Ийэм кэпсиир… (3 чааһа). Семен Маисов
Чтение книги онлайн.
Читать онлайн книгу Ийэм кэпсиир… (3 чааһа) - Семен Маисов страница 34
Чоойун кытта төрөөбүтэ иккилэр. Маарыйа (Кутуйах) диэн биэстээх балтылаах, Лэгэнтэй диэн үстээх инилээх. Оҕолор аҕалара Саабынап Ыстапаан эбээ кэргэнэ Кудугуй оҕонньор бииргэ төрөөбүт Микиитэ диэн инитин уола. Ыстапаан сүөһү биригэдьиирэ – уһун күнү быһа, били, этэргэ дылы «өлөр да солото суох» түбүгүрэр (Ыстапаан кытта төрөөбүт быраата Ньукулай сэриигэ баран баран улаханнык сэймэктэнэн кэлэн, Балаҕаччы балыыһатыгар сытан өлөн турар). Кэргэнэ Ыстапаанньыйа, Арҕаа Кыргыдайтан кийиит кэлбит Кыһыччаан диэн киһи кыыһа. Мин Тээкиччэҕэ олорор эрдэхпинэ Ыстапаанньыйа ийэбэр кэлэн барааччы. Саабынапка кэргэн сүктэн, акка мэҥэстэн уол дойдутугар баран иһэн өтөхпүтүгэр таарыйан наҕылыччы чэйдээн, уһуннук олорон ирэ-хоро кэпсэтэн-ипсэтэн ааспыттарын үчүгэйдик өйдүүбүн. Ыстапаанньыйа эмиэ холкуостаах, сүрэх-бэлэс бөҕөтө дьахтар. Ийэм барахсаны кытары бэртиилэрин иһин, биир үксүн ол да иһин буолуо, ийэм дьүөгэтэ этэ диэммин, чугас киһим курдук көрөбүн, бэйэтэ да майгыта үчүгэйэ олус. Ортоһуор, дьулугурас уҥуохтаах, төп-төгүрүк сирэйдээх, арыы саһыл ыраас хааннаах, киһини көрдөр эрэ наар, биир кэм мичээрдии сылдьар үгэстээх. Уһун, ыас хара суһуоҕун мөлбөччү өрүнэн, эбэтэр кэтэҕэр эрийэн тупсаҕайдык туттаран кээстэҕинэ, отой кыыс оҕо курдук көрүҥнэнэр, эр дьон эрэ хараҕа хатаныах нарын, ис киирбэх сэбэрэлээх. Ыстапаанньыйа, арааһата, мин ийэбиттэн уонча сыл балыһа буолуо. Эмээхсиннээххэ, уруулара дьоҥҥо, быыс-арыт буллар эрэ, үгэһинэн мичээрдээбитинэн, унаарыччы көрбүтүнэн куруук киирэн тахсар.
Ыстапаан аҕата Микиитэ биир саас андаатар сир уйатын хаһа сылдьан, син киэҥ сири тибилийэн баран, уһугар, холлороон хайа диэки хайысхаламмытын билээри сыгынньах илиитин батары уган – уйаларын түгэҕэр хаатыйаланан олорор андаатардарга илиитин ыстатан улаханнык моһуогуран турар. Андаатар ытырдаҕына ол курдук иилистибитинэн ыйана сылдьар адьынаттаах. Муннун ытыртарбыт ыт ыйылыы-ыйылыы, тула холоруктуу-холоруктуу хайдах да илгистибитин иһин, дөбөҥнүк арахсан биэриэ диэн саараныма даҕаны: ыстаабыт сирэ сиирэ бардаҕына эбэтэр таба убахтаттаҕына биирдэ эрэ төлө ыһыктар, бэйэтигэр холооно суох киҥнээх харамай. Микиитэ илиитигэр бытырыыс курдук иилиллэн тахсыбыт андаатардары төһө да часкыйа-часкыйа сонно киэр илгитэлээбитин иһин, ол ыккардыгар улаханнык «убахтатан», уһуннук бадьыыһыран хойукка диэри эмтэммитэ.
Айдаҥҥа кэлиэхпититтэн Ыстапааннаах оҕолоро ааммытын саппаттар, күннэтэ оонньуур, аралдьыйар, сэргэхсийэр ыаллара биһиги. Баһыычаан да Ыстапаанньыйалаахха санаата эрэ киирэ-тахса сылдьар. Саабынаптар оҕолоро бары үтүктүспүт курдук табысхаан тириитэ чомпой бэргэһэлээхтэр. Ийэлэрэ иистэнньэҥ ахан дьахтар, эргэттэн-урбаттан даҕаны аттаран, ыамайдарыгар сөрү-сөп, дьип-дьап гына таҥас тигэттээн кэтэрдэр. Оҕолор чомпой бэргэһэлэрэ бороҥ табысхаан тириитэ, арай, буодьута сиппит үрүҥ табысхаан «арбаҕаһыттан» тигиллибитэ эриэ дэхситик, тупсаҕай баҕайытык көстөр.
Кыра киһи Лэгэй хаамара бытаан, ол иһин Чоойун инитин сүгэн баран икки дьиэ ыккардыгар күн аайы орох тэбэн