die luidsprekers, gestaan en dirigeer. Sy sussie en haar maatjie, Tessa, twee jong dogtertjies in daardie stadium, het agter die musiek aan op hom afgekom. Sonder dat hy daarvan bewus was, het hulle hom die hele tyd gelê en afloer. Jare later, toe Tessa reeds ’n beroemde pianis was, het sy ’n uitvoering in Suid-Afrika kom hou. Johan het die uitvoering bygewoon. Ná afloop van die konsert het hy haar gaan opsoek. Dis toe dat sy hom vertel van die Paganinikonsert wat sy en Dinkie afgeloer het. Hy het haar belowe om weer ’n konsert in die bos te hou. En dit het die eerste boskonsert geword. Ter ere van haar het hy weer dieselfde vioolkonsert van Paganini gespeel.
Johan maak keel skoon. Die liggies van die klankstelsel weerkaats in die lense van sy bril. “Welkom, vriende. Dis vir ons baie spesiaal om julle almal vanaand hier te hê. Ons maak dit elke jaar ’n oop uitnodiging en ons weet, julle wat die uitnodiging aanvaar, het regtig belang by wat ek en Dalina nou al sestien jaar lank hier in die bos op Gesinsdag doen. Die tema van vanaand se musiek is: ‘Die Soet en die Suur van die Lewe’. Dis meestal orrelwerke. Die eerste werk wat ek gaan speel, is die Passacaglia en Fuga in C-mineur van Bach. Ek het hierdie spesifieke werk laat speel op Mariëtta se begrafnis.”
Aanvanklik is die tema somber, maar weldra word ’n tapisserie van klank geweef wat my roerloos, gefassineerd laat luister na die melodieë wat meer as twee eeue gelede deur die meesterorrelis, Johann Sebastian Bach, gekomponeer is. ’n Entjie van my af lê en speel ’n kind met ’n rooi laserliggie, stuur dit op teen die stamme en tussen die takke van die dennebome wat soos ’n orrelregister staan. My oë volg die beweging totdat ek hemelwaarts kyk na van die eerste sterre. Nou sien ek in my geestesoog ’n grys meester in die lig van olielampe in ’n groot katedraal vooroorgebuig by ’n orrel, besig om note neer te skryf met ’n veerpen, frases te speel, die pen in ink te doop, krassend weer neer te pen, totdat dit foutloos op papier staan, vir eeue daarna.
Johan se musiekkeuse is nommerpas vir ’n dennebosarena. ’n Kleintydse herinnering flits voor my verby. Ek was seker so tien of elf jaar oud. Ons het dennebolle onder die dennebome op die gholfbaan in Barberton bymekaar gemaak – ek en Annette Voges. Ons was vir die dag daar saam met haar pa, oom Faan. Dit was ’n koue laatherfsdag en grys wolke het soos branders oor die berge vanaf Swaziland ingerol. ’n Yskoue wind het ons van agter aangedryf. Toe hoor ek dit. Vanuit die grys klipgeboue van die gevangenis langs die gholfbaan, klink die allermooiste orrelmusiek op oor die skemerdonkerte van die gholfbaan. Dit laat my in my treë stol. Wie speel sulke verlangklanke in ’n tronk? Ek kon nie vasstel of dit ’n regte pyporrel was wat speel, of ’n opname van orrelmusiek wat so kliphard gespeel word nie. Maar daardie aand kon ek nie aan die slaap raak nie – ek’t gelê en dink aan ’n onbekende man wat opgesluit is in die gevangenis en die eensaamheid verwyl met orrelmusiek. So diep geraak deur die emosie wat ek daar in die wind en die grys skemerlig beleef het, dat ek ’n storie daaromheen begin bou het. ’n Storie van ’n baie bekwame musikant wat onregmatig ter dood veroordeel is oor die moord op sy vrou en kind. Hy kan sy onskuld nie bewys nie. Verlang na sy mense en verwyl die dae voor sy vonnis voltrek word, deur sy hart op ’n majestueuse orrel in die kapel van ’n grys tronk uit te speel.
