weer en oor politiek en oor misdaad, tot die gelui van die luitenant se selfoon hulle onderbreek.
“Hulle is op pad,” sê die luitenant toe hy die selfoon terugsit in sy sak.
Laatmiddag neem die boer ook die nuwe aankomelinge met die tweespoorpad slingerend teen die berg op. Eerste uit die Baai is die voertuig van die polisie se tegniese eenheid met die kragopwekkers en mobiele booglampe, agter hom die K9-hanteerder met sy kadawerhond. Twee ure later uit die Kaap kom die moordspeurders, gevolg deur ’n forensiese span met mobiele laboratorium, en laastens die forensiese patoloog en sy assistent.
Die boer staan nuuskierig eenkant sy pyp en stop en gebruik twee, drie vuurhoutjies, suig sy wange hol en betrag die gewerskaf deur die rookwalms om sy kop. Oor die lapa se verweerde sementblad met gras en perdeblom en kakiebos in die barste, word ’n seilafdak op aluminiumpale opgeslaan. Die blad self word bedek met ’n groen swaardiensseil, langsaan nog ’n seil oor die klipperige veld, met ’n staansif daarop.
Binne die afgesperde vierkant word toue in ’n ruiterooster gespan en die werk begin, die grouers in wit oorpakke en met rubberhandskoene en waterstewels aan. In elke ruit word die grond tydsaam en noukeurig met troffels en tuingrafies uitgeskep, elke beenvonds met ’n verfkwas afgestof voor ’n staalpen met geel vlaggie geplant word.
Ná donker hang die vlaggies in die dieper wordende kuil slap in die stil berglug soos ’n ataktiese bedding geel affodille onder die skerpwit halogeenligte. Op die agtergrond die dreuning van ’n kragopwekker.
Die grond word in emmers geskep, uitgedra en deur die sif gegooi, en elke item wat nie deur die fyn maas val nie, word met pinsette opgepik en eenkant geplaas vir ontleding.
Kort voor middernag besluit die boer om huis toe te ry. Hy steek vas toe hy die luider toon in die ou patoloog se stem hoor: “Ek soek ’n forensiese antropoloog, môre al! Die beenkorteks van die skelette is al erg verkalk. Ek kan ’n kadawer ondersoek en die oorsaak van dood bepaal, maar ek het nie kennis van osteologie nie.”
“En die oorsaak van dood hier? Is dit moontlik om te raai?” vra ’n Kaapse moordspeurder.
“Alle dood,” sê die patoloog, “kan toegeskryf word aan suurstof, spesifiek en sonder uitsondering die gebrék aan suurstof. Of dit weens ’n messteek, bylhou, koeël, verwurging of wat ook al is, kan ek bepaal as ’n kadawer op my outopsietafel lê. Maar vir ou bene het ek ’n antropoloog nodig. Beantwoord dit jou vraag?”
Die maer antropoloog arriveer teen ligdag. Die boer is al op en vat hom na die uitgrawing in die braakland. Kort daarna kom die lorrie met die hyskraan. Die bestuurder wag hangend met getatoeëerde arms teen die oop deur, sigaret in die mond, vir die opdrag om sy voertuig nader te bring om die ploeg met die swaaiarm van die hyskraan uit die landery te lig.
Die boer betrag die omgeploegde kluite, blink soos glas in die skerp oggendson. In dele van die kuil is die uitgrawing al ’n meter diep, en meer beendere lê ontbloot, selfs ’n volledige skelet. Geel en gekoek van die kleigrond, en nog klouend aan groter skeletbene, is toiings en flardes lap van verrotte klere.
Die sagte uitroep van ’n forensiese ondersoeker laat die boer naderstap tot teen die geel banier. Hy suig gorrelend aan sy dooie pyp en kyk hoe die ondersoeker die klam grond met delikate kwashale van ’n tweede skedel afstof. Die antropoloog neem foto’s van die posisie van die skedel voor dit uit die grond gelig word. Hy bestudeer dit ’n oomblik aandagtig en bring dit dan na die groen seil. Daar bespreek hy dit met die ou patoloog, knorrig in sy wit jas en hoed en vooroor geleun op ’n driepoot-opvoustoel. Die patoloog merk die skedel met ’n swart viltpen en blaf diktate aan sy assistent met die kniplêer om die vonds op ’n diagram te notuleer.
