>
Margie van die Seminary en ander verhale
Winnie Rust
Human & Rousseau
Opgedra aan my ouers, Margie en CP
The past is never dead, it’s not even past.
– William Faulkner in Requiem for a Nun
Die roman is ’n museum waarin die vervlieting van tyd teëgegaan kan word.
– Louise Viljoen in ’n resensie oor The Museum of Innocence – Orhan Pamuk. Litnet 11-08-2010
“The past” he thought, “is linked with the present by an unbroken chain of events flowing one out of another.” And it seemed to him that he had (…) seen both ends of the chain; that when he touched one end the other quivered.
– Anton Tsjechof in The Student
Margie
(1908 – 2005)
Dag van geluk
Ek kyk terug op ’n dag van geluk
wat herinner aan vuurwerk getower
uit grondstof omskryf in vergeelde
handboeke op krakerige solders …
Geluk wat kortstondig bestaan
ken geen moontlikheid om te vergaan,
ontplof uit argaïese woorde
voortdurend binne bestek
van die donkerkamerige hart
met sy bergplek vol glimmerende beelde
uit nimmer terugvindbare oorde.
’n Vingerveeg kan dit verwek.
Elisabeth Eybers
Ek trek die ysterhek van die sydeur agter my toe, dankbaar dat niemand my sien nie, want ek huil.
Ek het my ma vanaand later as gewoonlik besoek. Die inwoners van die ouetehuis het klaar geëet, soos altyd om vyfuur. Ek het deur die portaal gestap waar die oumense gewoonlik sit en wag vir etenstyd, verby die kennisgewingbord met dag en datum en weerstoestande buite, in die gang af tot by my ma se slaapkamer. Ek het sonder om te klop die deur oopgestoot wat na my ma se slaapkamer lei.
My ma het kaal op die bed gelê. Hulle het haar op die dik rubberlaken lê gemaak om te was. Ek het na die spierwit oumenslyf gekyk, na die hangborste en die maagvelle. Die verpleegsters het haar flink van kop tot toon gewas asof dit die mees alledaagse gebeurtenis was. Ek het met gemengde gevoelens van weersin en deernis staan en kyk. Van die armholtes af, onder die borste, al die verskuilde plekke wat ruike afgee.
Terwyl hulle was, praat hulle troetelwoorde, soos met ’n kind. “Toe nou maar, Oumatjie, ons is nou klaar. Draai net gou vir haar op die ander sy.”
Ek het stil in die deur bly staan. Toe het ek die deur agter my toegetrek en verder in die gang gewag. Tot hulle verby my geloop het na die volgende oumens toe. Toe eers die deur weer oopgemaak en ingegaan.
My ma het in die stoel gesit, skoon gewas in ’n wit nagrok met ’n kniekombers om haar bene. Die nagrok het my skoonsuster geskenk. “Vir geval Ma onverwags siek word, dat sy darem ordentlik lyk.”
My ma se gesig het opgehelder toe sy my sien.
“O, daar is jy! Ek het gister vir jou gewag; jy het nie gister gekom nie.”
Maar ek wás gister daar, én eergister, én die dag voor eergister, én die vorige week. Ek probeer immers om elke dag te kom. As ek ’n dag of wat oorslaan, voel ek skuldig. Nou het gister en eergister vir my ma dieselfde geword.
Gister het ek ná vyf die kamer ingekom; dit was nader aan halfses. Die gordyne was toegetrek. My ma het doodstil in die stoel gesit, klaar gewas, die pille vir die nag uitgedeel.
Toe ek langs haar gaan sit, sê sy: “Jy moet my na Mammie en Daddy op Colliesfontein neem. Ek moet CP aan hulle voorstel.”
Haar mammie, Wilhelmina Jakoba, gebore Krige, het in 1962 reeds gesterf, haar Daddy in 1948. Met my oupa se dood het ek en my broertjie saam met my ma en pa deur die nag van Stellenbosch af na Colliesfontein in die Bedford-distrik in die Oos-Kaap gery. In ’n ou bruin Chevvie, ek toe ’n dogtertjie van sewe jaar oud. My ma het gehuil toe sy die tyding van haar Daddy se dood kry. Dit was die eerste keer dat ek my ma sien huil het.
Vyf jaar gelede, met my ma se neëntigste verjaardag, het ek begin met die opstel van ’n geslagsregister en ’n verslag van haar lewe. Ek diep vergeelde briewe en fotoalbums op: ou foto’s op donker, verweerde papier.
Ek kyk ure lank na die foto’s, na vroue met klein middeltjies in lang rokke, na bebaarde manne met hoed en pyp, na skoolmeisies in springjurke met box pleats en ’n los band om die middel, na mans in wit hoede en broeke, en vroue in rokke tot op die knie wat in seilskoene op grondbane tennis speel.
My ma was oral, ’n beeldskone jong vrou met ’n lang reguit neus, donker hare in ’n bob gesny en ’n ivoorvel.
Ek sit dae om met haar, vra vrae, wys ou foto’s, briewe en dokumente uit. Ek bring haar soms op die spoor met ’n vraag, ’n rustyd of ’n koppie tee. Ek is verbaas oor die helder beelde van kinder- en jongmeisiedae wat teruggeroep word.
Ek koop ’n vergrootglas en hou dit voor haar oë. Haar hande bewe, sy kan dikwels die mense op die foto’s nie behoorlik onderskei as die figure klein is nie.
Hier is ’n foto van haar onder die peperboom voor Colliesfontein se huis. Langs haar ’n jongman, lank en aantreklik, met ’n breë voorkop waaruit ’n strook hare van die middel af agtertoe golf. Hulle staan voor ’n Victoriaanse voorstoep met houtsparre en broekielace-versiering. Dié keer is die figure op die foto duidelik herkenbaar. Die lang jongman se arm is om die jongmeisie se skouers. Albei glimlag in die lens se oog in.
Ek sien in my ma se oë ’n flikkering van herkenning. Stories uit diep verborge bergplekke duik op.
Dit was onder hierdie peperboom voor Colliesfontein se stoep dat jou pa en ek dit byna uitgemaak het, sê my ma.
Ek hoor die aand die geskree van die uil van die dak af. Mammie sê altyd: As die uil roep, gaan iemand dood.
Jou pa, romantic soos altyd, sê: Staan doodstil, dan luister ons na die geluide van die nag.
Maar ek, vol van die plesierigheid van die lewe, ek wil nie stilte hê nie. Miskien is ons te verskillend, miskien moet ek dit nou vir hom sê. Die uil is ’n voorbode.
Hy spring my voor. Hy sit sy hand onder my ken, hy lig my gesig na hom toe op en sê: Jy wil nie voortgaan nie, nè, Margie?
Ag, ek wou hom nie seermaak nie … Hy kyk na my met daardie oë, so endearing, so gentle.
Ek weet nie … ek weet nie … Miskien moet ons nog bietjie wag, sê ek.
Hy staan stil, só, met my kop tussen sy hande.
Toe
