aanmekaar gesit deur stories
wat hy oopgeploeg en stambome wat hy in stand
gehou het hy was ons houvasman ons vrede-
maker tussenganger ons dunvellige duikerhart
die onopgemerkte gespe van ons familieband
hy’s weg en hoe los dryf ons nie reeds wat
ons ook al wou elke treurende woord
elke vergifnis elke liefdesbely wat ons wou
uithou is te laat jirre Pa stuur iets net iets
wat sê jy vóél dit: die keiharde onstopbare
kielhaalaard van rou
2.
na haar man begrawe is
het oorgrootouma Betjie van Middenspruit
hom laat opgrawe
en ’n ander kispak aangetrek
‘skielik verstaan ek dit’ sê my ma
‘ek dink aan niks anders as om
daar by die hoop grond te begin grawe
en aan te hou totdat ek by jou pa kom
tot by waar hy is en hom
aan sy skouers oplig
die onteenseglike daarheid van hom’
3.
3 desember 1861
toe hy die dag
die goue munte
as betaling
vir die plaas uitpak
breek
die tafeltjie
van J.H. Boshof
toe hy daarna
die koopkontrak teken
die pen neersit
weet
Paul Johannes Delport:
nóú is hy
’n Baas
4.
[grond] – tussen hakies onvertaalbaar
[ ] [ ] hulle sê dat oumagrootjie Helena Susanna Delport
al die grond tussen Kroonstad en Renosterspruit besit [ ] het
na haar man se dood bly sy agter met twee dogters
een van hulle my ouma Anna Elisabeth
hulle sê sy het oujongkêrel Hennie Geldenhuys getrou
[ ] dat die grond bewerk kon word [ ]
hulle sê sy was ’n diabeet [ ]
en het op ’n dag in ’n koma gegaan
haar twee dogters het onmiddellik van hulle onderskeie
huishoudings gekom [ ] om reg te maak vir die ergste
[ ] hulle sê binne ’n dag of twee het die eerste ampule insulien
in die spreekkamer van ou dokter Dykman opgedaag
hy het dadelik uitgejaag na die plaas op die Kroonstad/
Viljoenskroonpad om die nuwe kuur te toets
en op die stowwerige plaaspad by die plaaslike prokureur
op pad terug [ ] [ ] verbygery
hulle sê onmiddellik na die eerste inspuiting
het ouma Lena tekens getoon van herstel
toe sy bewerig water drink vra sy waar die ink
aan haar regtermiddelvinger vandaan kom
‘vra jou man’ sê hulle
het haar dogter, my ouma, gesê
die volgende oggend is sy dorp toe om die testament
wat al die grond aan stiefoupa Hennie bemaak te kanselleer
[ ] [ ] sestien jaar hierna is sy oorlede [ ]
oupa Hennie het vruggebruik gehad tot sy dood
na ’n jaar met sy nuwe vrou [ ] trek hy dorp toe [ ]
ouma Lenie kook snags seep op die werf sê hulle het hy gesê
5.
’n verhaal
ons het ewe grootgeword op die plaas, soos mekaar
in die oggend was dit nog donkernag dan sien ek:
dan wag hy by sulke garingbome dan wag hy
dan speel ons daar ons skiet voëltjies ons ry perd
so skuif ons af skuif ons af spruit toe tot die oumies
met die kappie uitkom en roep soos Matjama was
so was ek ons eet pap uit een skottel eenuur
dan eet Matjama sy bordjie dan eet ek my bordjie
dan eet hy nie mooi nie dan bring die oumies hom uit
dan sit hy by my dan eet ons saam ek ken Matjama
goed goed soos ek my ken as daar ’n witmenskind
kom en hy wil speel dan hoor ons nie wat hy praat nie
Matjama ook nie Matjama verstaan ook nie
witkindertaal nie totlat hy skool toe gaan
toe is ons uitmekaar tot dan toe was ons
gelyk-gelyk toe gaan hy my goed verby
toe sê ’n ander baas: baas Willem soek jou
daar op Senekal by die kafee toe wag ek vir hom
maar ek was bang ek onthou hom nie mooi nie
wat ek goed onthou het was die strepie
Matjama
