En dit oor die hare, die hare wat so ’n eie lewe gehad het?
“Jy lyk na haar,” sê sy.
“Ek?” Die meisie kyk haar openlik vyandig aan. “Kyk,” sê sy dan, “kyk, kyk!”
Daar was ’n spieël aan die muur reg agter hulle, ’n groot spieël met ’n pragtige, vergulde raam. Dié was versier met uitgesnyde blomslingers en ronde medaljes, en bo was twee voëls wat met hulle bekke aan die haak in die muur vasgehou het. Maar Lina het nie daarna gekyk nie. Die vrou het in die spieël gehang, die raam van haar skildery was in die groter raam van die spieël, en ook in die weerkaatsing het haar hare met die vreemde goudskyn gelewe en het die groen van haar rok al die lig gevang.
“Dink jy nog so?” vra die meisie. Sy wys na die tweede beeld in die spieël: sy self in die rolstoel met haar beentjies stokkerig onder die swaar kombers. “Sy was so mooi. As sy by ’n kamer inkom, was dit of jy ’n lig opsteek.”
“Jou stiefvader was seker baie lief vir haar?” Lina kon haarself nie bedwing nie.
“Lief ?” herhaal die kind. “Vir haar? Ja,” en sy lag hard, “hy was lief vir haar. Baie lief.” Sy lag al harder, al skerper. Haar stem word dun, histeries. “Baie lief, nes Jean en Pierre.”
“Fleurette!” Johannes van Brakel was by hulle in die vertrek. Sy kuif lê skeef oor sy voorkop en hy is doodsbleek. Lina kan sien dat hy hom met moeite inhou. “Fleurette,” sê hy weer.
Die meisie hik half soos sy probeer om haar lag in te hou. “Jy was mos lief vir my ma, nè? Baie lief.”
Johannes van Brakel antwoord nie. Lina waag dit nie om na hom te kyk nie. Sy staan met haar oë half neergeslaan. Dat daar so ’n toneel moet wees net nadat sy op die plaas aangekom het.
“Jy’t weer rose onder die portret neergesit.” Nou was sy stem doodnugter en normaal, en Lina kyk op. Sy sien hulle al vier in die spieël: sy self, die man, die kind en die vrou van die skildery. Toe loop die man na die tafeltjie toe en haal die rose uit die water. Dan skuif hy die vensterraam op en gooi die rose ver weg in die donkerte in. “Ek het jou gesê ek wil nie blomme hier hê nie.”
Die meisie se gesig verander. Eers het Lina gedink sy gaan huil, maar toe sien sy dat dit van woede is. Die nog kinderlike ronding van die wange en die sagtheid van die ken was ineens vertrek deur ’n verskriklike drif.
Lina het meteens besef dat sy baie moeg was. Sy het aan die muur vasgehou om nie te val nie en haar oë toegemaak in ’n poging om haar ewewig te herwin. Dit was amper of die kamer om haar beweeg het. Eindelik kon sy haarself vertrou. Sy sit haar hand liggies op die meisie se maer skouer en vra: “Sal jy vir my my kamer gaan wys?”
“Moenie aan my raak nie.” Die meisie ruk haar skouer weg.
“Ek is jammer.” Lina skud haar kop.
Toe begin die meisie huil, nie soos ’n kind met ’n vinnige tranebui nie: dit was soos die huil van ’n grootmens, stram, teen haar sin, met droë snikke. Skielik draai sy haar stoel heftig om. “Josephine,” roep sy, “Josephine!”
Asof sy net buitekant die deur gewag het, kom ’n vrou in.
“Josephine,” snik die kind, “neem my weg.”
Die vrou kyk vinnig deur die vertrek, eers na Johannes van Brakel, toe na Lina. Sy sê nie naand nie, niks nie. Sy neem net die stoel se handvatsel en stoot dit behendig weg sodat haar rok ruis met die wegstap en haar lang oorbelle klingel. By die deur kyk sy nog ’n keer om.
