en jy hoef nie naby jou ma te staan nie.
Sy was só bly oor haar Victorinox met die rooi hef wat in die swart leersakkie aan haar broekrek kan hang.
“Kom,” sê haar pa, “sit op my knie, dan wys ek jou wat die mes kan doen. Die Switsers is meesters met messe maak. Dis ’n Victorinox. Kom.” Klap op sy knie asof sy ’n hond is wat teen hom moet opspring. “Niemand in die skool het só ’n duur Switserse army-mes soos jy nie.”
Sy wou nie op sy knie sit nie. Sy wóú nie.
Maar die rooihefmes was mooi; dis lankal dat sy ’n knipmes begeer.
Mens hoef net tien minute te sit. Al is dit sleg. In die dag as die son skyn en daar is dálk iemand wat kan sien wat jou pa doen, is dit anders as snags. Snags sit jy nie op sy knie nie; dan staan jý op jou knieë.
“Eina!” skree jy in die nag. Hard, sodat jou ma moet hoor. “Eina!” Dit brand waar hy met sy plat hand teen jou kaal heup klap en sê jy moet stilbly. Hy sê dis die plek waar jou babatjies eendag moet uitkom, en hy moet die gaatjie groot maak, anders gaan jou babatjies vassit in jou maag. Hy sê dis ’n pa se plig.
Jy wil nooit babatjies hê nie. Jy wil nie die gaatjie groter hê nie. Jy wil hê Bamba moet by jou voete opkrul, en jou Lulu-pop moet in jou arm lê en jou ma moet hoor as jy roep. Niemand traak wat jý wil hê nie. Niemand klop om in jou kamer in te kom nie, en jy mag nie ’n sleutel hê nie. Dis anders as by die koshuis waar mens moet klop voor jy by iemand se kamer ingaan, en waar mens ’n sleutel móét hê om jou studiekassie in die studiesaal te sluit.
Jou pa sê jy mag nie ’n sleutel vir jou kamer hê nie. Al sê jou ma dat jou pa die beste weet, weet jy dis ’n jok. En jou pa jok ook, maar jy mag nie vir grootmense sê hulle jok nie.
“Eina!” skree jy in die matras.
Skree help niks. Niemand hoor nie.
Jy verander in Doringrosie wat honderd jaar slaap. In jou verbeelding kan niemand by jou kom nie, want die kasteel is oorgroei van rankrose vol dorings. Jy is nie Gertruida Strydom nie; jy is ’n slapende prinses op ’n verebed. In jou slaap, al slaap jy nie, maak jy ’n prentjie van die prins wat deur die roosdorings breek om jou wakker te soen.
Toe Braham Fourie in haar standerdagtjaar as Afrikaansonderwyser by die skool begin, het hy nie soos ’n prins gelyk nie.
Later vergeet mens die tien minute se knie sit. Hoe jou kortbroek se rek in jou maagvel insny soos dit van agter verrek word. Kneukels wat teen jou stuitjie boor as hy sy hand inwurm. Jy hoor nie meer die gehyg agter jou rug nie. Voel nie die rukbewegings en die laaste stamp-stamp teen jou rug nie. Jy skuur die slymstreep aan die agterkant van jou kortbroek teen die stoepmuur af. Gaan sit met Lulu by die rivier; hou haar teen jou bors. “Thula Thula Thula baba Thula sana”, sing jy die liedjie wat Mama Thandeka jou geleer het.
Tien minute is kort.
Jou Victorinox hou vir altyd.
Eendag as jy in ’n bobbejaan verander wat in die berge bly, sonder deure of mure, gaan jy jou knipmes saamneem. Jou Switserse army-mes waarmee jy kan turksvye skil in die veld, ’n ystervark afslag as jy naar is van honger. Skroewedraaier, botteloopmaker, balpuntpennetjie, tandestokkie. Knyptangetjie vir dorings uittrek. Liniaaltjie en kompas vir rigting hou as die mis oor die berg kom en jy skaars ’n halwe tree voor jou kan sien. Op die punt van die liniaaltjie sit ’n vergrootglasie vir vuurmaak as jou vuurhoutjies nat of op is. Pinkiegrootte-flitsie om in die nag in Bamba se oë te lig om te kyk of hy dood is.
Haar pá het die mes vir haar gebring en gegee. Met liefde.
