style="font-size:15px;"> Język
Język jest najważniejszym narządem biorącym udział w artykulacji mowy, odpowiada za zmysł smaku, umożliwia formowanie i przesuwanie ku gardłu kęsów pokarmu.
Anatomicznie części języka można podzielić na nasadę, trzon i koniec. Na grzbiecie i brzegach języka znajdują się liczne brodawki (okolone, nitkowate, grzybowate liściaste) zawierające receptory zwane kubkami smakowymi. Człowiek może odróżnić niemal nieograniczoną ilość smaków, które stanowią kombinację czterech podstawowych: gorzkiego, słodkiego, kwaśnego i słonego.
Język unerwiony jest ruchowo przez nerw podjęzykowy (XII), a czuciowo przez nerwy trójdzielny (V), językowo-gardłowy (IX) i błędny (X).
Uzębienie
U człowieka występują dwa pokolenia zębów: mleczne (20) i stałe (32). Zadaniem uzębienia jest chwytanie, rozdrabnianie i miażdżenie pokarmu.
Zęby mleczne wyrzynają się, począwszy od ok. 6. miesiąca życia. Wszystkich zębów mlecznych jest 20: 8 siekaczy, 4 kły, 8 zębów trzonowych.
Począwszy od 6.–7. roku życia, uzębienie mleczne jest zastępowane przez zęby stałe, których jest 32: 8 siekaczy, 4 kły, 8 zębów przedtrzonowych oraz 12 zębów trzonowych.
1.1.2. Przełyk
Przełyk jest przewodem długości 25–30 cm, który nie uczestniczy w procesach trawienia i wchłaniania, a jedynie pośredniczy w przekazywaniu pokarmów z gardła do żołądka.
Unerwienie przełyku stanowią:
● w górnej ⅓ część przełyku – ośrodki połykania przez somatyczne nerwy wywodzące się z jądra dwuznacznego;
● w dalszych ⅔ – nerwy błędne.
1.1.3. Gardło
Gardło to miejsce, w którym krzyżują się drogi pokarmowa i oddechowa. W błonie śluzowej gardła występuje wiele grudek chłonnych, z których część tworzy skupiska, zwane migdałkami: gardłowy, przełykowy i trąbkowe. Mniej więcej na wysokości VI kręgu szyjnego gardło przechodzi w przełyk.
1.1.4. Żołądek
Żołądek jest bogatym w mięśniówkę i niezwykle elastycznym odcinkiem przewodu pokarmowego. Pełni funkcję zbiornika pokarmu o pojemności 1–1,5 l. Anatomicznie składa się z następujących części: wpustu, dna żołądka, trzonu i części odźwiernikowej.
Rozdrobniony i zmieszany ze śliną pokarm z przełyku do żołądka przechodzi przez tzw. wpust żołądka. W żołądku treść pokarmowa podlega mieszaniu i trawieniu oraz zostaje zamieniona w płynną miazgę. Trawienie w żołądku odbywa się dzięki działaniu licznych gruczołów żołądkowych znajdujących się w jego śluzówce. Wytwarzają one sok żołądkowy o odczynie kwaśnym dzięki obecności kwasu solnego, którego sekrecja zachodzi z prędkością 1,5–2 l/24 h. Następnie miazga pokarmowa przedostaje się do dwunastnicy przez część odźwiernikową żołądka.
Funkcje żołądka obejmują:
● gromadzenie pokarmu;
● trawienie pokarmu;
● wyjaławianie treści pokarmowej.
1.1.5. Jelito cienkie
Jelito cienkie jest najdłuższą częścią przewodu pokarmowego – mierzy 4–5 m u dorosłego człowieka. Odcinki jelita cienkiego można podzielić na:
● dwunastnicę, do której uchodzą przewody wyprowadzające dwóch największych gruczołów trawiennych – wątroby i trzustki;
● jelito czcze;
● jelito kręte.
W jelicie cienkim dochodzi do wymieszania treści pokarmowej z żółcią, sokiem trzustkowym oraz wydzieliną komórek gruczołowych jelita cienkiego (sok jelitowy). Zawartość jelita cienkiego podlega tutaj dalszym procesom hydrolitycznym, a produkty trawienia zostają wchłonięte wraz z witaminami i płynami do krwi. Tutaj też (w świetle jelita oraz w obrębie błony śluzowej) kończą się procesy trawienia pokarmu. Z 9 l płynów, które trafiają do jelita cienkiego (płyny ze spożytego pokarmu oraz wydzieliny przewodu pokarmowego) tylko 1–2 l pojawia się w jelicie grubym.
Ze względu na znaczną aktywność jelita cienkiego w procesach wchłaniania błona śluzowa jelita na całej długości pokryta jest kosmkami, które znacznie – o niemal 600% – powiększają powierzchnię absorpcyjną tego najdłuższego odcinka przewodu pokarmowego. Pofałdowanie śluzówki, obecność kosmków i mikrokosmków sprawiają, że powierzchnia chłonna jelita cienkiego może sięgać do 2 mln cm2.
1.1.6. Trzustka
Trzustka wraz z wątrobą należą do tzw. wielkich gruczołów trawiennych. Trzustka jest gruczołem leżącym poprzecznie na tylnej ścianie jamy brzusznej, za żołądkiem, głównie po stronie lewej. Morfologicznie dzieli się na trzy części: głowę, trzon i ogon. Część trzustki odpowiedzialna za powstawanie soku trzustkowego zawiera komórki pęcherzykowe, które produkują enzymy trawienne wydzielane później do przewodów trzustkowych. Przewód trzustkowy (tzw. przewód Wirsunga) łączy się najczęściej z przewodem żółciowym wspólnym i znajduje ujście w części dwunastnicy zwanej brodawką.
Pod względem czynnościowym trzustkę można podzielić na część zewnątrzwydzielniczą (egzokrynną) i wewnątrzwydzielniczą (endokrynną).
Część zewnątrzwydzielnicza trzustki odpowiada za wytwarzanie wydzieliny, zwanej sokiem trzustkowym, zawierającej enzymy trawiące białka, cukry i tłuszcze.
Część wewnątrzwydzielniczą trzustki tworzą komórki wysp trzustkowych (tzw. wysp Langerhansa) produkujące hormony:
● glukagon (komórki A wysp trzustkowych, zwane też komórkami α);
● insulinę i amylinę (komórki β, B);
● somatostatynę (komórki δ, D);
● trzustkowy polipeptyd (komórki F).
1.1.7. Wątroba
Wątroba jest największym gruczołem i narządem organizmu (waży ok. 1,5 kg). Położona jest tuż pod przeponą po stronie prawej. Komórki wątrobowe (hepatocyty) układają się w zraziki. Wątroba dorosłego człowieka zawiera cztery płaty: duży płat prawy, mniejszy płat lewy, płat czworoboczny i płat ogoniasty. Do wątroby przez tzw. bruzdę poprzeczną znajdującą się między płatami wchodzą naczynia (żyła wrotna, tętnica wątrobowa) i nerwy, a wychodzą żyła wątrobowa, naczynia limfatyczne oraz przewód wątrobowy wyprowadzający żółć z wątroby do pęcherzyka żółciowego i dwunastnicy.
Ze
