sê sy weer en sit die gehoorstuk neer.
Sy het skaars gaan sit toe die telefoon weer lui. Dié keer is dit haar gewese baas wat haar daaraan herinner dat haar werk vir haar wag wanneer haar kraamverlof verby is. Dis asof dit ’n vreemde vrou is wat praat, dink Danielle terwyl sy na haar eie stem luister. Ferm, positief, byna vrolik. “Nee, ek dink nie so nie,” hoor sy haarself sê. “Baie dankie vir die aanbod, maar iets anders het opgeduik.” Sy vertel hom van Cissie se voorstel en sy kan hoor hy is verlig. Hy wil nie ses maande lank met ’n tydelike sekretaresse opgeskeep sit nie; hy wil dadelik ’n nuwe een begin oplei.
“Al sal niemand ooit so bekwaam wees soos jy nie,” sê hy lojaal.
Die volgende dag bel sy vir Cissie terug en aanvaar die aanbod. Dis nie asof sy lank en diep nagedink het nie, daarvoor is haar brein te moeg en suf. Dis bloot dat dit op die oomblik na ’n uitkoms lyk en sy is bereid om enigiets te aanvaar as dit beteken sy kan ophou dink. Niks is vir haar meer werklik nie. Sy pak haar persoonlike goed, breekware en linne in dose; sy staan die huisagent te woord; sy kanselleer die telefoondiens en sluit bankrekenings.
Soms staan sy voor die venster en kyk na die geel, doodgerypte grasperk, die verlepte struike, die koue wit lug, maar sy voel niks nie.
Al wat enige betekenis het, is die lewende wese binne-in haar. As sy gaan sit omdat haar rug te moeg is, hou sy haar hand beskermend om haar maag, asof sy bang is haar gevoelloosheid dring deur tot die baba.
“Vandag kan jy sien hoe hy of sy lyk,” sê haar dokter toe sy vir haar laaste afspraak by hom opdaag. Hy wys na die sonarskerm en sy staar verwonderd na die kloppende hartjie. Hy beduie na ledemate, maar sy sien net die kloppende middelpunt. Omdat sy niks sê nie, druk hy haar hand simpatiek.
“Ek verstaan hoe jy voel,” sê hy. “Jy wens jou man was hier om dit saam met jou te sien.”
Sy skud haar kop, skielik geïrriteerd met al die mense wat dink sy rou. “Hy sou nie belang gestel het nie,” sê sy koud. “Hy het gehou van die gedagte van ’n kind, maar hy wou niks weet van die fisieke proses nie. Hy kon dit nie verdra toe ek byvoorbeeld naar was nie.” Hy was by ’n ander meisie, wil sy byvoeg.
“Baie mans is so,” troos hy. “’n Bietjie verskrik deur die verandering in hulle vrouens.”
Sy sê niks verder nie omdat sy bang is vir wat sy sal sê as sy eers begin praat.
Daardie aand maak sy Danie se kas die eerste keer oop, trek die kartondose nader en begin klere opvou en inpak. Sy het met die kerk gereël – hulle sal dit kom haal en versprei onder behoeftiges. Hemde, pakke, skoene, sokkies; werktuiglik beweeg haar hande. Sy skud al die sakke uit, maar frommel alle papiere op sonder om daarna te kyk.
Toe die kas leeg is, bly sy daar op die vloer tussen die dose sit. Wanneer sy dink aan die man op wie sy verlief geraak het, die man wat saam met haar wittebroodsvakansie gehou het, is dit iemand anders. Dit is iemand wat lankal vertrek het, oor wie sy ’n jaar gelede al ophou treur het.
“Ek dink jy is net die regte meisie om Danie te tem,” het een van sy tantes op die troue gesê.
Sy het gelag. Wat het die vrou bedoel? Sy was omring van blomme, die wasigheid van haar sluier. Danie het langs haar gestaan, sy hand besitlik om haar middellyf, al was hy besig om met iemand anders te praat.
“Ek kan sien jy is volwasse en nugter,” het die tante voortgegaan. “Dis wat hy nodig het. Sy ouers het hom bederf, hy het begin glo die wêreld bestaan net uit plesier.”
Danielle was bly Danie het dit nie gehoor nie, maar ses maande later het sy geweet wat die tante bedoel het. Sy het ook geweet dat sy gefaal het; dat sy nie toegerus was daarvoor om ’n dertigjarige man groot te maak nie. Sy onthou net dat sy van een dag na die volgende verander het. Die skille het van haar oë afgeval. Wat ’n raak spreekwoord, dink sy nou waar sy op die vloer sit. Sy was blind; daar was figuurlik skille oor haar oë, en meteens het dit afgeval. Sy kon weer helder sien.
