yer almadım. O dönemde Hoca ile paralelliğimiz vardı. O zaman TÜMOSAN otomotiv sanayii, TESTAŞ elektronik sanayii, TEMSAN enerji santralleri, TAKSAN takım tezgâhları gibi fabrikaların kurulumuyla uğraşıyorduk. Bizdeki TAI 1975 yılında Kore’de kurulmuştu.
Erbakan Hoca’nın Ecevit ile kurduğu koalisyon hükûmetinden sonra bu yatırımları planladınız. Hoca, sözünü ettiğiniz yatırımlara 1974’te başlıyor.
Evet, o tarihte başlıyor. O zaman ilk hükûmet CHP ile Millî Selamet Partisi arasında kuruldu. Demirel ana muhalefet lideri o dönemde, daha sonra o koalisyon bozulunca Milliyetçi Cephe hükûmeti kuruldu.
Bu senaryolar tümüyle Erbakan Hoca’nın fikri miydi? Yani Ecevit burada edilgen bir iktidar ortağı mı?
Günümüzde de CHP’de en ufak bir şey yok. O zaman da yoktu. Bizim yaptığımız çok başarılı işler var. Bu arada yaptığımız çalışmalar basına yansıdı. TAI kurulurken ilk şartnamede yüzde 51 şartını koyduk. Ama o yüzde 51 şartını kabul ettirene kadar da çok savaş verdik.
Sizin göreviniz ne bu senaryolarda? 1974 yılında başlayan yüzde 51 ortaklı kamuya ait yatırımlarda sizin yeriniz neresi?
Ben o fabrikaların kurulmasında koordinatör olarak göreve başladım. TESTAŞ, TÜMOSAN gibi fabrikaların kuruluşunda rol oynadım. Sanayi Bakanlığında müsteşar yardımcılığı görevindeydim. Ağır sanayi koordinatörü idim. Benim alanım motor olduğu için otomotiv sanayisine dönük yatırımların koordinatörlüğü şahsıma verildi. TÜMOSAN’ın başına geçtim. Diğer arkadaşlardan Kahraman Emmioğlu, TEMSAN’ın başına getirildi. Biz bu yatırımların uygulayıcısı olduk. O zaman CHP’nin bu konuda bir fikri yoktu.
İdris Küçükömer’in “Türkiye’de sol sağdır, sağ da sol.” demesine atıf yaparak kinaye yapıyor gibisiniz.
Doğru söylüyor; aradaki fark şu: Onlarda dinsizlik var. Onların paylaşımı ayrı; bizimki de ayrı bir paylaşım. Sistem olarak da devletçi bir anlayışa sahip değiliz. O dönemde serbest piyasada sermaye olmadığı için işleri devlet götürüyordu. Mesela geçenlerde İzmir’de bir ihale yapıldı. Bizim kurduğumuz firmalar marka olarak ihaleye girdi. En iyi fiyatı Türk firmaları verdiler. Kılıçdaroğlu da gelmek istiyordu. Ekibiyle geldi, ben de sunum yaptım orada; çok beğendi.
Sunumlarınızı beğeniyorlar, alnınızdan da öpüyorlar ama sonra bir şey olmuyor.
Sunumdan sonra Kılıçdaroğlu ile bir toplantı yaptık. Orada sorunlarımızı anlattım. En iyi fiyatı yerli firmaların verdiğini, ihalenin onlarda kalması gerektiğini anlattık. Ardından yaptığımız çalışmalardan bahsettik. Ankara’ya döner dönmez Kılıçdaroğlu’nun ekibinden Ankara Ticaret Odası eski Başkanı Sinan Aygün beni aradı. Kılıçdaroğlu’nun belediyeyi aradığını, Bursa’da tramvayı yapan Durmazlar firmasının yetkilisinin sıcağı sıcağına İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı’na gitmesini istediğini söyledi. Ondan sonra bize dediler ki: “Biz Bursa’da tramvay vagonu yapıldığını hiç bilmiyoruz. Siz bunları bize anlatın.” Eskiden CHP’nin bu konularda fikri yoktu. Şimdi de yok. CHP, vatandaşa gülüp iktidarın dediğinin tersini yapar. O zaman da öyleydi, şimdi de öyle.
Türkiye kalkınma hamlesini Menderes döneminde başlattı. Ereğli’de demir çelik fabrikası açıldıktan sonra baraj yatırımlarına girişildi, demir-çelik ihracatı başladı. O dönemde Sovyetler Birliği vardı; Menderes onlara gitti ve İskenderun Demir-Çelik Fabrikasının kurulumu anlaşmasını imzaladı.
