na die plaas en wou terug. Die ou huis was teen dié tyd verwaarloos en sy sou in die nuwe huis moes bly. En twee vroue onder een dak stryk nie.”
“Maar ek en Mamma is dan twee vrouens onder een dak. En ons stryk.”
Magriet het nie aldag verstaan hoe grootmense se koppe werk nie. Sy kon op daardie tydstip aan niks lekkerders dink as om saam met Ouma Plaas onder een dak te bly nie. Want die kere dat hulle by Ouma Plaas gekuier het ná hulle weggetrek het, was van die wonderlikste tye in Magriet se lewe. Ouma Plaas het saam met haar in die sandsloot gaan stap en vir haar gewys waar die weglêhenne hulle neste wegsteek. Hulle het saam die babakalkoentjies gevang en in die hok gesit. Saans het sy vir Oupa uit die dubbelbed geboer en knus op die bulsak agter Ouma se groot rug ingevroetel. Dan het Ouma haar rumatiek met Stella-olie gevryf en Tokalonroom aan haar gesig gesmeer voor sy die kers doodgeblaas het, sodat Stella-olie en Tokalon en kerspit een reuk in die pikswart donkerte geword het. En as die wind in die nag opkom en aan die vensterrame pluk, was sy nooit bang nie. Selfs nie as die jakkals begin huil en die steenuil op die dak dood êrens verkondig, was sy bang nie. Agter Ouma se rug sou selfs die dood haar nie kry nie.
Magriet het graag van haar geboorte gehoor. Oor en oor moes haar ma vertel. Magriet is te vroeg gebore. Haar ma was op die dorp om die Sondag in die kerk te sing. Hulle het oorgeslaap in die dorpshuis. En dié Maandagmôre, voor hulle sou terugry plaas toe, het Ouma Plaas die dokter laat kom. Dit was ook nie verniet nie.
“Magrietjie, jy het maar ’n swaar begin gehad. Jy was so klein en ellendig dat hulle jou onder ’n kombers toegemaak het en laat lê het. Dit was jou oupa wat jou daar loop uithaal het en met jou gewoel en gewerskaf het en gesweer het dat jy sou bly leef. Nog ’n rede waarom ek vir hom so lief was. Hy het altyd vertel dat jy die lelikste mensie was wat hy ooit sy oë op gesit het. Maar taai, dié was jy. Kyk nou hoe lyk jy vandag. Jou ma se pragtige ding. Toe jy niks wou eet nie, het Ouma Plaas vir jou meelbol in die oond gebak. Dit het jou toe uiteindelik deurgetrek. Seker daarom dat jy van al haar kleinkinders naaste aan haar hart is.”
“En Ouma sê dat ek met die helm gebore is, Ma. Wat is met die helm gebore, Ma?”
“Met ’n velletjie oor jou gesiggie, Magriet. Maar daaraan steur ons ons nie. Dis oumensstories.”
“Maar Ouma sê dat mense wat met die helm gebore is, kan sien, Ma. Maar almal kan mos sien, Ma, behalwe die blindes. Wat bedoel Ouma, Ma?”
“Niks nie, my kind, eintlik niks nie.”
“Maar toe Mamma vir my gehad het, was Ma seker nie meer so alleen op die plaas nie.”
“Nee, my liefie, toe was ek nie meer so alleen op die plaas nie,” en haar ma se stem het snaakserig geklink, so asof sy nie heeltemal seker is van wat sy sê nie. Magriet kon nie anders nie, sy het aanhou uitvra.
“Was dit dan nooit vir Mamma lekker op die plaas nie?”
“Magrietjie, met jou geboorte was dit depressie en dit was in daardie tyd vir niemand lekker op die plase nie. Almal het swaar gekry.”
“Wat is depressie?”
“Dis as jy niks geld het nie omdat niemand iets vir jou produkte wil betaal nie.”
“En het Ma en Pa ook niks geld gehad nie?”
“Al die boere het gesukkel. Ma en Pa ook. As ons eiers en botter en vleis dorp toe neem, het die winkels vir ons negosie gegee daarvoor, nie geld nie. Ek het soms nie geld gehad om ’n seël te koop om vir my ma ’n brief te pos nie. Maar eet kon ons darem altyd. Ons het groente geplant en ons eie koring laat maal en ons eie skape geslag. Ons het botter gemaak en daar was volop melk en mielies vir ons werksmense, en ek het baie hoenders gehad. Daar was genoeg om by die winkel te verkwansel vir tee en suiker en koffie en lampolie en af en toe ’n lappie goed. My ma het vir my doeke en babakleertjies vir jou gestuur. Baie mense het in daardie tyd bankrot gespeel.”
