Toe vang hulle hom. Hy is tot vyftien jaar tronkstraf gevonnis omdat dit nie net ’n paar duisend rand was nie, dit was miljoene. En alles wat ons besit het, is verkoop. Álles. Ek was die dag by die huis toe die balju ons goed kom opskryf het. En ook toe hy alles kom haal het.”
Ek maak my oë oop, kyk op na Migael. “Weet jy hoe dit voel wanneer jou meubels op ’n lorrie gelaai word? Weet jy hoe dit voel wanneer die lorrie te klein is en die res van die meubels met jou eie dubbelkajuitbakkie weggery word? Het jy enige idee hoe dit voel wanneer jy by die huis instap en al wat oor is, is ’n eetkamertafel, drie stoele, jou ouers se dubbelbedmatras en jou enkelbed? Weet jy hoe dit voel wanneer jou pa geboei uit die hof geneem word? Weet jy hoe dit voel wanneer jy met die wete moet saamleef dat hy vir vyftien jaar in die tronk moet sit? Dat sy plek langs die eetkamertafel leeg gaan wees? Dat daar vyftien Kersfeeste sonder hom sal wees? Vyftien verjaardae? Dat hy nooit weer langs die netbalbaan of die tennisbaan sal staan nie? Dat jy vir vyftien jaar sonder ’n pa gaan wees? Nee, jy sal seker nie weet nie.”
Uitasem maak ek weer my oë toe. “Ek en my ma het na ’n tweeslaapkamer-skakelhuisie getrek wat ’n barmhartige Samaritaan verniet vir ons aangebied het.”
Skielik is ek nie lus om verder te vertel nie. Wat maak dit tog saak?
“Moenie ophou vertel nie, Emmie.”
“Wat maak dit tog saak?” herhaal ek my gedagte. “En as jy is wie jy sê jy is, moet jy hierdie dinge weet, of hoe?”
Hy knik instemmend. “Maar ek wil weet hoe dit vir jóú was.”
Ek sug gelate, maak my oë weer toe. Ek het dit nog nooit vir iemand vertel nie. Nog nooit. Nie eens vir André nie. Vir hom het ek net ten dele vertel.
“Dit het sleg gegaan met ons. Met almal van ons, maar veral met my pa. Sy vonnis van vyftien jaar kon net sowel vir ’n leeftyd gewees het. Dit het hom geknak. Ek het my sterk pa ’n krom ou man sien word – binne weke. En soos my ma van die een onsuksesvolle werksonderhoud na die volgende gegaan het, hoe leër ons koskas geword het, hoe krommer het sy geword. Ek het soms saam met haar na die naaste telefoonhokkie gestap sodat sy haar broer kon bel om ’n paar honderd rand te bedel. Ek het gesien wat dit aan haar doen as hy nie kon help nie. Hy wou hê dat ons by hom en sy gesin moes intrek. My ma wou nie. Sy wou op haar eie voete staan. Daarvoor bewonder ek haar steeds. Ons het lank gekruip voor ons kon loop, Migael. Lánk. Weet jy hoe dit voel wanneer jou ma die laaste eier en brood vir jou maak omdat sy kastig nie honger is nie? Die ergste was dat ek dit geweet het, dat ek nie die toebroodjie wou eet nie. Maar ek het. Weet jy hoe dit voel om elke dag in jou ma se dapper gesig vas te kyk, en haar snags te hoor snik?”
Ek sug, gaan onwillig voort: “Ek weet my storie is nie nuut nie. Baie mense verloor hulle werk, baie mense moet uit hul groot dubbelverdiepinghuis na ’n skakelhuisie trek. Baie mense het op ’n dag geen kos meer in die kaste nie. By baie mense word daar bokse ‘no name brand’-kos deur die gemeentetannies afgelaai. Ek wéét dit. Maar dit was so vernederend. Vernederend omdat ons nie self kos kon koop nie, meer vernederend omdat ons so dankbaar daarvoor was.”
