van my Eerste Bekering. Of die jaar wat aanleiding begin gee het tot my Eerste Bekering in 1971.
Durf ek dit sê? Durf ek weer daarvan praat? Miskien liewer nie.
Punt is, ons almal, ons hele geslag, is gebreinspoel met die Bybel sedert kindsbeen. Dit was onmoontlik vir ons om apaties te staan teenoor God. Hy was deel van jou lewe, of jy dit nou wil hê of nie. Ateïsme was buite die kwessie. Jy kon God haat, ja, maar jy kon Hom nie wegwens nie.
Hieroor is ek nie kwaad nie. As gevolg van hierdie opvoeding voel ek asof ek God van kleins af ken. As ek kwaad oor iets mag wees, is dit dat die honeymoon so kort was, dat hierdie mense my mettertyd onder ’n al groter wanindruk betreffende God gebring het.
Want, anders as die God waarvan hulle my later in katkisasie sou leer, het die God wat ek as kleuter ontmoet het in die bladsye van my Kinderbybel regtig bestaan. Ek was in kontak met Hom elke aand as ek in my pajamas op my knietjies gekniel het. Partykeer het Hy vir my goed gesê. Hy’t nie gepraat in woorde nie, maar in prentjies.
Hy’t my gewaarsku teen ’n monster, ’n baie sterk monster wat, in die jare wat kom, my volk sou kom vernietig. Wanneer ek Hom gevra het wie of wat die vyand was, was Hy egter vaag.
Ek het geweet daar is ’n vyand, maar ek het nie geweet wie of wat die vyand is nie. Ek het toe nog nie besef die grootste vyand van die volk was dalk nie iemand buite die volk nie.
Eers later sou ek begin verstaan: die vyand was Ons Self.
Ek is gebore in 1954, ses jaar na die Nasionaliste aan bewind gekom het, en ’n paar jaar voor hulle die groepsgebiedewet sou implementeer wat op die ou end dosyne ou woonbuurte soos Distrik Ses sou vernietig. Toe ek in die laerskool was op Stellenbosch, het daar nog bruin families aan die onderpunt van Dorpstraat gewoon. Presies op die spot waar Dagga-Dirk Uys later die kantoorspasie vir die Trippy Grape-platemaatskappy sou huur.
Toe die Nasionaliste die lem van apartheid inlê, het hulle begin om alles te vernietig wat aan ons en die bruinmense, ons gemeenskaplike oorspronklike Afrikaanse volk, behoort het: die vrolike kultuurerfenis van die Klopse, die ou volkspele, al die klanke en geure van die ou Kaap.
En moenie my vra hoe nie, maar ek het geweet. Toe al. Ek het die lem aan eie bas gevoel.
Ek het as kind begin nagmerries kry van naderende gevaartes, groot geel masjiene met wit omies aan die stuur, wit omies met oorpakke en kwaai gesigte, mense wat alles sou verorber en vernietig waarin ek wou glo.
Ek onthou dat die angs by tye so erg geword het dat ek agter in die tuin op ons klein grasperkie met die lang gras gaan staan en opkyk het na die son direk bo my in die lug, en so lank moontlik my oë probeer oophou het, terwyl ek soos ’n besetene in die rondte getol het tot die son swart geword het in my agterkop, en ek neergeval het, dronk, verblind, en hygend van uitputting en waansin.
Dit was waar die wegholtrein van anargie sy eerste tjoektjoekies begin gee het. Toe al. Dit was die begin van die Alternatiewe Beweging. Dit was die eerste teken van die naderende stormwolke wat later die hele landskap sou verdonker.
In 1969 was ons lewens so georden, daar was nie eens ’n semenvlekkie uit posisie nie. Selfs ons geheime sondetjies was vooruitbestem deur die Allerhoogste.
Ons was in aparte skole, nie net die wit en swart kinders nie, maar ook die dogters en die seuns. Dit was op ons dorp so. Die meisies was in Hoërskool Bloemhof. Ons was in Paul Roos Gimnasium.
Ons het soggens skool toe gegaan, smiddags krieket of rugby gespeel, saans ons huiswerk gedoen, en oor naweke het ons ons moed bymekaargeskraap en vir meisies gaan kuier by hul ouerhuise, waar ons stilletjies verlief geraak het terwyl ons koeldranke drink uit lang glase.
