groep hallusinogeniese middels beïnvloed verskeie neuro-oordragstowwe in die brein, insluitend serotonien, noradrenalien en dopamien. Dit lyk of die hallusinogene spesifiek die serotonientipe 2a-reseptor as teiken het, maar ook ’n uitwerking het op die vrystelling van dopamien in die plesierbaan.
Fensiklidien
Fensiklidien het ’n relatief direkte uitwerking op dopamien. Dit stimuleer die vrystelling van dopamien en inhibeer die heropname daarvan in die plesierbaan. Dit lyk asof fensiklidien dit doen met ’n opeenvolging van chemiese reaksies, wat die glutaminerge en serotonerge sisteme insluit.
Ingeasemde dwelms
Die groep dwelms wat deur middel van inaseming werk, stel ook dopamien vry in die nukleus accumbens, wat lei tot ’n gevoel van plesier en beloning.
Tot dusver het ons gesien dat daar drie komponente van die plesierbaan is, naamlik die VTA, die mesolimbiese baan en die nukleus accumbens. Die meeste ervarings van plesier ontstaan as gevolg van dopamienvrystelling (hetsy deur dwelms of natuurlike gebeure) in die algemene plesierbaan. Dit verklaar waarom party mense na ’n ander middel oorskakel as hulle opgehou het met hul aanvanklike primêre middelmisbruik.
Voorbeelde hiervan is ’n alkoholafhanklike wat gedurende die onttrekkingsfase sy nikotieninname verhoog deur meer te rook. ’n Heroïenverslaafde sal waarskynlik tydens die onttrekkingsfase meer bensodiasepientablette vra, en ’n bensodiasepienafhanklike gaan dalk meer alkohol gebruik terwyl hy van bensodiasepienbevattende medisyne gespeen word. Iemand wat ophou rook, gaan dalk sy inname van koffie verhoog.
Omdat die middel wat oorspronklik primêr misbruik is, nou verminder word, of omdat dit heeltemal gestaak word, verminder die gevoelens van plesier en beloning. Die verandering van instelling gee uiting aan ’n behoefte dat die aangename gevoelens herstel moet word. Dit kan gedoen word deur die inname van ’n ander chemiese stof wat ook op die algemene plesierbaan inwerk. ’n Verskeidenheid middels het gevolglik ’n soortgelyke biochemiese uitwerking op die algemene plesierbaan (dit verhoog die dopamienvlak) en dus kan een volkome of gedeeltelik met ’n ander een vervang word.
HOOFSTUK 4
Die omvang van die probleem
Ons moet eers die aard en omvang van dwelm- en alkoholgebruik vasstel voordat ons bystand kan verleen met die probleme wat deur dwelms en alkohol veroorsaak word. Basiese inligting oor die omvang van die probleem is van kritieke belang. Terwyl dit duidelik is dat verdere navorsing en die versameling van inligting nodig is, het die inwin van inligting verskeie probleme opgelewer. Dit is geweldig moeilik om betroubare syfers oor dwelm- en alkoholgebruik onder die verskillende bevolkingsgroepe in die hande te kry. Dit is hoofsaaklik so omdat min mense in die veld van dwelm- en alkoholverslawing werk, en hulle is nie altyd daartoe in staat om inligting aan te meld nie.
Verder kom dwelm- en alkoholgebruik op ’n verskeidenheid maniere onder die owerheid se aandag. Dié feit kompliseer die proses waarvolgens inligting ingesamel en vertolk moet word. Ons weet dwelm- en alkoholverwante probleme kom in ’n mediese opset ter sprake in die vorm van infeksies, neigings tot bloeding en neurologiese probleme. Ook kom dit voor in ’n geestesgesondheidsomgewing in die vorm van geassosieerde depressie, angstigheid, psigose en selfmoordneigings. Die gevolge van dwelmgebruik kan waargeneem word in ’n noodgevalopset waar epileptiese aanvalle, hartprobleme, bedwelming- en onttrekkingsimptome, chroniese siektetoestande, MIV, hepatitis, lewerprobleme en maagsere wat daarmee vereenselwig word, voorkom. In ’n nie-mediese opset, soos byvoorbeeld ’n strafhof, kan dwelmgebruik weens byvoorbeeld dronkbestuur, aanranding of diefstal ter sprake kom. Ook by die werkplek sien ’n mens die teenwoordigheid, waar werkers soms onder die invloed van drank aanmeld en nie in staat is om hul werk te doen nie.
