Wie sou sy wees, wat noem hulle haar werklik? Vir elke Jan is daar miskien ’n Johanna, maar sommige name is enkel vroulik, name soos jy by luitspelers en hofsangers hoor: Amelia, Sofia, Helena, Theresa, Elisabeth.
En Matilda. Matilda is die geluid van wind in hoë bloekoms met wit stamme waarvan die herfswind repe bas gestroop het, droë wit takke soos moedelose arms, bleek hande hoog in afskeid. Verby, verby. Matilda is weg in die ewigheid se leegte. ’n Pleknaam, uiteindelik: Ewigheidsleegte; enkelkaartjie asseblief, eenrigting.
Dít, presies, is wat met hom verkeerd is. Al sy gedagtes verval in donkerte. Terwyl hy aan iets dink, sterf lig daaruit en word dit onaangenaam, bitter. Die kwelling waarmee hy leef kon hy self diagnoseer, maar het dit ’n wetenskaplike naam, is dit geneesbaar? Dit weet hy nie. Neem byvoorbeeld hierdie balkon. Om op sy ouderdom vir ’n hoogte bang te wees staan Bybels voorgeskryf – ’n irriterende veralgemening – maar afgesien van sy eie gemoedstoestand is hier werklik niks te vrees nie. Vyf verdiepings onder hom lê die geplaveide voorstoep van Bay View Villas. (Meer banaal kom name seker nie?) Nou die toets.
Hy skuif die deur oop en loop kaalvoet uit, hou met albei hande aan die reling vas en leun vorentoe. Daar ónder staan potplante, klein en groot, varsgroen ten spyte van die somerson en wind, want hulle is van plastiek. Hulle word maandeliks omgeruil, tydelike inwoners wat nou buitetoe gedra is en wag dat iemand soos ’n reisende tuinkabouter met ’n groen oorjas, rooi motortjie en heldergeel sleepwa hulle kom haal. Die potte staan respekvol gerangskik om die buitelyn van ’n menslike liggaam wat met blou waskryt op die sement nagetrek is, die arms oop en wyd gegooi in finale oorgawe, die bene gesprei en effens opgetrek, asof hy sou weghardloop as dit moontlik was. Dáár het iemand hom op slag doodgeval. Die polisie het gekom, hom geteken en weggeneem, maar die portret van sy sterwe tot ontsteltenis van die inwoners daar gelaat. So! Toets nogeens gefaal, want gesonde mense wat op die balkon uitkom, kyk natuurlik nie af nie maar vorentoe oor die ruim see na die dynsige horison en die ver eiland in sy eie mis van seesproei en propaganda. Waarom sou enigeen ondertoe kyk? Tog kyk hy elke keer wanneer hy op hierdie balkon uitstap, eerste na die blou man op die sement. Wat is met hom verkeerd? Hy weet nie. Hy voel onseker en bedreig. Waarvoor is hy bang? Hy weet nie.
Kyk op; baai-in dryf ’n donker strepie wat soms agter deining wegraak, waar die Niksnut wag op haar brander, die een-in-sewe-maande-brander, die stewige stuwing van wind oor water waarvoor sy sal opstaan, en wat haar sal dra, dra, dra en minute later in ekstase dydiep in sy laaste helder kabbeling uitstort. Miskien kom daar die hele dag net een goeie om te ry, maar sy laat al die kleintjies alleen strand toe loop. Vanoggend kniel sy op haar plank, gewoonlik lê sy lankuit, haar gesig gedraai, haar kort donker hare nat en vas teen haar kop. Waaraan dink sy dan, die Niksnut? Die HGB kon haar enige ander naam genoem het, Deugniet, Leeglêer, Une propre-à- rien, hy kon enige negatiewe naam aan haar geplak het, die dag toe hy hier met sy storie gekom het. (“Maak gereed om te vertrek, Koos. Dit is tyd.”) ’n Ander naam sou geen verskil aan haar maak nie; die Niksnut is wat sy doen, en sy doen dit geduldig, stadig, met baie seewater en wind en son, en sy suig die genot daarvan tydsaam in. Absorbeer? Nee, suig is kinderlik, menslik, aanmekaargehou deur sappige klanke. Ook minder skeikundig. Klinies, liewer? Nee.
Hy gaan binne, haak sy verkyker oor sy skouer en sit sy Mauritius-hoed van gevlegte palmstrooi op om te gaan stap. Aan die wykskoerantjie op sy deurmat weet hy dit is Vrydag, wasdag vir die hele vyfde verdieping. Hy tel dit op, laat dit in die groen asblik val en verlaat die gebou met die buitetrap. In die kelder staan roesgevlekte wasmasjiene en vierkantige wasbakke met plastiekkrane; ook sy fiets staan daar by ander se rommel en roes. In die ommuurde agterplaas is wasgoedlyne. Hy sal nie vandag was nie; in ’n laai of aan die haak agter sy deur moet nog klere wees. Hy sluit die agterplaas se deur en loop strand toe sonder om na die gebou om te kyk.