1974’teki koalisyon döneminde Erbakan Hoca ağır sanayi hamlesini başlattı. Yatırım senaryolarını, ağır sanayi yatırımları başladığı dönemde hazırladınız. Şematik olarak her şey yolunda. Kore örneğini verdiniz. Türkiye’de de böyle bir hareket başlattınız. Şimdi Kore’nin Samsung diye bir markası var. Yeni bir ürününü piyasaya sürdüğü zaman Kore ekonomisi yüzde 1 büyüyor. Apple da Amerika’da pazara yeni jenerasyon bir ürün çıkarttığında ABD ekonomisi yüzde 0,5 büyüyormuş. Amerikan ekonomisinin büyüklüğü dikkate alındığında 0,5 çok büyük bir oran. Kore, Samsung markasını çıkartacak zihnî kabiliyete erişmiş durumda. Türkiye de teorik olarak çok iyi bir başlangıç yaptı o dönem. Sonra bu senaryo yarım kaldı. Koalisyonun ömrü bu senaryodan dolayı mı kısa sürdü?
O dönemde Sanayi Bakanlığında çok önemli projeler üzerinde çalışıyorduk. Kalkınmanın bütün vasıtaları vardı. Elektrik Santralleri, TESTAŞ Elektronik’in bir de fabrikası vardı, çift üretime başlandı. Arkadan otomotiv motoru başta olmak üzere motor sanayisinde birkaç fabrika birden faaliyet gösterecekti. Sadece TÜMOSAN olmayacaktı. O zaman traktör piyasası çok hareketli idi. Çiftçi traktör istiyordu. 120 bin kişi traktör bekliyordu.
O dönemde Türkiye, toprağını ekip ürün alamadığı için buğday ithal ediyordu.
Evet, buğday ithal ediyorduk. Talep edilen traktör sayısı 120 bin idi. Biz de bunun üzerine büyük bir traktör projesi hazırladık. Karşımıza Koç Grubu dikildi; çok haince dikildi! Buna rağmen fabrikayı kurduk; ardından elektrik santrali yapmak için sıra TEMSAN’ın kuruluşuna geldi. Türkiye yeni yollar yapmaya başladığı için TEMSAN’a ihtiyaç vardı. Onu da doğu bloku ile gerçekleştirdik. Kurarken yerli kaynakları kullandık. Devlet sana kredi veriyor; Batı’da böyle bir şey yok. Sonra TÜMOSAN’ı kurduk. Bu, sanayileşmenin en önemli adımıydı. Türkiye kalkınma yoluna girdi. Lozan Antlaşması’nda Türkiye’ye dört sektörde iş yapma izni verilmiş.
1. Eğitim
2. Sağlık
3. Enerji
4. Tarım
Batı ülkeleri sanayi alanında yatırım yapmamızı istemiyorlar. Biz yapacağız, siz alacaksınız, diyorlar. Para vererek bizi borçlandırıyorlar. Dünya Bankası da kredi veriyor. Sağlık hizmeti lazım, eğitimde adam lazım. Tarım yapmamıza da izin veriyorlar. Neden? Çünkü Avrupalının ucuza beslenmesi lazım. Türkiye’de sanayi hamlesi başlayınca birdenbire hava değişti. Temelleri atmamız iki sene sürmedi. Bizi engellemek için her türlü ayak oyunu denendi. Sonunda erken seçime gidildi. Erbakan Hoca fabrikaları açmak için çırpınıyor. O dönemde Konya’da 60 bin traktöre, bir o kadar da motora ihtiyaç vardı. Yani fabrika kurulduğu gün üretilen ürünlerin pazarı hazırdı. Ama bizi itibarsızlaştırmak için olmadık yalanlara başvuruldu. Alay ettiler. Hatta Erbakan Hoca’nın kurmak için adım attığı bir fabrikanın temelini kamyon kasasına yükleyip Türkiye Büyük Millet Meclisine getiren de oldu. Oysa bizimle alay edenlerden Vehbi Koç, Volvo’nun üretimini Türkiye’de yapmak için senelerce İsveç’e gitti geldi. Volvo, kendi markasının Türkiye’de üretilmesine izin vermedi. Biz çılgın bir planla, kamyon motoru için ayrı, tır motoru için ayrı, hafif dizel dediğimiz kamyonet motoru için ayrı, traktör motoru için ayrı yatırım planı yaptık. Trabzon’da gemi motoru, İnegöl’de büyük benzin motoru üretecek fabrikalar planlandık. Bunu görünce ürktüler.
Evet, sermayemiz yoktu ama hayalimiz vardı. Temeli neden atıyoruz? O zaman DPT diye bir kurum vardı. Yatırım planınızı o kurumun onaylaması gerekiyordu. Planını uygulamak için önce DPT’yi ikna etmeliydiniz. Eğer senin
