już składzie chemicznym trafia do żył wątrobowych, a stąd do żyły głównej dolnej. Do naczyń zatokowych trafia również krew tętnicza z tętnicy wątrobowej. W śródbłonku zatok rezydują makrofagi wątrobowe zwane komórkami Browicza–Kupfera, które spełniają funkcję obronną ze względu na zdolność do fagocytozy.
Hepatocyty odpowiadają za wiele funkcji wątroby, m.in. produkują żółć, która uwalniana jest do jelita w czasie trawienia większych posiłków. W przerwach międzyposiłkowych żółć kierowana jest do pęcherzyka żółciowego, w którym jest magazynowana i ulega zagęszczeniu. Żółć odgrywa ważną rolę w trawieniu i wchłanianiu tłuszczów, sprzyjając ich emulgacji.
Do najważniejszych funkcji wątroby należą:
● wytwarzanie żółci niezbędnej w trawieniu tłuszczów;
● odtruwanie (inaktywacja toksyn, leków, hormonów);
● metabolizm węglowodanów, białek i tłuszczów oraz witamin;
● magazynowanie glikogenu;
● regulacja stężenia poszczególnych aminokwasów we krwi;
● wytwarzanie białek osocza krwi (albuminy, globuliny, fibrynogen, białka ostrej fazy, czynniki krzepnięcia);
● wydzielanie do krwi enzymów i czynników zaangażowanych w procesy krzepnięcia krwi;
● powstawanie (w okresie życia płodowego) oraz rozpad erytrocytów;
● funkcja obronna (komórki Browicza–Kupfera).
1.1.8. Jelito grube
Jelito grube jest końcową częścią przewodu pokarmowego, zaczyna się w prawym dole biodrowym. Odcinki jelita grubego można podzielić na:
● jelito ślepe (kątnica) wraz z wyrostkiem robaczkowym;
● okrężnicę – wstępującą, poprzeczną, zstępującą i esowatą;
● odbytnicę.
Odbytnica zakończona jest odbytem, który zawiera dwa zwieracze: zewnętrzny i wewnętrzny. Zwieracz zewnętrzny odbytu jest mięśniem poprzecznie prążkowanym, którego czynność jest kontrolowana przez część somatyczną układu nerwowego (zależną od świadomości), podczas gdy zwieracz wewnętrzny podlega kontroli autonomicznego układu nerwowego. Oba te mięśnie biorą udział w odruchu defekacji.
Jelito grube jest miejscem zasiedlonym przez dużą liczbę bakterii (głównie Escherichia coli oraz Enterobacter aerogenes). Są one cennym źródłem witaminy K i kwasu foliowego oraz kwasów tłuszczowych o krótkich łańcuchach.
1.2. Motoryka przewodu pokarmowego
Motoryka przewodu pokarmowego obejmuje naprzemienne skurcze i rozkurcze mięśni gładkich, które powstają w głównej mierze w drodze odruchów. Jedynie w górnej części przewodu pokarmowego (jama ustna, gardło, górna część przełyku) oraz końcowej (zwieracz zewnętrzny odbytu) czynność motoryczna zależy od unerwienia z ośrodków ruchowych kory mózgowej.
Do czynników wywołujących potencjały czynnościowe w mięśniówce przewodu pokarmowego należą:
● rozciąganie mechaniczne;
● transmitery z autonomicznego układu nerwowego;
● transmitery z układu nerwowego somatycznego (unerwienie odcinków przewodu pokarmowego zależnych od woli, np. zwieracza zewnętrznego odbytu);
● hormony jelitowe (gastryna, cholecystokinina – cholecystokinin, CCK, motylina);
● lokalne czynniki humoralne (np. serotonina, histamina).
Przewód pokarmowy unerwiony jest przez tzw. jelitowy układ nerwowy, w skład którego wchodzą sploty mięśniówki jelita (Auerbacha; zapewnia kontrolę motoryki przewodu pokarmowego) oraz sploty podśluzówkowe (Meissnera; kontroluje czynność wydzielniczą). Zewnętrzne włókna autonomiczne (współczulne i przywspółczulne) komunikują się ze splotami, które jednak mogą funkcjonować samodzielnie. Przewód pokarmowy otrzymuje też informację z układów przywspółczulnego i współczulnego, która jest prowadzona zewnętrznymi włóknami autonomicznymi. Współdziałanie układu jelitowego i autonomicznego zapewnia możliwość wystąpienia odruchów, które są niezbędne dla kontroli funkcjonowania przewodu pokarmowego.
Zalicza się do nich odruchy:
● integrowane na poziomie jelita (dla kontroli sekrecji, perystaltyki, mieszania itp.);
● prowadzące informację z jelit do zwojów współczulnych i z powrotem do jelit, np. odruchy żołądkowo-krętniczy (pobudza motorykę jelita krętego), krętniczo-żołądkowy (hamuje motorykę żołądka), jelitowo-jelitowy (hamuje motorykę jelita krętego);
● prowadzące informację z jelit do ośrodkowego układu nerwowego (rdzeń lub pień mózgu) i z powrotem do jelit, np. odruchy z żołądka i dwunastnicy do pnia mózgu, odruchy bólowe, odruch defekacji.
Mięśnie gładkie przewodu pokarmowego zdolne są do wykonywania trzech rodzajów skurczów: perystaltycznych, rytmicznych (fazowych) oraz tonicznych. Charakterystykę motorycznej części przewodu pokarmowego przedstawia tabela 1.1.
Skurcze komórek mięśni gładkich są inicjowane przez potencjały czynnościowe i nagły wzrost stężenia wolnych jonów Ca2+ w cytoplazmie.
Tabela 1.1. Charakterystyka motorycznej części przewodu pokarmowego
1.2.1. Żucie i połykanie
Zarówno żucie, jak i połykanie charakteryzują się obecnością faz odruchowych i zależnych od woli. Żucie zachodzi dzięki skoordynowanej aktywności mięśni szkieletowych (mięśnie żwacze, unerwione przez V nerw czaszkowy) i mięśni gładkich.
Na cykl żucia składają się:
● faza przygotowawcza;
● zetknięcie szczęk z kęsem pokarmowym;
● miażdżenie pokarmu;
● zetknięcie się zębów obu szczęk;
● rozcieranie pokarmu między zębami;
● końcowe centralne zamknięcie szczęk.
Siła docisku szczęk między zębami trzonowymi może osiągać
● ok. 150 kg (zwykle 50–80 kg);
● w zakresie zębów siecznych 15–40 kg.
Połykanie jest procesem trójfazowym i składa się z faz:
