vrou moet wegstuur – huwelikskontrak gebreek. Maar as Moses sien hoe duisende onder die Leviete se swaard sterf, versag sy hart voor hulle noodkreet en beloof hy om vir hulle by HaShem te gaan intree.”
“Middelaar,” prewel Marc.
“Soos Yeshua ons Go’el,” knik die rabbi. “Maar op die berg verloop dinge nie so maklik nie. Tora laat ons HaShem se ysingwekkende woorde hoor. Ja, Hy sal sy verbond met Abraham hou, maar Hy is nie bereid om saam met hulle op te trek na die beloofde land toe nie. Moshe moet dit maar alleen doen. Maar Moshe gee nie op nie. ‘Onthou tog hierdie nasie is u volk. As U nie self saamgaan nie, moet U ons nie van hier af laat wegtrek nie. Dit is juis deurdat U met ons saamgaan dat ons, ek en u volk, anders is as al die ander volke op die aarde.” Die rabbi sug. “En dan gee die Almagtige baruch Hu, toe. Hy sê min of meer vir Moshe: ‘Laat jou hart nie ontsteld wees nie, Moshe, ten spyte van wat gebeur het, sal my teenwoordigheid met julle saamgaan.’”
“Abba, ek was nooit van plan om weg te gaan nie.”
“Dit weet ek, Marc, maar toe Moshe hoor HaShem sal saamgaan het hy nog ’n versoek gehad: ‘Laat my tog net u heerlikheid sien.’ En wat vra ek jou nou? Laat sy tog net jou heerlikheid sien. Jou liefde, jou vergewing, jou vertroue. Want daarsonder sal nie sy of die seuntjies werklik kan lewe en groei nie.”
Marc se oë skiet vol trane en hy druk met sy vuis teen sy mond om sy selfbeheersing te herwin.
“Dit sal nie maklik wees nie, Marc, ek begryp dit. En dit sal nie oornag gebeur nie. Maar Hy wat Go’el was vir jou en vir my by die Vader, sê vir jou hineini! Hy sal jou nie in die steek laat nie omdat Hy jou pyn ken. Noem Yesha’yahu hom nie ’n Man van smarte wat bekend is met pyn nie?”
Die nag maak hy liefde met Rivkah. Dis nie vir hom maklik nie en die uitbundige oorgawe wat hulle albei altyd geken het, ontbreek. Die skrikbeeld het nie voor sy oë weggegaan nie, en hy weet dat dit vir ’n baie lang tyd nie sal nie, maar haar sagte warm liggaam in sy arms bring ’n onbeskryflike deernis in hom op. Hy verstaan in elke trilling wat hy voel haar vrees en onsekerheid. Sodat hy uiteindelik met sy mond teen haar gesig, baie sag sê: “Chamud, jy moenie bang wees nie, jy moet weer jouself word. Ek het jou lief.”
“Marc,” fluister sy net voor hulle styf teen mekaar aan die slaap raak. “Ek het gereël dat ek nooit ooit weer in dieselfde skof as Aviel sal werk nie.”
Die naam laat hom wakker lê, lank na sy aan die slaap geraak het. Hy veg teen die onthou van die man se lag, sy hand teen haar gesig … “Wees my genadig,” prewel hy in die koue, donker nag, “wees my asseblief genadig.”
Op 15 en 16 Maart word die herboude, historiese Hurvah-sinagoge op Hurvah-plein toegewy. Dit het drie jaar geneem om die gebou met sy 25-meter hoë dom te voltooi. Die sinagoge is gedurende die Onafhanklikheidsoorlog van 1948 deur die Jordaniese leër verwoes. Sedert 1967 is die ruïnes aangedui deur ’n enkele boog wat van die oorspronklike gebou behoue gebly het.
As gevolg van die skare op die plein, bly Rivkah met die kinders tuis. Die sinagoge is in elk geval net langs hulle woonstelgebou en al die bedrywighede is duidelik sigbaar sodat sy met Yhoshi en Natan alles kan dophou. Ook Shlomit met haar twee kleintjies is daar. Ruwth het haar ook by hulle aangesluit. Op 84 is sy ietwat versigtig vir vertrapping tussen die baie mense onder. Marc, Henok, Chaim en Hadassah, Re’uven, Ofer en Shoshana, Bibi en Avital is deel van die jubelende menigte op die plein.
