sirkels met ’n tandestokkie op die tafel. “Ek sal nooit ophou hardloop nie.” Sy sit genoeg geld in die rekeningomslag. “Ek moet gaan, Braham. My pa wag vir die grassnyerlem en dis amper melktyd.”
Hy haal die note uit, hou dit na haar. “Dis my betaalbeurt. Sit nog ’n rukkie, toe?”
Sy sit die note onder die blompotjie. “Nie vandag nie. Ek kom nie Vrydag dorp toe nie, moenie vir my wag nie.”
Op die plaaspad draai sy die venster toe teen die warrelstof. Dit voel of sy op iets slymerig sit. Iets wat uit haar onderlyf kom waaroor sy geen beheer het nie. Sy slaan op die stuurwiel, haar stem galm in die kajuit. Abel Strydom, wat het jy aan my gedoen! Wat doen jy stééds aan my! Ek wens jy vrek! En ek wens ék vrek!
Ná daardie dag in Die Koffiekan het sy met haar vinger op die plastiektafeldoek geskryf, sodat haar woorde vir Braham duister bly.
Die eerste letter wat sy kon skryf, was ’n A. Vir Anthonie. Dit het soos ’n spitsdakhuis sonder skoorsteen gelyk. Sy het dit op Anthonie se skoolboeke gesien as hy naweke van die koshuis af gekom het. Anthonie het nie omgegee as sy deur sy skoolboeke blaai nie. Hy was ses jaar ouer as sy. Hy en Mabel was in dieselfde standerd. Maar hy was in die dorpskool, en Mabel was by tannie Magriet van Bosfontein in die plaasskooltjie.
Eers in 1992, sewe jaar ná Anthonie se dood, is Mabel ook dorpskool toe. Mabel was haar engel in die koshuis en by die skool. Want Mabel het altyd vir haar baklei.
Los vir Gertruida uit, of ek slaan jou bek stukkend!
Jý aan my slaan, bleddie common klimeid!
´Die Vrydag sit Mabel detensie oor sy sê die wit kind het ’n bek. Maar die wit kind gaan huis toe, al het sy gesê “common klimeid”.
Daar was nog talle sulke voorvalle. Maar Mabel het haar staan gestaan.
Sy was vier en Anthonie tien toe hy dood is. Al wat sy van sy begrafnis onthou, is ’n papier met ligpers Jesushande, en die A van sy naam, net onder die Jesushande. Sy moet ophou tob oor Anthonie. Hy is al meer as twee-en-twintig jaar dood. En sy het hom nie regtig geken nie. Al wat sy ken, is die ontgogeling wat ná sy dood soos ’n swart kombers oor Kiepersolkloof kom lê het.
Tog, dikwels droom sy ontstellend helder van Anthonie. Van die geboortemerkie op sy voorarm; toe sy toonnael afgeval het nadat die muisvalletjie dit geslaan het. Van ’n geelen-groen John Deere-verjaardagkoek. Wanneer sy wakker word, is haar wimpers nat, en haar gemoed droef. Maar in die woesteny van haar verste onthoue weet sy dis nie oor Anthonie dat sy hartseer is nie. Dis oor iets in haarself.
Niemand het haar ooit van Anthonie se dood vertel nie. Maar sy het alles gehoor wanneer Abel en Susarah baklei. Veral as Abel dronk was. Dit het min gebeur dat hy hom uit sy verstand suip. Maar dan was dit rasend-verskriklik. Eers as die dronkverdriet inskop, het hy begin kalmeer.
Elke baklei het by Anthonie se dood gaan draai, dié dat sy ver meer weet as wat hulle gedink het.
Dom Gertruida.
As hulle maar kon weet hoe slim sy is.
Die reën is weg; die wind het bedaar. Misvlies oor die beboste bergvoue. Behalwe vir die paddas is dit heiligstil, asof die aarde ophou asemhaal het. Dit rook nie meer by Mama Thandeka-hulle se huis nie.
Sy stap waenhuis toe om die winkelgoed in die bakkie te kry. Daar is water in haar skoene en die begrafnishemp kleef teen haar borste. Sy wil nie die kos in die huis inneem nie. Sy sal dit aan die koeltekant van die watertenk bêre, en die brood met haar knipmes sny. Die knipmes was al meermale haar redding as sy in die veld swerf.