Abel het haar gewys hoe die mes werk terwyl sy op sy knie sit. Ook met liefde.
Daar is ’n kloofbreë verskil tussen haar pa en Abel.
En die liefde is iets wat sy nog nooit kon verstaan nie.
Die nooienshaarvaring in Die Koffiekan is getuie dat sy vir Braham gesê het: “Ek het geen idee hoe om ooit vir jou goed te wees nie. Want ek weet nie wat goedheid is nie.”
Haar maag gor. Sy het gisteroggend laas geëet toe Mama Thandeka ’n erdebak mielierys en kerrieaartappels en hoenderlewertjies saam met Mabel gestuur het. Mabel wou kom huis skoonmaak en wasgoed doen. Toe stuur sy Mabel huis toe.
“Hier’s niks om te doen nie, Mabel. Gaan liewer …”
“Wat van die wasgoeters? Daar’s ’n bolling lakens, ek het laastere Woensdag die kooiens skoon oorgetrek.”
“Mabel, as die begrafnis môre verby is, gaan ek die lakens verbrand.”
“Vaderland, Gertruida, is goeie lakengoeters! Jy kan dit nie wil staan en verbrand nie! Dan vat ek en Mama dit eerder.”
“Ek sal vir julle nuwes koop. Ek wil nie hulle beddegoed op Kiepersolkloof hê nie. Loop nou, en gaan was en vleg jou ma se hare. Jy wou dit Sondag al doen; toe raak alles deurmekaar met die polisie …”
“Laat ek dan net die stoep vee en die melkdoeke uitspoel, en …”
“Hier’s nie vuil melkdoeke nie. Loop nou, ek wil ’n kennisgewingbord maak vir die werfhek. Sê vir jou ma ek sê dankie vir die kos.”
“Watse bord wil jy vir die werfhek maak?”
“Jy sal sien as ek dit opgesit het.”
Nadat Mabel weg is, het sy met haar vingers geëet. Water gedrink. Waenhuis toe om uit ’n windpompvlerk se vin die bord te maak. Gee dit ’n laag groen tennisbaanverf. Verf met die wit baanlynverf woorde op die groen agtergrond. Gebruik die wolbaalstensil vir egalige letters. Wie kon dink Abel se tennisbaanverf sal eendag gebruik word om ’n verbod op toegang tot Kiepersolkloof te prakseer? Nooit kon sy droom van ’n dag dat sý die wette sal mag neerlê, en met die tennisbaanverf mag mors soos sý wil nie.
Die vreeslike belangrike tennisbaan.
Mens kom speel slegs op uitnodiging. Dit beteken jy is van die elite wat Saterdae sosiale tennis speel op Kiepersolkloof, al kan jy net naastenby ’n raket vashou.
Kleintyd, voor sy haar Victorinox gekry het, het sy die balle opgetel wat die mense oor die draad slaan. Dan sê hulle met ’n jammerkry-stem: Dankie, Gertruidatjie. Asof sy nie regtig in staat is om balle op te tel nie.
Sy onthou die laaste dag toe sy vir die grootmense balle opgetel het. Sy het op die bank onder die sederboom gewag vir ’n bal om oor die draad te vlieg. Andrea se ma, wat die landdros se vrou is en wat altyd met die kerkbasaar by die tombola-tafel werk, het met skommeltieties net toe gestorm vir ’n valhoutjie. Sy het teen die net vasgehardloop en soos ’n kussingsloop op ’n wasgoeddraad oor die netband gehang. Voor sy kon regop kom, werk haar maag. Ligbruin water wat uit haar valletjiesbroek teen haar bene afloop tot in haar kouse. Sy kon die borrelgeluide tot onder die sederboom hoor.
Toe begin sy lag. Sy het nog nooit iemand op ’n tennisbaan sien poef nie.
Die tannie het gehuil; iemand het ’n handdoek gebring. Toe sleep haar ma haar tot in die lapa en slaan haar met ’n tekkie, omdat sy gelag het. Haar ma sê sy is ongemanierd en sy skaam haar. Sy trek haar ore omdat sy Lulu wegsteek sodat Andrea nie met háár pop kan speel nie.
“Jy’s selfsugtig! Dis net ’n bleddie pop! Hoekom mag Andrea nie …?”