Sy was ’n groot vrou met ’n liggeel gesig. Haar wangbene het ver uitgestaan, maar haar neus en ken was plat. Sy was ’n stewige vrou wat die kind seker goed versorg het. So het Lina gedink. Maar waarom dan haar onwillekeurige gevoel van afkeer? Sou dit wees omdat Josephine nie ooghare of wenkbroue gehad het nie? Ag, sy was seker maar oorstuur, dodelik moeg.
Op ’n skielike ingewing draai sy na haar werkgewer toe. “Mag ek na my kamer toe gaan?” vra sy beleef.
“Die tweede deur regs nadat jy by die trap opgegaan het.” Hy staan met sy skouers opgetrek voor die venster. Hy kyk nie eens na haar nie.
“Dankie, Meneer.”
2
Daar’s vermoeidheid van die liggaam en daar’s vermoeidheid van die gees. Maar daar is nog een wat iets van albei is. Lina het ’n lang dag agter haar gehad; haar lyf was nie gewoond aan die rondskud en die skommel van ’n koets nie. Maar dit op sigself sou haar nie so uitermate uitgeput laat voel het nie. Sy was ’n mens wat gewoond was aan werk, aan die gebruik van haar hande.
Maar al die tyd in oom Dawid se huis, terwyl sy die bakkiespomp getrap en die klaende sieke na hand en mond versorg het, het sy vrede van gemoed gehad. Sy kon haar oggende in blymoedigheid begin en saans haar hoof in vrede neerlê. Sy was so ’n soort mens.
Maar dié aand, nadat sy die breë trap opgeklim het wat na die boonste slaapkamers lei en die deur agter haar toegemaak het, het sy skielik met haar kop in haar hande op die venstersitbank neergesak. Sy was tot sterwens toe moeg, en dit was nie net van die rit nie.
Sy kon nie dink nie, nie voel nie. Die gebeurtenisse van die lang dag, die tyd daarvoor, oom Dawid se lang siekte en sterfte – alles het soos water oor haar heen gespoel, en sy kon net haar oë toemaak en in die stilte wegsink.
Iemand klop aan die deur. Lina het skielik baie verleë gevoel nog so met haar reismantel en kappie aan, maar sy maak oop. Dit was ’n bediende met ’n kan koffie, melk en toebroodjies – nie dieselfde bediende wat die jong meisie in die stootstoel weggeneem het nie. Hierdie een se gesig was vriendelik en sommer openlik nuuskierig.
“Het Nonna alles wat Nonna wil hê? Sal Nonna regkom? Ai, ek hoor Fleurette het maar weer so ’n spektakel van haarself gemaak. Ai, die arme meneer tog. Hy kry so swaar met haar, en dis nie eens sy eie kind nie, sommer optelgoed … En dit die eerste aand wat Nonna hier aankom. Ai, ek hoop tog Nonna gaan haar regmaak, want gedoriewaar, die lewe wat sy algar lei. Maar dis haar mame se skuld, al is sy nou dood …”
Dit was sommer land en sand aanmekaar, en terwyl sy wag dat Lina klaar eet, begin sy vrypostig die koffer oopmaak, uitpak en ophang.
Die vrou was nou besig om haar kerktabberd op te hang. Voor sy dit in die kas bêre, beskou sy dit eers van dié kant af, dan van die ander kant af.
Lina glimlag. “Is daar iets verkeerd?”
“Ai, waarom dan so baie swart? Alles is dan swart. Nonna’s mos nie so oud nie.”
“Dis vir die son, en buitendien, swart dra goed.”
Maar die vrou skud haar kop. “Net so ’n ou kleurtjie … As Nonna nou ’n rooi tabberd wou dra, helderblou of groen, soos dié van oorlede Mevrou …”
Lina kyk oor die rand van die koppie, stip na die bediende. Sou sy iets bybedoel het met haar gepraat? Maar sy was al weer besig om van die wit, geborduurde onderklere weg te pak. Sy het ’n deuntjie tussen haar lippe en tande deur probeer fluit: “Daar oorkant die spruit, daar staan ’n blom …”
Sy kom skielik regop en sonder om na Lina te kyk, sê sy wars in die wind: “Daar’s kaste en kaste klere van die oorlede mevrou in die vrykamer. Te mooi! Sy was een met ’n oog vir ’n rok. En die rompe