“Wat is bankrot speel, Ma?”
“Dis as jy niks meer geld oorhet nie, sodat jy geld moet leen en skuld maak. As jy dan nie daardie geld kan terugbetaal as die mense daarvoor vra nie, kom vat hulle al jou goed en verkoop dit om hulle geld terug te kry.”
“Het hulle met Pa ook so gemaak?”
“Darem nie. My pa het ons gehelp, en toe het Ouma Plaas en Oupa Plaas teruggetrek plaas toe en ons het in die dorp gaan bly, en ek het sanglesse gegee vir mense wat salarisse gekry het en Pa het by die afdelingsraad gewerk.”
“En wat van Weerlig, Mamma?”
“Sy het vir my op die plaas gewag, Magriet, en soms het ek nog op haar gery. Ouma het jou dikwels op die dorp kom haal, en dan het jy op die plaas gekuier tot ons jou weer kom kry het. Dan was ek byna net so bly om Weerlig weer te sien as wat ek was om jou weer terug te kry. Maar op ’n dag het ek vir Weerlig verkoop. Ouma wou haar hê om die spaaider te trek, en ek het die geld baie nodig gehad.”
“Ek sou nooit so iets gedoen het nie!”
“Soms kan ’n mens nie anders nie.”
“Maar ’n mens verkoop nie iets waarvoor jy so lief is nie.”
“Magrietjie, daardie dag wat die brief gekom het om te sê dat Pa die werk in die Transvaal gekry het, was ek so dankbaar dat ek bereid was om vir Weerlig te verkoop sodat ons treinkaartjies Transvaal toe kon koop.”
En net daar het Magrietjie se onthou begin. Dit was nie nodig om haar ma te vra van daardie dag toe die brief uit die Transvaal gekom het nie. Sy het by Ouma Plaas gekuier en hulle het in die brekfiskamer by die groot tafel gesit toe Pa en Ma van die dorp af kom. Pa het ingekom met ’n brief in sy hand en sy oë het geblink in sy bruin gesig. En Ma het gelag en haar oë was net so blou soos die maagdeblommetjies wat teen die klippe in die kloof voor die huis gegroei het.
“Ek het die werk gekry, Pa. Ek kan aan die end van die maand daar begin as bestuurder van ’n melkplaas naby Pretoria. Daar is ’n gemeubileerde huis waarin ons kan bly, en die salaris sal ons deurhelp.”
“Dis nie maklik om jou kinders so ver te sien gaan as jy begin oud word nie.” Ouma Plaas se stem was somber.
“Ons moet dankbaar wees, vrou. Dis bittere tye en op hierdie plaas is daar nie meer ’n leeftog vir twee gesinne nie.”
En Magriet was bly en sy was hartseer. Sy was bly omdat haar ma en haar pa bly was. Maar sy was hartseer omdat sy van haar ouma moes weggaan. Ver, het haar ouma gesê. Na die verre Transvaal. Dit het vir Magrietjie geklink na ’n ander land en sy het gewonder of sy ooit weer haar ouma sou sien.
Hoofstuk twee
Die voorbereiding vir hulle vertrek na die noorde het dadelik begin. Magriet se ma het een aand al haar sangleerlinge na die huis toe genooi, en almal het vir oulaas stukkies gesing en daar was tee en koek. Magriet moes die middag slaap sodat sy kon wakker bly. Haar ma het vir haar ’n nuwe rokkie gemaak vir die aand. Dit was wit, met klein pienk blommetjies op, en om haar lyf was ’n pienk strik, en Magriet het gedink dat sy nog nooit so ’n mooi rok gesien het nie. Sy het die aand soos ’n prinses gevoel, en al haar ma se sangleerlinge het gesê dat sy ’n prentjie is in haar nuwe rokkie met haar rooi krulhaartjies. Die lekkerste het agterna gekom toe haar ma haar toegelaat het om al die presente wat die leerlinge gebring het oop te maak. Daar was sepies en sakdoekies en sent en geborduurde lappies en ’n speldekussing wat soos ’n kat gelyk het, en lekkers in ’n dosie wat haar ma vir haar gegee het.