Die uiteenlopende maniere waarop dwelm- en alkoholmisbruik voorkom, maak dit dus moeilik om bruikbare inligting oor dwelm- en alkoholgebruik in te samel. ’n Groot deel van die wêreld van dwelms en alkohol is onwettig en ondergronds en dus moeilik om te moniteer. In die laaste instansie is dit so dat gebruikers dikwels nie hul presiese gebruikshoeveelhede bekend maak nie. Inteendeel, hulle gaan tot die uiterstes toe om hul dwelm- en alkoholgebruik vir hul gesin, familie of vriende weg te steek. Dit is waarskynlik dat ’n dwelm- of alkoholgebruiker by ondervraging sy gebruik sal ondervermeld.
Daar word gewoonlik van verskeie inligtingsbronne gebruik gemaak wanneer klinici, epidemioloë of beleidmakers die dwelm- en alkoholgebruik in ’n gemeenskap peil.
1 Een manier waarop die inligting oor dwelm- en alkoholgebruik beoordeel kan word, is deur individuele onderhoude met die kliënte of die gesinne. Terwyl sodanige onderhoude baie nuttig is, word dit ook deur probleme soos oneerlikheid, vrees, skaamte en onkunde in die wiele gery en kan oor- of ondervermelding die resultaat wees.
2 Regerings of groot organisasies probeer ook om peilings onder die breë bevolking te doen, waartydens groot getalle mense vraelyste moet voltooi, of onderhoude word met hulle gevoer. Sulke opnames verskaf gewoonlik redelik akkurate inligting, maar is duur en tydrowend. Verder moet baie respondente ingesluit word om akkuraatheid te verseker, omdat die problematiese gebruik van dwelms en alkohol relatief laag bly in die algemene bevolking. Uiteraard is dit baie waarskynlik dat so ’n algemene opname gemarginaliseerde groepe met ’n hoë vlak van dwelm- en alkoholgebruik kan afskeep, wat sal lei tot hierdie groepe se onderverteenwoordiging in die algemene opname. Voorbeelde van sulke groepe is haweloses, werkloses, kommersiële sekswerkers, gays en lesbiërs.
3 Nog ’n manier om nuttige inligting oor dwelm- en alkoholgebruik te bekom, behels die gebruik van indirekte dwelm- en alkohol-aanduiders. Sulke indirekte aanduiders word as merkers vir dwelm- en alkoholprobleme gebruik. Die aanname is dat indien akkurate inligting ingesamel kan word oor die probleme wat met dwelm- en alkoholgebruik gepaardgaan, dit ’n beeld sal gee van die onderliggende dwelm- en alkoholgebruik. Sulke aanduiders sluit byvoorbeeld in inhegtenisnemings deur die polisie, grensbeheerbeslagleggings op dwelms en alkohol, lewerprobleme wat met alkohol of hepatitis vereenselwig word, sowel as die getalle van toelatings vir behandeling en detoksifisering, voorskrifte uitgeskryf, skooldwelmtoetse of opnames in hospitale se noodeenheid ná ’n oordosis dwelms. Al hierdie kontakte kan waarskynlik na die een of ander vorm van dwelm- en alkoholgebruik teruggevoer word. Inligting kan dus ingesamel word om die dwelm- en alkoholgebruik in ’n bevolking te skat. Maar velerlei probleme duik op, omdat sulke indirekte merkers per definisie indirekte aanduiders is en nie ’n eerstehandse weerspieëling nie. Daar kan uiteraard ander oorsake vir dieselfde voorkoms van eienskappe wees. So byvoorbeeld kan ’n verhoogde insidensie van lewerprobleme die gevolg wees van doeltreffender ondersoek en diagnose binne die gesondheidsopset. Dit is dus nie noodwendig ’n aanduiding van alkoholgebruik of binneaarse toediening van heroïen nie. Om soortgelyke redes beteken ’n toename of afname in dwelmverwante misdade nie sonder meer ’n toename of afname in dwelmgebruik nie. Dit kan die gevolg wees van ’n verhoogde bewustheid van misdaad onder die bevolking, of dat die polisie doeltreffender geword het, of eenvoudig dat akkurater verslaggewing in die media voorkom. Laastens kan die aantal kinders wat by skole positief getoets word vir dwelm- en alkoholgebruik die resultaat wees van die inwerkingstelling van ’n nuwe protokol vir toetsing, of ’n verhoogde bewuswording onder onderwyspersoneel.
4 Verskeie
Soos gesien kan word, is die vasstelling van inligting oor die bestek van gebruik deurspek met probleme. Die akkuraatste inligting word gewoonlik verkry as verskeie studies gekombineer word, waarin uiteenlopende metodologieë gebruik word. Dit word beskou as die beste praktyk.
Dit is ook belangrik om presies te weet wat beoordeel word. As ’n ondersoek byvoorbeeld gedoen word na dwelm- en alkoholgebruik, sal die resultate na alle waarskynlikheid verskil van ’n ondersoek na dwelm- en alkoholmisbruik of selfs afhanklikheid van dwelms. Die kriteria wat gebruik word, speel