Ek voel hoe Migael van my wegskuif en maak my oë oop. Hy haal die skottel van sy skoot af, sit dit by sy voete neer, neem ’n buisie antiseptiese salf, leun weer oor na my.
“Maak jou oë toe. Dit gaan brand.”
Ek suig my asem skerp in toe die salf aan my oogbank raak. Hy blaas liggies daaroor.
Wie is hy? Sou ’n natuurlike instink my nie waarsku as hy regtig gevaarlik is nie? Sou ek nie van hom wou wegskram nie? Pleks daarvan probeer ek so ongemerk moontlik nader aan hom beweeg. Hoekom maak hy vir my kos? Hoekom versorg hy my wonde? Wié is hy?
“Vertel verder.”
“Ek was sestien toe my pa tronk toe is. Ek was van graad een af in dieselfde skool, met dieselfde vriende. Ek was gewild. Toe beland ek in ’n ander skool, met skoolklere wat ook deur die gemeentetannies aangedra is. Ek was een van ’n handjie vol kinders wat met hand-me-downs moes skool toe. En almal weet van my pa. Ek sien hoe hulle pouses agter bakhande fluister. En ek kan niks doen nie. Niks sê nie, want die waarheid is die waarheid. My lewe het soos ’n oop boek gelê en almal kon daaruit lees.” Ek knik my kop. “Soos ek gesê het, ek weet dis baie mense se storie.”
“Maar dit maak die ervaring nie minder erg nie, Emmie. Jy het baie swaargekry.” Sy stem is simpatiek.
Simpatie is goed. Nee, besluit ek, simpatie se waarde word oorskat. Jy kan met iemand simpatie hê tot jy blou is daarvan, dit maak dit nie vir die ander mens beter nie. Jou hart is dalk tot oorlopens toe vol met simpatie, maar die ander mens bly stukkend. Bly verneder. Niemand reik regtig na jou uit nie, want hulle verstaan nie.
“Wat van vriende?”
“Van my vorige vriende het probeer kontak hou, maar wat sou dit tog help? Ons het verskillende lewens gelei. Ek kon nie meer saam met hulle uitgaan nie – omdat ek dit nie meer kon bekostig nie, en omdat ek nie wou nie.”
“Het jy nie nuwe vriende gemaak nie?”
“Nee.”
“Emmie?”
“Ek het nie. Daar was baie wat vriende wou wees. Maar ek wou nie, ek was te skaam.”
“Te skaam?”
“Vir ons omstandighede.”
“Te skaam?”
Ek sug. “Goed, ek was nie net skaam nie. Ek wou nie vriende hê nie.”
“Omdat jy geglo het jy is beter as hulle.”
“Nee!”
“Emmie . . .”
“Nou goed, Migael, dis waar. Ek hét geglo ek is beter as hulle. Ek wás beter as hulle! Ek was beter gewoond.”
“In watter opsig?”
“In alle opsigte!”
“Regtig? So, jou pa was vir jou ’n beter voorbeeld as wat hulle pa’s vir hulle was?”
“Nee, seker nie.”
“Jy het akademies beter as hulle gevaar?”
“Nee . . .”
“Jy het ’n meer voorbeeldige lewe gelei?”
“Seker nie . . .”
“Jy was ’n beter Christen?”
“Dis nie wat ek . . .”
“Jy het jou naaste lief soos hulle is?” Hy sug, skud sy kop. “En so leef jy toe ’n alleenlewe.”
“Ek was nie só alleen nie.”
“Ai, Emmie.”
Ek ignoreer hom, vou my arms beskermend oor my bors. Ek staan nie in die hof nie, engel of geen engel nie! En hy wóú hoor.
“Vertel verder.”
Ek hou my lippe styf opmekaar gepers.
“Emmie, vertel verder.”
Ignoreer