Nog ’n stuk van die halfvoltooide skeletale legkaart is gevind, en ’n bespreking volg oor waar die nuwe skedel, nog sonder mandibel, op die seil uitgelê moet word. Daar is reeds ’n werwelkolom, ’n volledige ribbekas, twee ilia, ’n sakrum, femurs, ulnas, tibias, fibulas, skapulas en humerusse. Die kleiner bene lê eenkant, want die metakarpels en bene van die metatarsus kan nog nie by die geraamtes met die klereflardes gepas word nie.
Terwyl die boer toekyk hoe die antropoloog die nuwe skedel op die seil neerlê, merk hy die mos aan die been, die oog- en neusholtes verstop met grond. Hy sien die ronde koeëlgat hoog aan die voorkop.
4
“Dit was ’n helse jaar, daardie ’95,” sê Luca op Luther se stoep.
Luther knik. “Annus horribilis. Of jy kan anders daarna kyk, eerder as jou annus mirabilis, want is dit nie ook die jaar wat jy vir Ringo ontmoet het nie? Of onthou jy daardie jaar net oor jou pa se ongeluk, die dag nadat hy in die Wimpy jou hand vasgehou het?”
“Hy’t dit nie net vasgehou nie, hy’t dit vasgedruk. Dit was sy afskeid, maar ek het dit nie geweet nie. Dis hoekom dit aaklig was.”
“En jy was hoe oud?”
“Dertien, my eerste jaar op hoërskool. Sy ongeluk was aan die begin van die jaar, voor die skool begin het. En skielik was ek boonop in ’n koshuis, sonder ’n pa. Ek het nie maklik gemeng nie. Ek het nie eintlik vriende gehad nie. Wel, ek het vir Loftus gehad. Hy was my vriend, my énigste vriend.”
“En toe Ringo.”
“Ons het as vreemdelinge by dieselfde skool aangekom. Ons is saam in ’n koshuiskamer ingedeel, maar ons golflengtes het verskil.”
“Julle het mekaar tog gevind.”
“Ja, hy het ook nie ’n pa gehad nie. Ons was kamermaats sonder pa’s. Ons het mekaar gevind nadat ek hom byna met ’n krieketbal doodgegooi het.”
“En onskeibaar geword, jy en Ringo en Loftus? Wat van Miss Potts? Jy het haar ook in ’95 ontmoet.”
“Ek en Miss Potts het ook eers ’n stamperige pad geloop, sy het nie baie hoop vir my gehad nie. Maar ek dink nie ek sou dit gemaak het sonder haar nie.” Hy grinnik. “Ek hou haar ook aanspreeklik vir my eerste wet dream.”
“Wat darem seker nie horribaal was nie?”
“Nee, net ’n verleentheid. Ek het nie geweet wát gebeur het nie. Maar dit kan natuurlik ook Booger se skuld wees.”
“Ja, los nou maar eers vir Booger. Vertel my van Miss Potts. Jy bedoel tog seker nie dat sy jou uitgelok het nie?”
“O nee! Inteendeel. Miss Potts was so sedig en korrek dat sy laventel kon poep. Ek twyfel of sy die vaagste benul gehad het van die uitwerking van haar mollige rondings op die verbeelding van tienerseuns wat kwalik hulle testosteroon in toom kan hou.”
“So, as skoolsielkundige het sy eintlik ’n dubbele funksie vervul? Sy het nie net na jou geestelike welsyn omgesien nie, ook na jou seksuele ontwaking.”
“Die seksuele ontwaking van ’n hele geslag seuns voor én na my. Miss Potts was aanspreeklik vir onbeteuelde massamasturbasie. Ek dink die gestorte saad in daardie koshuis kon ’n land soos Liechtenstein bevolk.”
Dit lyk of Luther eers die vrugbaarheid van koshuisseuns bepeins voor hy sê: “Geen jaar in ’n mens se lewe bestaan nét uit horribale gebeure nie. Ek was ’n laatbloeier uit ’n vorige geslag en het my verbeel Larkin het ’n gedig net vir my geskryf, iets soos: Sexual intercourse began / In nineteen sixty-three / (which was rather late for me) – / Between the end of the “Chatterley” ban / And the Beatles’ first LP. Dit eindig met: So life was never better than / In nineteen
