stilbly nie.” Hy trek ’n vuurhoutjie, suig ergerlik aan die pyp en kyk deur die rook na Emma.
“Weet jy hoeveel daar is wat ’n stuk van Kruger wil hê? Amper veertig. Veertig fo … verdomde grondeise teen die Wildtuin. Vir wat? Sodat hulle dit ook kan opneuk? Gaan kyk wat het die swart mense gemaak met die plase wat hulle hier in die Laeveld gekry het. Met grondeise. Ek’s nie ’n rassis nie, ek praat net feite. Gaan kyk hoe lyk dit nou daar. Dit was spoggrond, suksesvolle, produktiewe wit boere wat moes padgee. En nou gaan daar niks aan nie, die mense vrek van die honger. Alles is stukkend – die boorgatpompe, die besproeiingspype, die trekkers, die bakkies, al daardie geld wat die staat gegee het, in die water. Gemors. En wat doen hulle? Hulle sê ‘gee nog’ en hulle doen niks en die helfte het teruggetrek na waar hulle voor die hele ding gebly het.”
Die pyp is dood. Hy trek nog ’n vuurhoutjie, maar dit kom nooit by die pyp uit nie. “Dis nou dieselfde mense wat ’n stuk van Kruger wil hê, omdat hulle oeroupagrootjie drie beeste gehad het wat daar gewei het in sewentien-voertsek. Gaan gee dit vir hulle en kyk wat gebeur. Gaan deel die park op in veertig stukke stamgrond en dis die einde, ek sê vir jou, ons kan maar almal ons goed vat en Australië toe trek, want hier sal niks oor wees nie.”
Hy leun terug in sy stoel. “Dis nie net die swartes nie. Gierigheid ken nie kleur nie.”
Hy wys met sy pypsteel na my. “Dis hoekom ek moeilik raak as ’n man hier kom sit en sê hy’s ’n bouer. Want hier sluip baie van hulle rond, sulke skraal wit stadsjapies, ge-collar en ge-tie, met rande in hulle oë en Development op hulle besigheidskaartjies. Hulle voel niks vir bewaring nie. Hulle kom nie agtergeblewenes ophef nie. Hulle kom en hulle verlei die mense, hulle skep hierdie visioene van ’n pot vol goud aan die einde van die grondeis-reënboog. En die mense is arm, hulle wil dit so graag glo, hulle raak blind.”
“Golf estates,” sê Donnie Branca met groot afkeer.
“Bid jou dit aan,” sê Frank Wolhuter, sy diep stem weer driftig. “Gaan kyk hoe lyk die Tuinroete. Gaan kyk wat het gholfland-goedere daar gemaak. Alles onder die vaandel van bewaring. Wys my een ding wat hulle bewaar het. Bemorsing, ja. Vermorsing. Hulle gebruik meer water per hektaar as enige ander soort ontwikkeling op die aardbol en nou hoor ek hulle gaan gholfplekke in die Klein-Karoo ook ontwikkel, want teen die kus is daar nie meer grond oor nie. Met watse water, vra ek jou. Daar’s net grondwater en dis ’n uitputbare bron, maar ontwikkel wil hulle ontwikkel, want die rande roep. En hier? ’n Golf estate in die Krugerwildtuin? Kan jy dit sien? Kan jy die opneuk van die fauna en die flora en die waterbronne sien, hier waar ons elke tweede jaar ’n droogte het wat skrik vir niks?”
“Wat gaan vir ons kinders oor wees?” vra Branca.
“Niks,” sê Wolhuter. “Behalwe 18 putjies en ’n paar rooibokke langs die agtiende green.”
Dan bly hulle stil, en die geluide van die diere in die hokke buite syfer deur die gordyne soos ’n beamende koor.
Emma le Roux staar lank na die oorkantste muur voor sy haar identiteitsboekie vat en in haar handsak sit. Sy laat die visitekaartjie op die lessenaar lê. “Waar is Jacobus nou?” vra sy.
Wolhuter se ergernis is nou uitgewoed, sy stem rustig. “Ek kan nie vir jou sê nie.”