“Jy is te ernstig,” het hy haar verwyt. “Môre sal vir homself sorg. Jy moet leef vir vandag.”
“Ek kan nie,” het sy erken. Sy het probeer en gesien dis onmoontlik. Sy het anders grootgeword, sy het ander waardes gehad. Haar pa is dood toe sy op hoërskool was – ’n hartaanval. Toe sy die aand gaan slaap het, was hy nog daar. Sy het haar huiswerk klaargemaak, hom nag gesoen soos altyd, en gaan slaap. Toe sy wakker word, was daar vreemde mense in die huis en ’n ambulans voor die deur.
“In sy slaap,” het haar ma gesnik. “Toe ek wakker word, was hy al koud.”
Miskien was dit daar waar die verandering ingetree het, is dit waar haar verantwoordelikheidsin ontstaan het. Haar ma was verpletterd, drywend. Sy kon geen besluite neem nie. Sy, Danielle, moes vir alles sorg. Sy het die predikant te woord gestaan, by die begrafnis haar ma ondersteun en in die maande en jare daarna het sy net al meer en meer op haar jong skouers geneem. Haar pa het hulle goed nagelaat, maar haar ma kon geen besluit neem nie. Alles was te veel vir haar. Danielle het elke maand die rekeninge betaal.
Sy is ingeroep wanneer die prokureur oor die bereddering van die boedel kom praat het. Sy onthou nou nog hoe sy tydens haar matriekeksamen moes onderhandel met die man wat die dak reggemaak en nuwe geute aangesit het. Haar ma het vinnig verouder; toe Danielle haar sekretariële kursus begin het, het haar ma gekla sy is te alleen, sy wil die huis verkoop. Weer eens het sy alles gereël, vir haar ma ’n woonstel gekoop in ’n kompleks vir bejaarde mense. Dis waar sy nou nog woon, veilig en afgesonder van die werklikheid, omring van weduwees wie se lewens ewe beperk is, gelukkig en tevrede. As daar ’n probleem opduik, soos ’n rekening wat sy nie verstaan nie, bel sy vir Danielle.
Miskien omdat haar ma so hulpeloos was, het Danielle prakties geword. In die jare voordat sy vir Danie ontmoet het, was haar lewe georden. Sy het ’n begroting gehad en daarvolgens geleef. Sy het nooit geld gemors nie: as sy iets gekoop het, was dit duursaam en nodig. Selfs met klere het sy nie soos haar vriendinne elke nuwe modegier slaafs nagevolg nie. Sy het min gekoop, maar elke kledingstuk was duursaam en elegant, sy kon dit jaar na jaar dra. Wanneer sy nou na haar kas kyk, is sy bly hieroor.
Waarom het sy dan met Danie getrou? Waarom het sy so vinnig getrou? As hulle ses maande verloof was, sou sy besef het hoe hy regtig was. Dan kon sy betyds kop uitgetrek het en was sy nie nou in so ’n penarie nie.
Sy het haar ma gebel en vertel van haar planne. Haar ma was bly dat sy so na aan Cissie sou wees, maar neulerig omdat Danielle so ver weggaan.
“Hoekom kan jy nie in die huis aanbly nie?” wou sy weet. “Ek sien uit na jou kuiertjies elke naweek.”
“Dis nie moontlik nie. Ek werk nie meer nie en daar is baie skuld. Ek moet die huis verkoop.”
Sy kon hoor haar ma verstaan dit nie. In haar ma se oë is daar geen probleem wat haar dogter nie kan oplos nie.
“Ek sal skryf,” het sy belowe. “En bel.” Toe sy die gehoorstuk neersit, het sy besef dat haar ma nooit gevra het hoe dit met haar gaan nie. Sy wou weet hoe die swangerskap vorder, sy het opgewonde vertel van al die truitjies en kombersies wat sy vir haar eerste kleinkind brei, maar sy het nooit gevra hoe dit regtig met Danielle gaan nie. Al wat sy gesê het, was: “Nou weet jy hoe swaar dit is om ’n weduwee te wees.”
Nee, wou sy sê, ek weet nie. Pappa was lief vir Ma tot hy dood is. Hoe rou ’n mens as jy lankal niks meer voel nie?
Hoofstuk drie
Hoofstuk