Daar is al mense op die strand. ’n Spannetjie lewensredders, stil, snel meisies en seuns met rooi kostuums en pette en helderoranje boeie, oefen vóór skool. Bo by die duine versamel vier Groen Aarde-entoesiaste (boomsoeners, so noem die dagblad se irriterende omgewingsjoernalis hulle) die vorige nag se aangespoelde vullis in swart plastieksakke: ’n lang blou plastiektou, ’n bruin plastieksandaal, ’n grys plastiekdobber, wit plastiekwinkelsakke, hope deurskynende plastiekbottels en bont plastiek-sigaretaanstekers met gedrukte advertensies op. Dan loop hulle met ’n ligter gewete huis toe om hulle ontbyt te eet. Die gedagte aan ontbyt het ’n lekker, byna vergete geur van spek wat in ’n pan bak, met eiers en tamaties en sout en peper. En vars brood. Vir ’n kort oomblik dring die geur van ontbyt die kommer en ligte woede oor plastiek uit sy gemoed.
Daar lê ’n wrak wat van laatnag oorgebly het en wat niemand kan optel nie: ’n stuk van ’n hart in die nat sand geteken, met die letters N en A daarin, die orige deel is soos ’n matroos weer met die gety see toe. Origens is die toneel alledaags, bekend: ’n Bejaarde swemmer lê sy gestreepte kamerjas en hotelhanddoek op droë sand en gaan die water in om sy outydse syslag te swem. Pare stappers laat woonstelhonde los, harige bondels energie met laggende monde en pleitende oë asof hulle vergifnis soek vir die verskriklike oortredings van voorvaders, tot die tiende geslag. Op ’n sekere ekonomiese vlak word woonstelle duurder as huise en kinders se plek word deur honde met ’n geraamde stamboek geneem. Agt gladgekamde, swartgejurkte Japannese met onleesbare gesigte, wat voordag geheimsinnige bewegings met gedraaide hande en voete na die opkomende son gemaak het, is klaar weg, maar hulle voetspore lê soos ’n militaristiese uitdaging op die sand. Waarom dink hy só? Die mense is onskuldig, vriendelik, altyd óórbeleefd.
Bo die hoogwatermerk staan ’n paal met ’n drietalige kennisgewing wat vra dat die publiek nie die meeus voer nie, op las van die Stadsraad. Dit is daar op sy versoek – hy is ’n broer van die boomsoeners. Hy stut sy verkyker teen die paal om te kyk watter skepe in die nag vertrek het, watter aangekom het, watter op die oomblik na die hawepoort gesleep word. Daar is drie nuwes, twee met houervrag, een met olie; vier het Tafelbaai in die nag verlaat.
Hy stap noord. Dit is ’n slagveld hier by die oggend se hoogwatermerk waar opdrifsels bymekaargestoot lê, leë doppe van liggeel sandkrappe wat deur meeus in vlak water betrap is, grys vere met ’n donkerbruin streep, soutgebleikte stokkies, ingeduikte bruin beursies van haai-eiers met hulle harde krulletjies, bootvormige wit tjokkaskelette met skerp papegaaibekke en tientalle van die eenvoudigste wit skulpies, tussen spoortjies van vroeë seevoëls. Tussenin lê stukke ontbindende slymgroen waterhiasinte, wat lank gelede saam met nie-langer-geliefde goudvissies uit voorstedelike plastiek-bakke in die Liesbeek- en Swartrivier verwerp is en nou van oewer tot oewer in een digte, drywende mat daarop groei. Dele breek soms los en spoel soos groen vlotte see toe, maar die see kan dit nie ontvang nie, kan niks daarmee doen nie en verwerp dit ook, hy gooi die mens se gemors terug op die land.
Links van hom droom en dreun, sug en suis die vaalgroen, koue, bitter Atlantiese stroom met sy vroegoggendreuk van seegras, mossels en dieselolie. Die enigste lewe op die sonnige strook sand voor hom is vyftien of meer vaal strandlopertjies, vinnige halfonsies veer-en-been wat in die lente van halfpad om die aarde hiernatoe vlieg vir ’n vakansie van vreet, vry en verveer. Hulle pik tussen die opdrifsels, hulle hardloop en vlieg entjies voor hom uit, entjies voor hom uit. Hy trek sy sandale uit en loop ’n uur lank kaalvoet in die koue seewater, tot sy enkels en voete pyn.
Teenoor Rietvlei gaan hy teen die duin sit. Koue water laat kraakbeen krimp en veroorsaak pyn, sê die skraal, blonde spesialis wat geduldig sy rumatoïede artritis probeer behandel, met beskuldigende en moedelose blou oë agter haar bril. Daar is 52 bene, 66 litte en 214 ligamente in sy twee voete, sê sy, en elkeen pyn individueel. Hy het haar pa geken, ’n professor van argeologie. Laas keer het sy nie meer haar trouring gedra nie, maar geen teken van meer of minder lig was in haar droefblou oë te sien nie.
Hy sak agteroor op sy elmboë en hou hengelaars dop wat kuitdiep in die ysige water staan en hulle lyne ágter die branders gooi, honger vir galjoen. Hy kyk ondersoekend na die see. Die skuimende deining vorm lang rûe wat uit die weste in rye strand toe skuif, waar dit geleidelik groen en amper deursigtig opstaan teen die wind, dan krul die skuimwit top vorentoe, die wind druk dit soos ’n sluier