“Kan jy vir hom ’n boodskap gee?”
“Nee, ek bedoel ek weet nie waar hy is nie. Niémand weet waar hy is nie.”
“Miskien is hy terug Swaziland toe,” sê Donnie Branca.
“Dis waar hy vandaan kom,” sê Wolhuter. “Kom jy ook van Swaziland af?”
“Nee,” sê Emma.
Wolhuter lig sy hande, ’n gebaar wat sê: Daar het jy dit.
“Hoe lank ken julle al vir Jacobus?”
“Laat ek sien … Vyf … nee, ses jaar.”
“En jy is seker hy kom definitief van Swaziland af?”
“Dis wat hy gesê het.”
“Het hy nog familie daar?”
Wolhuter sak verder terug in die stoel. “Nie wat ek van weet nie. Ek het so half die idee gekry hy was wees. Donnie, het hy ooit gepraat van sy mense?”
“Gee, I don’t know … Jy ken vir Cobie. Not a great talker.”
“Waar in Swaziland?” vra Emma.
Wolhuter skud sy kop. “Jy moet probeer verstaan … Ons vra nie mense se CV’s as hulle hier kom werk nie, want die meerderheid is tydelik. Ons … daar’s altyd ’n ooraanbod van vrywilligers. Hulle doen die toer en dan blink die ogies, veral die jonges en die uitlanders. Dis ’n snaakse ding, ek dink die kerke kry dit ook baie. Wat ek doen, van die begin af, is ek sê board en lodging is op die huis, maar daar’s nie salaris nie. Jy werk eers vir die saak en ons kyk hoe dit gaan. Ons het die hande nodig, maar hulle hou nie. So twee maande van voëlmis uit die hokke uitvee en stinkende karkasse uitsleep na die aasvoëlrestaurant toe, dan blink die oë nie meer nie, dan begin hulle met die verskonings en dan beweeg hulle aan. Maar nie Cobie nie. Hy was drie, vier dae hier, toe weet ek hy gaan bly.”
“Het jy toe ’n CV gevra …?”
“Vir ’n jop wat niks betaal nie?”
“Het hy vir ses jaar gewerk sonder ’n salaris?”
Wolhuter lag. “Natuurlik nie. Maar teen die tyd dat hy op die payroll gekom het, het ek hom geken. ’n Man se karakter sê baie meer as sy CV.”
“Waar was hy voor hy hier begin werk het?”
“Hy’t vir ’n ou gewerk naby die Swazi-grens.
Heuningrand …”
“Heuningklip,” sê Branca. “By Stef Moller. Multi-millionaire, maar hy doen fantastiese werk.”
“Watse werk?”
Wolhuter kyk na Branca. “Jy weet meer as ek, Donnie.”
Branca trek sy skouers op. “There was this article in Africa Geographic … Van Moller wat drie of vier plase langs die Songimvelo Game Reserve gekoop het. Abused land, overgrazed, overploughed, erosion, baie scrap wat rondgelê het. Toe het Moller baie geld ingesit om dit reg te maak. He called it ‘healing of the land’, something like that. Dis nou ’n private game reserve.”
“En Jacobus het hom gehelp?”
“Dis wat ek afgelei het. Cobie …” Branca haal sy skouers op. “Hy was ’n broad strokes guy. Hy’t net gesê hy was daar.”
“Wat het hy nog gesê?”
Dis Wolhuter wat ná ’n ongemaklike stilte probeer verduidelik. “Emma, ek weet nie hoe julle dinge in die Kaap doen nie, maar hier respekteer ons nog ’n man se reg om sy besigheid vir homself te hou. Of nie. Ek en Donnie is anders. Ons is praters. Partykeer word ek moeg vir my eie stories. Ek was my lewe lank ’n wildbewaarder by die Natalse Parkeraad en as jy vanaand om die vuur saam met my kom sit, dan sal ek vir jou stories vertel tot die son opkom. Donnie se mense kom uit Portugese Mosambiek uit en dis ’n interessante geskiedenis en Donnie vertel dit mooi. Maar Cobie … Hy’s anders.
