“Ek dink nie na nie, ek is moerig!”
“Of wat jou gaan kwaad maak,” glimlag hy. “Vertel verder.”
En ek kan dit nie weerstaan nie, nie sy pleitende oë of stem nie.
“Ons het lank swaargekry. Maar eindelik het my ma tog werk gekry, as kassier by ’n supermark. En snags het sy klere gemaak vir ’n ekstra inkomste. Haar salaris was klein, maar sy was so trots daarop! En ons kon maand vir maand ons koppe ’n bietjie hoër lig. Want ons kon ons eie kos koop. Ons het nie skuld gehad nie. Ons het nie goed gelewe nie, maar ons het gelewe. Al was dit nie dieselfde as voorheen nie. Al moes ons sonder baie dinge bly, al moes ék sonder baie bly.”
“En as jy nou terugdink, dink jy nie daar het tog iets goeds uit dit alles gekom nie? Uit julle situasie?”
“Soos wat?” wil ek verbaas weet.
“Hoe gaan dit met jou pa, Emmie? Hoe gaan dit met jou ma? Is hulle nog dieselfde mense as toe jy sestien was?”
“Nee, hulle is nie.” Die verbasing in my stem verras my. “Dit gaan beter met my pa. Sy lyf het dalk krom getrek, maar emosioneel is hy sterk. Sy geloof het verdiep. Ek dink dat hy eindelik verantwoordelikheid vir sy dade aanvaar het. En dit gaan goed met my ma. Sy voel, dalk vir die eerste keer, dat sy ’n bydrae lewer. En sy lag weer. Jy’s reg,” sê ek verwonderd, “daar hét tog iets goeds daaruit gekom. Vir hulle.”
“Nie vir jou nie?”
“Nie vir my nie. Ek wou ná skool so graag universiteit toe gaan, eendag ’n goeie werk kry. Ek wou rýk wees. Natuurlik kon my ouers nie bekostig om my universiteit toe te stuur nie, en ek was nie slim genoeg vir ’n beurs nie. My ma wou nie skuld maak nie, dus was ’n lening buite die kwessie. Al opsie was om ’n sekretariële kursus by die technikon te loop, en saans het ek as kelnerin gewerk. Tussen my en my ma kon ons my studiegeld bekostig. En tot my verbasing het ek die kursus geniet. Ek het besef dat ek nooit ryk sou word uit my beroep nie, maar dit was ook goed. Ek sou ten minste gelukkig wees in wat ek doen.”
Migael is nou besig om pleisters op die sny bokant my oog en die groot een op my wang te plak. Ek hou hom deur skrefiesoë dop, maak my oë groter oop toe sy hande om my keel vou. Vir ’n oomblik dink ek hy gaan my wurg, maar hy doen dit nie. Vryf net saggies met sy koel hande oor die blou kneusings.
“Drie jaar, toe het ek my diploma. Kort daarna kry ek ’n onderhoud by die baie eksklusiewe Hoërskool Geelhoutboom. Die skool stel bitter min nuwe personeel aan, omdat die personeellede aan hul goed betaalde posisies klou. En hulle is baie kieskeurig. Maar my punte was goed, en ek het ’n goeie indruk op die beheerliggaam gemaak. Ek het gedink ek het met my gat in die botter geval toe ek die sekretariële pos kry.”
“Omdat dit ’n eksklusiewe privaat skool is.”
“Nee! Ek is darem nie só nie!”
Migael se wenkbroue skiet op.
“Goed, jy is reg,” gee ek bes. “Dis die tipe skool waarheen my pa my graag wou gestuur het, maar toe ek my skoolloopbaan begin het, was daar nie soveel geld nie. Geelhoutboom is een van daardie rare skole wat nie beurse toestaan nie. Daar tel net een ding in jou guns en dis geld. As jy dit het, en baie daarvan, word jy aanvaar.”
Ek bly ’n oomblik stil; dis nie lekker herinneringe nie. “My ma kon uiteindelik ’n ou groen bakkie bekostig, en met dié knallende, grommende ding het sy my op my eerste dag skool toe gevat. Tot groot vermaak van die leerlinge. So het ek, my gesig rooi van vernedering, my loopbaan begin. Ek het totaal uit my diepte gevoel. Nie met die werk nie, dit was eenvoudig genoeg, maar tussen die leerlinge en sommige van die personeel. Dit was asof ek nie daar hoort nie, nie tussen hulle nie. Van die volgende dag af het ek eerder bus gery.
