die bloed opstoot in haar gesig. Gelukkig was dit nou al sterk donker sodat hy skaars haar verleentheid oor die onverwagte aanraking sou kon opmerk.
Lina op ’t Hoff was dertig jaar oud. Sy het gedink sy ken haarself en haar wêreld, al was dit dan net tot by die laaste stofstraat van die dorpie waarin grootoom Dawid gebly het, maar toe die kar weer egalig beweeg, het sy geweet dat sy nou op ’n pad was waarvan sy die einde nie kon voorspel nie. Twintig jaar lank het haar lewe in ’n stil systroom ingegaan, ’n agterwatertjie wat tussen slaapkamer en kombuis opgedam het, ’n bestaan waarin een dag soos die ander verbygegaan het, en die sekerste teken van die wisselende getye die steeds hulpeloser wordende sieke was. Januarie kon hy nog sy arms gebruik, Mei moes hy gevoer word en Oktober was hy soos ’n pasgebore baba.
Maar nou hier op die kar langs die man wat so vreemd afsydig was … Sou die lente altyd so gekom het, so met onrus en ongedurigheid? Was dit wat dit beteken het as die piet-my-vrou oor die lande roep: dat mens ’n vreemdeling word vir jouself?
“Het jy lank vir my moes wag?” Sy skrik, want die man het totaal onverwags gepraat.
“Omtrent ’n halfuur.”
“Jy moes al onrustig begin word het?”
“Ek is gewoond aan wag, Meneer.”
Sy sê niks verder nie, maar skielik was dit vir Johannes van Brakel of hy haar daar op Bloemdal se markplein kon sien waar sy wag, stil en donker in haar swart lakense rouklere en die streng kappiehoed oor haar hare.
“Het iemand jou kom afsien?” vra hy.
“Nee, Meneer.” Sy gee geen verdere verduideliking nie.
Miskien het dit hom nie aangegaan nie, maar hy wou tog weet.
“Waarom nie?”
“Hulle was ontevrede omdat ek op u advertensie geantwoord het.”
“Het hulle dan iets teen my?” Sy stem is agterdogtig in die donker.
“Teen u?” Hy kan haar verbasing hoor. “Wat sou hulle teen u hê? Nee, Meneer. My tante wou hê ek moes saam met haar gaan.”
“En waarom het jy nie? Dit sou tog beter gewees het as om goewernante te word.”
Skielik spits die perde hulle ore. Lina kyk vorentoe na waar die pad teen die oorkantste wal uitgaan. Daar’s iemand te perd. Die dier glip-gly teen die skuinste af. Dan is die ruiter langs hulle. Nou kan sy sien dat dit ’n man is. Hy hou vlak by die kar stil.
“Naand, Meneer,” sê hy.
Lina probeer nuuskierig meer van die gesig sien. Die groet was so vreemd, oënskynlik baie beleef maar tog met ’n ondertoon van veragting.
“Naand,” sê Van Brakel. “Waar gaan jy heen?”
“Besigheid, sommer my eie besigheid.” Die ruiter beduie vaagweg met sy hand, maar weer was daar die vae uittarting in sy stemklank.
“In die aand?” Dit was vir Lina of sy kon sien hoe haar werkgewer die leisels vaster vat in sy hande.
“In die aand? Ja, Meneer, baie dinge kan in die donker gebeur. Jy weet tog self.” Dan lag hy en kap sy hakskene in die perd se sye sodat die dier verskrik vorentoe spring. “Goeienaand, Meneer,” roep hy oor sy skouer.
Lina sê niks, die man ook nie. Hy sit so stil dat sy eintlik ongemaklik begin voel. Dan staan hy skielik op uit sy sitplek. Hy leun vorentoe en slaan die merries so hard dat die kar met ’n skok wegruk. Die water spat onder die hoewe uit en maal deur die speke.
“Ek haat die water,” sê hy driftig en spoor die diere nog steeds aan. “Jy sien dit nou so stil, maar jy sal nooit kan dink hoe dit om daardie draai kan spoel met ’n vloed nie. En so skielik! Sommer meteens ’n muur van water, ’n wal wat breek. En die Here bewaar iemand wat in die pad kom.”
“U praat of u self in so ’n vloed was?”
“Nee,” sê hy kortaf, “ek weet daar niks van af nie.”
Hulle is nou die steilte uit, en die perde gee effens skiet. Dan gaan hulle om die draai, en toe lê die plaas en die opstal voor hulle – Schoonaanzicht. Die gewels is wit, maar verder is die aand donker oor die werf en lande. Die groot bome is swart skadukolle. Daar brand ’n liggie in een van die boonste gewels.
’n Hond begin blaf, dan nog een. Die perde draf nou gelykweg, en as Lina haar kom kry, hou hulle stil en die man help haar af. Hy haal haar koffer af, en ’n plaaswerker verskyn uit die donkerte.
“Janus, neem die juffrou in.”
Janus raak met sy voorvinger aan sy voorkop.
Lina volg hom. Die huis is enorm groot. Daar is ’n yslike, wye stoep – selfs in die donker kon sy sien hoe die teëls blink – en balies met stoepplante langs die voordeur. Dis Krismisrose en die blomme is soos wit sneeuballe tussen die loof. Janus maak die deur oop, en Lina kyk terug na waar die kar stilgehou het, maar die man het al weggery daarmee om die huis in die rigting van die waenhuis.
Daar was lig in die voorhuis. ’n Yslike lamp het op die tafel gebrand. Die geel glans het die vertrek gevul, maar daar was niemand nie. Janus het half onseker om hom gekyk en gesê: “Die kleinnonna sal seker nou-nou kom.”
“Dis goed,” antwoord Lina. “Jy kan maar gaan.”
En toe sien sy dit. Dit was teen die agterste muur van ’n uitbousel van die vertrek: die portret van ’n vrou. Daar was niks verder teen daardie muur nie, ook nie meubels nie, net ’n ovaal tafeltjie waarop ’n bak met rose gestaan het.
Lina het doodstil gaan staan voor die skildery, ’n ontsaglike portret van ’n vrou. Haar hare was rooibruin kastaiings en dit was soos ’n kroon om haar kop. ’n Mens kon bly kyk daarna. Dit was asof die vlegsels geleef het met ’n vreemde soort lewe, heeltemal onafhanklik van die verf en die olie. En onder die portret, gerangskik in ’n vaas, was die vars geplukte rose. Die vrou moes mevrou Van Brakel gewees het, en die uitbouseltjie ’n familieheiligdom gewy aan haar nagedagtenis.
Meteens draai Lina om. In die oop deur agter haar is ’n meisie in ’n rolstoel, haar hande om die wiele soos sy dit tot stilstand gerem het. Om haar bene en voete is ’n kombers gevou om haar kreupelheid te verberg. Maar Lina kan sien dat selfs haar bolyf krom is. Net haar hande makeer niks nie. Hulle is uitermate sterk en goed ontwikkel.
“Goeienaand,” groet Lina. “Jy is seker Fleurette.”
Maar die meisie antwoord nie. Sy beweeg nog ’n paar tree nader totdat die stoel voor die portret staan.
“Dis my ma,” sê sy stug.
Lina steek haar hande uit. “Ek het so gedink,” sê sy. “Sy was pragtig.”
Saam kyk hulle na die vrou. “Ja,” stem die kind toe, “sy was die mooiste mens in die hele wêreld. Sien jy haar hare?”
“Ja.”
“Wanneer dit los was, het dit tot op haar heupe gehang, nes rooi goud. Mens wou met jou hande daaraan vat. Dit was nes dit gelewe het.”
Skielik ril Lina.
“Kry
