsl
Çe pıə-moə hurməti oqətey həxədə
Çımı balə, bızın ki, əməni ofəyə Xıdo dınyo ım nizomi, obodəti oqəteyro çe nəslon bə ziyod bıeyış lozim zınəy, həyvonə ehtirosışən bımi səbəbış kardə. Yəne de ağılmandə fami peqətoş, avlod ıştə səbəbi (pıə-moə-red.) bəpe hurməti oqətı, bə ıştə əsıl-zoti ğıymət bınə.
Məvot ki, ˝pıə-moə bəmı çe əl-həqqəş heste – çəvon məğsəd ıştə ehtirosi həmuş kardey bıə, az bıənim˝.
Məğsədşon ıştə ehtirosi həmuş kardeyən bıəbu, əvon ıştı roədə ğıbon şeyro heqo hozı bəbıen. Im ısə boy çe ehtirosisə vey barze oxo!
Bə pıə-moə kamiku bə səbəb bəpe hurmət bıkəy ki, əvon har dıynəni Ofəyəvoni de ıştı arədə vasitən. Voteyım ıme ki, tı çanə bə ıştə Xıdo, bə ıştə ıştəni ğırb noedəşbu, bə ıştə vasitonən ənədə ğırb noəniniş. Ağlış sədə bıə avlod hiç vaxt çe pıə-moə həxi bə lınq-ləğə əjən ni. Xıdo ıştə Məcidə Kitobədə jıqonə votedə: ˝İtaət bıkən bə Xıdo, itaət bıkən bə peyğəmbəri iyən bə ıştə amiron.˝ Im ayə çand cur təfsir kardə bıedə. Qıləy təfsirədə mı handəme ki, ˝amiron˝ voteədə pıə-moə nəzərdə qətə bıedə. Çun boçi, ərəbiyədə ˝əmr˝ kəlimə dı qılə mənaş heste: ko iyən əmr. Amir bəy bəvoten ki, həm ixtiyarış bıbu, həmən iqtidar. Pıə-moədə həm ixtiyar heste, həmən iqtidar. İqtidar – hard doeye, yol kardeye, bə sə bekardeye, ixtiyar – fərə çiyon omutey.
İtyot bıkə, ıştı ozo bəmı, bə ıştə pıə-moə ğəlbi məqın, əvoni ıştəku rəncidə məkə. Çun boçi, Xıdo bə jəqo avlodon doə cəzo vey qon bıedə. Xıdovandi-Aləm votedə: ˝Bəvon tu məkən, əvoni ıştəku rəncidə məkən, bəvon xoşə sıxan bıvotən!˝
Əli əmirəlmomininiku (Xıdo çəyku rozi bıbu) parsen ki, çe pıə-moə həx çanə bəbıe? Votəşe: ˝Çəy çanə bıe Xıdo çe peyğəmbəri (s.ə.a.s) pıə-moə mardeədəş
