lub użyczenia, stwierdzenie nabycia spadku, stwierdzenie nabycia własności przez zasiedzenie, składają wnioski o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości oraz wpis w księdze wieczystej i zapewniają ochronę tego mienia.
Zobowiązanie konstytucyjne do uregulowania ochrony praw i interesów Skarbu Państwa zrealizowano natomiast w Polsce w 2005 r. w drodze reaktywowania instytucji Prokuratorii Generalnej, istniejącej w okresie międzywojennym oraz bezpośrednio po wojnie. Powołana w 1919 r. jako jedna z pierwszych instytucji w niepodległej Polsce, realizowała zadania dotyczące zastępstwa procesowego w sprawach publicznych interesów majątkowych przed sądami i władzami administracyjnymi, wydawania opinii, w tym przy sporządzaniu aktów prawnych dotyczących praw i interesów majątkowych państwa czy udzielania porad prawnych w tych sprawach. Zakres jej działania dotyczył majątku ruchomego i nieruchomego, praw terytorialnych państwa wynikających z umów i traktatów międzynarodowych, zwłaszcza roszczeń względem państw obcych oraz zarządu mieniem przedsiębiorstw, funduszy i zakładów, w których była zaangażowana własność publiczna. Prokuratoria Generalna, powołana na podstawie ustawy z 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, została utworzona w celu zapewnienia ochrony interesów Skarbu Państwa przez wykonywanie obsługi prawnej i zastępstwa procesowego. Zadaniem Prokuratorii jest obowiązkowe zastępstwo procesowe organów państwa przed sądami krajowymi i międzynarodowymi w sporach o kwotę ponad 100 mln zł. W innych procesach uczestniczy ona zamiast właściwych państwowych organów i jednostek organizacyjnych na ich wniosek albo z urzędu, jeżeli wymagać tego będą interesy państwa. Prokuratoria Generalna wydaje też opinie prawne, w tym dotyczące projektów umów z udziałem Skarbu Państwa.
Od 1 stycznia 2017 r., na mocy ustawy z 15 grudnia 2016 r., Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa przekształcono w Prokuratorię Generalną Rzeczpospolitej Polskiej oraz jej oddziały – niezależną państwową jednostką organizacyjną, której obsługę zapewnia Urząd Prokuratorii Generalnej. Organem nadzorczym nad Prezesem Prokuratorii Generalnej jest Prezes Rady Ministrów. Prokuratoria Generalna Rzeczypospolitej Polskiej stoi na straży praw i interesów Rzeczypospolitej Polskiej, w tym praw i interesów Skarbu Państwa, oraz mienia państwowego nienależącego do Skarbu Państwa. Celem działania Prokuratorii Generalnej jest zapewnienie bezpieczeństwa i efektywności ochrony praw i interesów Polski, w tym Skarbu Państwa oraz mienia państwowego nienależącego do Skarbu Państwa, w szczególności w postępowaniach przed sądami, trybunałami i innymi organami jurysdykcyjnymi. Do zadań Prokuratorii należy wyłączne zastępstwo procesowe Skarbu Państwa przed Sądem Najwyższym, zastępstwo przed sądami powszechnymi i polubownymi oraz przed sądami, trybunałami i innymi organami orzekającymi w stosunkach międzynarodowych.
Prokuratoria opracowuje ponadto dla Prezesa Rady Ministrów stanowiska dotyczące projektów czynności prawnych, aktów normatywnych oraz orzeczeń sądowych zapadających w sprawach dotyczących Polski. Prokuratoria opiniuje projekty aktów normatywnych, dotyczących istotnych praw lub interesów Polski, w tym Skarbu Państwa oraz organów wymiaru sprawiedliwości, a także dotyczących postępowania przed sądami, trybunałami i innymi organami orzekającymi. Do jej zadań należy zapewnienie pomocy podmiotom reprezentującym Skarb Państwa w zakresie negocjacji i ugodowego rozwiązywania sporów.
Ponadto Prezes Rady Ministrów może wyznaczyć Prokuratorię Generalną do zastępowania Rady Ministrów lub ministra w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym. Prokuratoria Generalna nie wykonuje zastępstwa w postępowaniu karnym. Jednakże Prokuratoria Generalna może, na uzasadniony wniosek podmiotu reprezentującego Skarb Państwa lub państwowej jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, przejąć zastępstwo w postępowaniu karnym, jeżeli wymaga tego ochrona ważnych praw lub interesów Skarbu Państwa.
