’n dankbetuiging.
As dankbetuiging speel die groet ’n sleutelrol in die Joodse lewensgevoel, in die sogenaamde beraka-gebede of voortdurende lof aan God – letterlik: om God te seën – vir alle barmhartighede. Ook die Nuwe Testament roep ons meermale op om God te seën vir sy ontferming. Vergelyk byvoorbeeld die 1983-vertaling se bewoording van 2 Korintiërs 1:3 (Aan God, die Vader van ons Here Jesus Christus, kom al die lof toe) teenoor die meer letterlike 1953-vertaling (Geseënd is die God en Vader van onse Here Jesus Christus).
Elke alledaagse groet verwoord die oortuiging dat die lewe met sy goedheid nie vanself spreek nie; dat dit bewustelik met dankbare erkentlikheid ontvang behoort te word, omdat dit ook anders kon wees. Elke groet herinner aan die wonder wat skuil in die gewone, die voorreg in die bekende, die grootsheid in die kleine.
In talle tale kan ’n mens dié stemming nog naspeur. Die Engelse goodbye beteken letterlik: God be with you. Of die bekende grüβ Gott, soos hulle in die suide van Duitsland graag groet, waar dié daaglikse dagsê op die klank af nogal dubbelsinnig is. Dit beteken letterlik “Groet (oftewel dank, of seën vir) God”, maar kom waarskynlik van grüβ dich Gott, oftewel “God groet jou!”.
In ’n strokiesprent groet twee bergklimmers mekaar, een reeds op pad af van bo, die ander nog op pad boontoe. Dis duidelik in die Tiroolse Alpe. Hulle is eenders uitgevat, Beierse hoede op die kop en leerbroeke tot by die knie, bergklimpikke en tou oor die skouers. Die een wat afkom, groet vriendelik: “grüβ Gott!” waarop die een van onder sê: “Ek klim ongelukkig nie só hoog nie.”
Sy dommigheid is klaarblyklik vir lesers snaaks. Maar wat verstaan hy nie? Waarom kry ons lag? Wat is eintlik so snaaks? Is dit sy gebrekkige taalkunde – sodat hy net die letterlike betekenis hoor en nie die idiomatiese ken nie? Of sy primitiewe kosmologie sodat hy dog hy moet êrens heen opklim om God te kan groet? Of dalk sy tekort aan lewenswysheid – dat hy nie sien dat hy God net daar kan dank vir die goedheid van die lewe nie?
Want rede vir dank het hy genoeg. Vir die pragtige dag in die Alpe, die berge, vars lug en wonderbare uitsig. Vir sy gesondheid, dat hy nog kan bergklim op sy leeftyd. Vir die pik en tou op sy rug en alles wat menslike wetenskap en tegnologie tot ons lewe toevoeg. Vir af dae, vrye tyd, en waarskynlik ook sy werk, waardeur hy dié klere kan bekostig. Vir die kulturele rykdom van sy Beierse hoed en Lederhosen, die sinvolle tuiste wat bekende omgewings daagliks aan ons bied. Vir die vredevolle groet van sy reisgenoot, en dat dié hom nie wil bykom met sy pik nie, maar kommunikasie, gemeenskap, vriendskap met hom soek. Vir die talente van die strokiesprenttekenaar wat hom verewig in ’n prentjie. Vir koerante om te lees. Vir humor wat ons lewe opvrolik.
Sien, hy tel nie lekker sy seëninge nie – dis dalk wat so snaaks is! Dis nie sy grammatika wat so swak is nie, maar sy somme!
In dié gees, laat ons tog mekaar leer groet, elke dag, met opregte bedoeling, en in elke moontlike betekenis, vanaf wens tot by bede: ’n goeie dag! Vol goedheid en seëninge van God, en vol dankbare erkentlikheid vir dié oorvloedige seëninge!
Helperus
Destyds, in ons studentejare, nooi ons dinamiese dosent in kerkgeskiedenis op ’n keer sy afgetrede voorganger vir ’n gaslesing voor ons klas oor ’n tema waarop dié afgetrede professor onteenseglik dié kundige was, die lewe en werk van die merkwaardige 18de eeuse Kapenaar, Helperus Ritzema van Lier.
Die geleentheid word toe uiteindelik ’n ware okkasie, vol vreugde en fanfare. Ons klap staande hande om die eerbiedwaardige professor te verwelkom. Hy word uitvoerig aan ons voorgestel – ’n bietjie kamma-kamma, want pas die vorige jaar het hy immers nog vir ons doseer.