Haar pa het die mes in 1992, toe sy in standerd twee was, uit Switserland gebring toe hy terugkom van ’n landboutoer. Die datum staan in die flappie van die leersakkie. Dieselfde jaar het sy vir haar juffrou gevra of sy die klas se verklarende woordeboek vir die middag mag koshuis toe neem. Sy wou kyk wat beteken allergie, terapie, geneties, trauma, masturbasie, omdat dit al lankal in haar kop rondmaal.
“Hoekom soek jy dáárdie woorde, Gertruida?” het die juffrou met groot oë gevra.
“Sommer.”
“Moenie jok nie, Gertruida, waar kom jy daaraan?”
“Ek het dit gedroom.”
Sy kon sien die juffrou gaan wéér aan haar torring. Sy wil nie praat nie. Haar pa sê sy mág nie praat nie. Toe verbeel sy haar daar is ’n slymwors in haar keel. En sy gooi voor die juffrou se voete op. Opgooi is maklik as sy aan slymwors dink. Dan bekommer die juffrou haar oor jou en gee jou jou sin. Dis lekker as iemand oor jou bekommerd is. Dit maak jou belangrik as jy die woordeboek mag koshuis toe neem.
Allergie. Oorgevoeligheid vir allergene.
Terapie. Behandeling van siektes, kwale.
Geneties. Betreffende die genese van iets.
Trauma. Verwonding, letsel.
Masturbasie. Seksuele selfbevrediging.
Sy het min daarvan verstaan. Dit het haar laat dink aan wanneer haar pa die Bonsmaras brandmerk. Sy kry altyd die beeste jammer. Sy wens sy was ’n bees, dan hoef sy nie snags in haar kamer te slaap nie. ’n Brandmerk word later gesond. Die dinge wat in haar kamer gebeur, maak haar siek.
Toe sy die bakkiedeur oopmaak, ruik sy lemoene. Haar kop duisel van hongerte. Van deurmekaar dink; van óú prentjies herroep. Van onsekerheid of dít wat sy onthou die waarheid is. Het sommige dinge nie dalk ánders gebeur nie, of op ander tye? Hoe kon sy sulke groot woorde vir so lank onthou? Kon sy regtig lees toe sy skool toe is? Of onthou sy dit met die begrip van ’n kind? Of kleur sy haar kindertyd in met die kennis en insig en vaardigheid van ’n grootmens?
Watter verskil maak die waar en wanneer? Want niks en niemand sal die mistige wolk van herinneringe uit haar verstand kan wegvee nie. Skrikgoed. Naggoed. Roerende skadu’s wat soos reusehande lyk teen die dowwe gordyne van haar verste terugonthoue. Of soos boomtakke. Soms is dit reuke en geluide. Kon sy haar dit alles verbeel?
Nee. Haar ma-hulle het dit net voortdurend by haar ingeprent dat sy haar verbeel.
Ondanks die reën voel haar arms vuil waar die mense by die begrafnistee aan haar geraak het. Toe sy die winkelsak op die tenk se voetstuk neersit, lui die telefoon weer. Sê nou dis Braham? Sy woorde by die graf draal in haar: Laat weet as jy my nodig het …
Sy het hom nodig.
Sy wíl hom nie nodig hê nie.
Sy haal die Victorinox uit haar broeksak. Vryf die rooi hef blink.
Die jaar toe sy die Victorinox gekry het, was ook die jaar toe haar ma haar uit die kerk gevat en sy buite pak gekry het omdat sy so hard gesing het met “Op berge en in dale”. Sy kyk nooit in die gesangeboek nie, want dan moet sy styf teen haar ma staan om uit een boek te sing. Sy hou nie van haar ma nie. Dis beter om al die gesange in jou kop te bêre, dan hoef jy nie teenaan jou ma te staan nie.
Toe vat haar ma haar buitetoe en sê sy terg die Here as sy sing “Albertus dra sandale”. Sy het nie aspris verkeerd gesing nie. Sy het gedink dis wat die grootmense sing. Van toe af, as hulle “Op berge en in dale” sing, het sy in haar kop weggehardloop Kiepersolkloof toe. Berge en dale toe.
Die