Ustawa nakłada na Prezesa Prokuratorii Generalnej obowiązek utworzenia Sądu Polubownego właściwego w sprawach sporów między innymi niż Skarb Państwa państwowymi osobami prawnymi, osobami prawnymi z udziałem Skarbu Państwa lub państwowych osób prawnych.
5. FUNKCJE FINANSÓW PUBLICZNYCH
5.1. Tradycyjne funkcje ekonomiczne finansów publicznych
Funkcja finansów publicznych stanowi istotę, najważniejszy cel, zadanie, które ma realizować państwo poprzez operacje środkami publicznymi (środkami finansowymi na cele publiczne).
Finanse publiczne w każdym ustroju społeczno-politycznym spełniają różne funkcje ekonomiczne i polityczne. Są one ze sobą ściśle powiązane i można je oddzielić tylko np. w celach dydaktycznych.
Tradycyjnie funkcje ekonomiczne finansów publicznych, według XX-wiecznego ekonomisty zajmującego się finansami publicznymi, Richarda Musgrave’a, dzielą się na:
1) stabilizacyjną, w ramach której państwo powinno zapewnić stan pełnego zatrudnienia przy stabilnych cenach; funkcja ta polega na oddziaływaniu na koniunkturę gospodarczą, przeciwdziałaniu jej wahaniom poprzez wbudowanie w system finansowy instrumentów stabilizujących automatyczne oddziaływanie na równowagę gospodarczą;
2) alokacyjną, polegającą na oddziaływaniu przez państwo na kierunki alokacji zasobów w gospodarce poprzez nabywanie dóbr oraz pośrednio, poprzez nakładanie obciążeń podatkowych czy też podział czynników produkcji (pracy i kapitału) między różnorodne zadania, umożliwiającym podniesienie poziomu społecznej zamożności. Alokacja jest dokonywana zasadniczo za pośrednictwem mechanizmów rynkowych, zwłaszcza cen, jednakże zakłócenia tych mechanizmów państwo neutralizuje w drodze interwencji. Funkcja ta ma umożliwić realizację celów tzw. magicznego czworoboku: wysokiego poziomu zatrudnienia, ograniczenia inflacji, równowagi bilansu płatniczego oraz stałego wzrostu gospodarczego;
3) redystrybucyjną, dotyczącą podziału wytworzonych dóbr między członków społeczności według określonych kryteriów; zwłaszcza rozmieszczenie zasobów (dochodu i majątku) powinno się odbywać wedle kryterium podstawowych potrzeb, wkładu jednostki w proces produkcji (wydajności) i równych szans w dostępie do dóbr i usług.
5.2. Współczesne funkcje finansów publicznych
Współcześnie w gospodarce rynkowej funkcje finansów publicznych ujmuje się nieco szerzej. Ich podziały krzyżują się i nie są jednoznaczne. Poniżej zostaną przedstawione najważniejsze z nich.
Funkcja fiskalna (alimentacyjna) – polega na dążeniu do gromadzenia dochodów do budżetów publicznych oraz zapewnienia odpowiednio wysokich wpływów, umożliwiających dostarczanie budżetom publicznym wystarczających środków na realizację ustawowych zadań podmiotów publicznych. Funkcja ta jest pierwotną, najstarszą funkcją finansów publicznych. W początkowym okresie istnienia państwa, gdy gospodarka pieniężna się rozwijała, wyrażała ona konieczność uzyskania odpowiednich środków pieniężnych w wysokości niezbędnej do pokrycia wydatków panującego. W antycznym Rzymie środki pieniężne były zbierane do dyspozycji imperatora (w specjalnym koszu, stąd pochodzenie łacińskiego słowa fiscus). W ustroju feudalnym na plan pierwszy wysuwały się cele związane z działaniem administracji, wojska i obsługą długu publicznego. Wraz z rozszerzeniem potrzeb publicznych wyznaczających zadania do sfinansowania i oddzieleniem zasobów panującego od środków publicznych ważne stało się nie tylko czerpanie środków pieniężnych, ale również ich podział, kierowanie określonych wielkości tych środków na poszczególne, niezbędne zadania państwa oraz ustalanie sposobów tego podziału.