“Ek sou sê dis nogal betekenisvol dié, as ’n mens in gedagte hou die wêreld dring daarop aan dat Israel die Ou Stad moet teruggee aan die Arabiere, onder wie se bewind die Jode nog nooit vryheid van geloof gehad het nie,” merk Henok op.
“Wel, as jy op die Arabiese media moet gaan, het ons op hulle terrein gebou en bedreig ons die Al-Aqsa. Hulle beskou die Ou Stad as besette gebied.”
“Hoe so?”
“Hulle sien in alle geval die Ou Stad as hulle terrein en die Hurvah so na aan die Tempelberg, glo hulle sal Israel se hoop op ’n derde Tempel dalk aanvuur.”
“En ís dit ’n gevaar?”
“Ons mense se kosbaarste droom was nog altyd die verlange na ’n tempel nu? Of die wêreld dit nou wil hoor of nie, die hunkering na ’n herboude tempel is in Judaïsme niks minder sentraal as die begeerte vir vrede en sosiale geregtigheid nie. Maak net ’n siddur oop en jy sal sien wat ek bedoel. Drie maal elke dag, sluit Jode die Amidah-gebed, wat so sentraal is in ons liturgie, af met die woorde: ‘Mag dit u wil wees, O Adonai Eloheinu dat die heilige Tempel herbou sal word, spoedig, en in ons dag.’ Beteken dit dat elke Jood wat dit bid ’n wilde ekstremis is? Die Vilna Gaon – hy was ’n beroemde 18de eeuse rabbi, Chanok” – verduidelik Chaim, “het geprofeteer dat die Hurvah-sinagoge verwoes sou word en weer twee maal herbou, en as die derde herbouing voltooi is, sal die konstruksie van die Derde Tempel begin.”
Henok fluit saggies. “Geen wonder daar is soveel onrus die laaste paar weke nie. Ek hoor die Palestyne het gevra vir ’n ‘Dag van woede’ vandag.”
“Dit gaan woes daar onder by die muur,” sê Re’uven wat net by hulle aangesluit het. “’n Massa polisie en die weermag.”
“Vanoggend se Jerusalem Post sê toegang tot die Kotel is beperk en daar is 3 000 Israeli polisie en -soldate om die geweld in bedwang te hou.”
“Dit sal wel nodig wees as hulle netnou die nuwe Tora-rolle en die mezuzot vir die deurkosyne van die Kotel af op bring hiernatoe.”
“Maar as die Hurvah al in ’48 verwoes is, hoekom het hulle so lank gewag om dit weer op te bou?” wil Henok weet.
“Wel, vir die eerste 19 jaar was die Ou Stad in Jordaniese hande, onthou,” antwoord Re’uven hom. Hulle groepie staan in die beskutting van die ingang na Moshe se winkel, anders sou hulle as gevolg van die rumoer op die plein mekaar nie kon hoor nie. “Na die Sesdaagse-oorlog toe planne vir die herbou van die Hurvah bespreek is, het die destydse burgemeester, Teddy Kolleck, besluit dit sou polities te ’n drastiese stap wees om tóé te neem.”
“Maar nou veroorsaak dit tog ook Arabiese opstande.”
Re’uven haal sy skouers op en Ofer sê: “Ek glo dis ’n profetiese gebeurtenis wat net nogmaals daarop wys dat die koms van Messias naby is.”
“Jy is só reg, my broer. Jammer dat ons mense nog so gesluier is dat hulle die Tanach se voorspellings nie raaksien nie.”
“Wanneer is die sinagoge aanvanklik gebou? Die eerste een bedoel ek?” vra Henok.
“Die eerste een is in 1702 gebou deur die volgelinge van Rabbi Yehuda haHassid van Vilna,” verduidelik Chaim.
“U het dit reeds van binne gesien?”
“Ja, ek was baie bevoorreg om saam met ’n groep ander rabbi’s uitgenooi te word om dit van binne te besigtig. Dis werklik ongelooflik mooi. Teen die stuk gedeeltelik gerestoureerde muur is die geweldige Ark van die verbond, waar die Tora-rolle gehou word,” verduidelik hy ter wille van Henok, “Twee verdiepings hoog …”
“Twee verdiepings!”
“Die rabbi knik. “Dis die wêreld se grootste ark het ons daar gehoor. Albei