“Die naam Hoërskool Geelhoutboom is misleidend, want dis nie ’n statige ou skool wat uit ’n vorige eeu dateer nie. Inteendeel, dis ’n moderne konstruksie van staal en glas wat meer na ’n kantoorgebou as ’n privaat skool lyk. Die tuin, wat van die hoofgebou tot by die hoofhek strek, is pragtig. Uitgestrekte groen grasperk, die blomme in baldadige kleure. Regs van die hoofgebou lê die klaskamers, links die sportvelde. Voor die hoofgebou is parkering, nie net vir die personeel nie, maar ook vir al die bedorwe brokkies wat met ’n lisensie en ’n blinknuwe motor kan spog. Geen koshuis nie. Die leerlinge wat van ver kom – en daar is heelwat – loseer privaat.
“Die eerste keer toe ek by die hoofgebou instap, het ek na my asem gesnak. Want dit lyk nie soos die gewone skoolkantoor nie, eerder soos die ontvangsarea van ’n spoghotel. Twee derdes van die ontvangs word afgestaan aan sitplek, met pragtige stoele op die dik mat. Die ander derde is die werkarea, met drie lessenaars agter die ontvangstoonbank. Een van hierdie lessenaars is myne, het ek gelukkig gedink. Vanuit die wagkamer stap jy ’n tweede kantoor binne: die skoolhoof, meneer Meyer, se persoonlike assistent se kantoor. Dis hier waar ek moes wag om met hom kennis te maak. Een ding het soos ’n paal bo water gestaan: die geboue, binne en buite, skreeu geld. Ek wil hier hoort, het ek net daar besluit.”
Migael luister skewekop. “Omdat dit ’n sekere status aan jou verleen het.”
“Ja, ek het menswaardig gevoel. Tussen al die ou en nuwe geld het ek tuis gevoel.”
Ek haal my skouers op. “Ek het vir die eerste twee maande by my ma gebly. Tot sy my, figuurlik gesproke, uitgeskop het. Ek moet my vlerke sprei, het sy gesê. Ek was welkom om enige tyd by haar te kom kuier, maar ek moes my eie lewe lei. Al wat sy my maak belowe het, was dat ek steeds elke Sondagmiddag saam met haar na my pa sou gaan. Ek was so bly, want ek wou op my eie voete staan. Ek kon die deposito en die eerste maand se huur op ’n woonstel bekostig. Vryheid! Met my bed en die yskas – my ma het daarop aangedring dat ek die yskas leen, sy sou regkom met die vrieskas – het ek by my woonstel ingetrek. Twee maande later kon ek tweedehandse meubels bekostig en het ek die geleende goed teruggevat. My ma het my gehelp en saam kon ons teen die derde maand ’n deposito op my eie motor neersit. Tweedehands, natuurlik. Die bank het my ’n kredietkaart aangebied, wat ek gretig aanvaar het. Skielik het klerewinkels my rekeninge toegestaan. Ek kon my lelike tweedehandse meubels verkoop en nuwes koop – op krediet. Ek kon tussen die klererakke deurloop en dit waarvan ek hou van die rak afhaal – met my winkelkaarte. Wat meer kon ek vra? Ek het vas geglo ek was op pad boontoe. My lewe was volmaak. Totdat die eerste klomp rekeninge gekom het. Ek het gou besef ek sou nie die magdom kaarte maandeliks kon betaal nie, want ek moes ook nog die paaiement op my motor, my woonstelhuur, petrol, kos, telefoon én krag betaal. My salaris was nie groot genoeg nie. Ek moes die waarheid in die oë kyk: ek was in finansiële moeilikheid, big time. Soms blameer ek my ouers. As my pa nie so gierig was nie . . . As my ma nie destyds so lief was vir koop nie . . .”
“En jou pa het jou nie voor die tyd gewaarsku om versigtig met geld en skuld om te gaan nie?”
Ek vermy sy oë.
“Emmie?”
“Natuurlik het hy.”
“Wat het hy gesê?”
Ek sug. Hy is soos ’n bulhond, as hy sy tande in iets ingeslaan het, laat hy nie los nie!
“Hy het gesê,” ek maak aanhalingstekens met my vingers, “wat ek gedoen het, was verkeerd. Ons het altyd goed gelewe, maar ek wou nóg beter lewe. Op die ou end het ek almal in die steek gelaat – vir jou en jou ma, maar veral myself. Belowe my jy sal nooit steel nie. Of te veel wil hê nie. Of by iets onwettigs betrokke raak nie. Belówe my.”
“Het jy belowe?”