Met geweldige kennis en gesag gaan haal hy ver en vertel boeiend van Helperus se oupas en oumas aan alle kante en verder deur sy voorgeslagte.
Toe die klok aan die einde van twee periodes lui, word Helperus net mooi gebore.
En omdat die kursus die volgende week moes vorder, het ons tot vandag nooit van Helperus se lewe en werk gehoor nie.
Deur die jare herinner dié insident my aan Kersfees.
Dis ook elke keer weer ’n geleentheid vol fanfare, vol vreugde en roem.
Ons wag ook die groot oomblik af, in ’n weke lange atmosfeer van eer en respek. Dis alles wel effe kamma-kamma, want dis tog elke jaar se ding, maar wie gee eintlik daarvoor om?
Met die erediens op Kersdag vul ons die kerke wêreldwyd, ook talle onder ons wat net dié een dag van die jaar daar gesig kom wys.
Dan word die Kind gebore – en is alles verby. Min mense bly vir die res van sy lewe en werk!
Maar is dit nie vreemd nie? Die eintlike interessante aan enige lewe is tog wat nog volg, wie ons word, wat ons doen? Watter biografie hou dan op met die geboorte?
Nee, vir die Christelike geloof is Kersdag nie die einde nie, maar die begin.
Die regtig interessante en vreugdevolle kom nog! Met dié Kind se lewe en werk. En nee, nie net van destyds nie, maar juis sy lewe en werk van nou nog, vandág. Dis trouens die hele wonderbare punt!
Die Onsienlike en die onsienlike
Geloof stap vrolik vorentoe in die donker, in rustige vertroue op God se beloftes. Só skryf Martin Luther êrens in ’n Kerspreek oor die Wyses uit die ooste.
Van nature wil ons sekerhede hê, bewyse, waarborge, wil ons presies weet en verstaan, en daarom huiwer ons dikwels in onsekerheid en vrees voor die onbekende – voor die dae van môre en oormôre, voor ’n donker nag, voor ’n vreemde toekoms, voor ’n nuwe jaar, ’n nuwe werk, ’n nuwe omgewing, nuwe verhoudinge. Die onbekende bring vir ons onsekerheid en heimlike, selfs openlike vrees, besorgdheid, beklemming in ons hart.
Maar geloof sien die troue Onsienlike en leef vrolik vorentoe ondanks alle donker. Sê Luther vol vertroue en versekerdheid. En hy herinner sy hoorders en lesers aan die wonder van die Bybelse Kersverhaal, hy nooi hulle – en ons – om met oop oë weer te kyk wat daar vertel word.
Die sterrekykers het die huis ingegaan en die Kindjie saam met Maria, sy moeder, gesien – so vertel Matteus 2:11 – en gekniel en aan Hom hulde bewys, ja, hulle reissakke oopgemaak en vir Hom geskenke uitgehaal: goud, wierook en mirre.
Watter wonderbare woorde! sê Luther.
Want wat het hulle eintlik maar gesien? ’n Arme ma met ’n arm kindjie in ’n armsalige vertrek. Wat kon gesonde verstand anders sien? Die wêreld wat ons ken, sou rondkyk vir fluweelkussings en ’n skare bediendes, sê Luther, want óns wêreld bring mos gawes aan wie reeds genoeg het en gryp daarvoor brood uit die mond van wie nie het nie.
Maar die Wyses sien iets onsienliks. En wie hulle wil volg, moet ook die oë leer sluit vir wat glinster, en leer kyk na wat verag is en as dwaas beskou word – armes leer help, vernederdes leer vertroos, naastes in hulle nood leer bystaan.
En soos altyd loop die kerk van sy dag deur onder Luther se kritiek. Ons moenie so spog met ons kerkgeboue en ons insamelings nie, gooi hy sommer in, want God sê: Wat gee Ek om vir altare en klokke? Wie het julle gevra om kerke te bou? Sit Ek nie gééstelike tempels voor jul oë nie? Dié behoort julle veel eerder te bou en te voed!
Nee, wie Christus wil sien, sê Luther, moet die onsienlike leer sien, in die gesigte vol vrae, vol verlangens en vol vrese rondom ons, in eenvoud en ’n stal. En waar ons Hom die minste verwag sal ons Hom vind, soos die Wyses destyds, vol