Die volgende werk wat Johan speel, is die Toccata en Fuga in D-mineur, ook van Bach. Ek het eenkeer ’n uitvoering van hierdie werk bygewoon – uitgevoer op die orrel van Universiteitsoord in Pretoria. Dit was ’n belewenis om ’n meesterstudent dit te hoor speel. Maar hierdie spesifieke weergawe daarvan, anders as ’n lewende uitvoering in ’n kerk, dans en dartel tussen die dennebome deur. Ek hoor weer Marlene van Niekerk se gedig oor dié stuk:
dié grootmoedigheid het God beloon
deur sewe orrelpype
soos offerkerse op die see te giet
die môrester het Hy in sy kop laat val
dit daar laat dreun, dit vir die grap
in duisend kontrapunte
uitmekaar laat spat …
Toe, om die strak atmosfeer te breek, speel Johan vir ons ’n David Kramer-lied: “Weeskind”.
In ’n vrolike stemming rek ons eers bietjie bene en loop ons draaie. Ons skink koffie uit die fles. Dit word ’n gesellige kuieraand met die reuk van gekneusde dennenaalde wat meeding met die lekker geur van moerkoffie.
Ek onthou Dalina se e-pos verlede jaar, oor die bosbrand wat amper 2004 se boskonsert, maar ook hulle jarelange erfgrond, verwoes het. En ek spreek heimlik my dankbaarheid uit dat die verwoesting nie tot hier gekom het nie; dat hierdie spesiale arena en hulle erfgrond behoue gebly het.
Johan begin almal tot orde roep en maak aanstaltes vir die laaste werk van die aand, die hoofwerk: Simfonie nr. 3 van Saint-Saëns. Die simfonie met orrel!
Emosie kom staan ongenooid voor die deur van my hart. Ek wil nie nou vir hom oopmaak nie. Nie hier voor almal nie. Maar hy dring homself na binne. Dit begin brand op in my neus, agter my oë, diep in my kop. My keel brand. Die volgende halfuur of wat gaan ek baie ver teruggevat word. Ek wéét wat nou voorlê!
Die donkerte rondom ons word vir my ’n veilige skans. Ek sak terug in my seilstoel. Hoor weer die krieke en die kabbeling van die fonteinwater. Die skoon naglug lê oopgespan oor die dennetakke. Kyk neer op ons, ver, ver onder die naaste ster.
Die eerste akkoord swel van ver af nader. Helderder. Sterker. Soos wat dit in volume toeneem, beleef ek dit weer soos daardie dag, drie-en-twintig jaar vantevore in Katima Mulilo; 3 Maart 1982. Die eerste kontraksie.
My skanse val. My toe ooglede hou niks binne nie. Vir die heel eerste keer word ek buite die veilige ruimte van my huis gekonfronteer met my smart en die herinneringe wat hierdie musiek by my oproep. Daar waar ek nog altyd sielalleen myself kon oorgee onder leiding van Saint-Saëns. Waar ek geïsoleerd, afgeskei van die openbare oog, deur die seer herinneringe kon werk.
Ek het nie gedink dat die simfonie haar so onkant sou vang nie. Ek het net gesien hoe sy in haar seilstoel teruggetrek het. Hoe sy agter haar servet die ontroering probeer wegsteek het. Sy was tog heel in beheer van haar emosies toe sy my destyds vertel het watter terapie die simfonie vir haar inhou. Dit was op pad terug van die Weskus, toe ek saam met hulle ’n naweek deurgebring het. Sy het saam met my teruggery Stellenbosch toe – haar seun Tommie, en Mariëtte se seun, Wouter, het ons huis opgepas daardie naweek (Johan en die dogters was op ’n staptog die Sederberge in.) Die plan was dat sy saam met my Stellenbosch toe sou ry, en dan saam met die seuns terug Wellington toe.
Ek was tot in my siel geruk deur haar storie. Maar die soet einde daarvan, die genesing wat Saint-Saëns vir haar gebring het, het my so geraak, dat ek dit moes deel met Johan. Ons het daarna met nuwe ore na die orrelsimfonie geluister. Ons kon albei hoor waarom sy dit so intens beleef het.
Ons het nie een verwag dat hulle ook hier sou wees met die boskonsert nie – anders sou Johan dit waarskynlik nie ingesluit het in sy program nie. Toe hulle hier opdaag saam met die Van Veldens, was dit ’n verrassing. Sou sy weet dat ek haar storie met Johan gedeel het?
HOOFSTUK 2
KATIMA MULILO
3 Maart 1982
Our birth is but a sleep and a forgetting:
The Soul that rises with us, our life’s Star,
Hath