Ons het die beste van alle wêrelde gehad. Ons aardse woonplek was suburbia, ons hemelse bestemming was die Nuwe Jerusalem. Niks sou ons van ons erfenis weerhou nie, want dit was vooruitbestem deur Calvinisme, geborg deur Sanlam, en beskerm, met God se hulp, deur die ysterhand van die Polisie en die Weermag.
En wanneer die twyfel ons wou bekruip, was daar altyd die private troos van hand in eie boesem steek.
Nou, hier is die interessante ding van Suid-Afrikaanse musiekrebellies. Ek weet van drie ander naas Voëlvry in die eighties. Daar was Sophiatown in die 1950’s. Daar was Musiek en Liriek in die seventies. En daar was die De la Rey-besigheid in 2007–2008. Drie van hierdie revolusies was blank/Afrikaans, en een was swart. Al vier hierdie revolusies word deesdae in ’n sekere politieke of rebelse konteks gesien. Die feit is dat slegs die De la Rey-fenomeen uitsluitlik polities was. Die ander revolusies is met meer gemengde motiewe gepleeg; hoewel politiek deel van die bagasie was, is dit gelei deur jongmense wat ’n jol gesoek het, ’n groter jol as die jol wat beskikbaar was in die milieu waarin hulle hulself bevind het. Anders as die antikapitalistiese rebelle in Iran, wou ons gekleurde sokkies dra.
Die Sophiatown-ouens was gatvol vir tribal chants; hulle was die eerste geslag kultureel ontwortelde swartes wat in die omgewing van die grootstad ’n stedelike idioom gevind het. Die jol het eers overt polities geword toe die Nasionaliste met hulle begin sukkel het.
Die Musiek-en-Liriek-ouens was gatvol vir Gé Korsten en Min Shaw. Eenvoudig soos dit. Hulle wou terugkeer na die warmte en eerlikheid en oorspronklikheid van die Briels, maar in ’n meer gesofistikeerde idioom.
En ons van Voëlvry was op ons beurt gatvol, nie net vir Gé en Min nie, maar ook sommer vir die Musiek-en-Liriekouens, vir die beperkte keuse popmusiek wat ons kon hoor op Pop Shop, vir die feit dat al die goeie rockmusiek net in Amerikaanse Engels was, vir die feit dat ons vervreemd gevoel het van ons ouers en die kerk en die hele Nasionale Party-package-toer wat al op reis deur die Calvinistiese woestyn was sedert 1948. By implikasie – en in die heel laaste instansie – was ons natuurlik ook teen apartheid, nie omdat ons politiek baie goed verstaan het nie (ons idees hieroor was bra naïef), maar omdat ons outomaties teen alles was waarvoor die ouer geslag gestaan het.
Politiek was dus nie alles nie. Een van die plakkate wat omhoog gehou is deur studente tydens die Stellenboschbetogings op die laaste been van die toer, het gelui:
PRAAT MET ONS
Ons was nie bloot almal slegs in opstand teen die ouer generasie nie. Daar was sommige van ons wat ook wou uitreik na hulle. Dis waarskynlik hoekom ek eers die Kruik-opsie probeer het voor die meer anargistiese rock ’n roll-opsie (sien die hoofstuk “sonsverduistering en geheueverlies” oor Piekniek by Dingaan).
Van rock ’n roll gepraat, dis die ander ding wat deur geskiedskrywers misgekyk of ondergeaksentueer word. Dis verbasend hoeveel van hierdie musiek-protesbewegings – nie net in Suid-Afrika nie, maar wêreldwyd – geïnspireer is nie alleen deur die Woodstock-fees van 1969 nie, maar deur Amerikaanse musiekgenres oor die algemeen. Ons, sowel as die De la Rey-ouens, het stilisties geleen by rock ’n roll. Musiek en Liriek se rolmodelle was uit die Amerikaanse folk-bewegings van Bob Dylan, Cat Stevens en Joan Baez (wat op hul beurt roots gehad het in die vakbondbewegings, die Guthries, die pre-Woodstock-rebelle). En Sophiatown se sharp darkies met hulle blink skoene het teruggegryp na die era van die Big Bands, Motown, soul, die swart ghetto’s van die nuwe wêreld. Hulle was suiwer Chicago. Hulle was nie oorspronklike Afrikane nie, hulle was recycled Amerikaners.
Daar is soveel paradokse hier dat ek dadelik gaan
