kaart lê dit nog verder noord as Engeland. Dit is waarskynlik kouer.
Sy kroegmaters stamp aan mekaar en lag soos mense wat iets deel. “Het onse Vilonel se oë darem nie nou die aand uitgehang by die dans nie! Wat ’n mooi nooi nie ’n bedaarde man kan laat aanvang nie. Skoon kaatjie van die baan gewees, onse eige prokureur wat nog nooit ’n voet verkeerd gesit het nie.”
Ja-nee, die masurka het hulle nog nie met soveel oorgawe beleef nie. Dit was iets uit ’n ander wêreld om te aanskou, nie soos hulle hier op Senekal se meelvloere gewoond is nie.
Hulle sit in ’n halfmaan om Vilonel en hy gedoog die gekorswil – hy ís immers ’n sportman wat al vernederings op die tennisbaan en krieketveld moes sluk. Dié aand was hy seker maar bietjie uit sy vel. Kroegtaal? Ja, van voor op die wa wees, skyt die agteros op jou kop.
“Die Skotse water is die regte ding om muisneste uit ’n man se kop te dryf,” vervat hulle. “Dis net daardie ou madam met haar neus in die lug. Is sy dan die probleem?”
Dit lyk vir hulle alte veel of sy die leisels van die Sutty-huishouding vashou. Hoe sal mens nou weet, miskien hou sy selwers van haar Skotse voggie, saans wanneer sy allenig in haar huis is. Altemits hier en daar ook ’n stewige pond op die resiesperde, alles onderdeur die tafel van die Joodse winkel. Annerman se boeke is mos duister. Jy sal haar nooit as te nimmer self op ’n perd sien wed nie. Boonop weet sy darem seker iets van pligpleging in die huweliksbed ook, anders waar kom die fraaie dogter vandaan?
Vilonel wil hom losmaak van die gesprek en draai die amper deurskynende mout in sy bolglas gevaarlik rond onderwyl hy opstaan. “Sutty is darem ’n Skotse van.” Hulle lag saam, maar het hulle verstaan waarna hy verwys?
Dan verval hy skielik weer in stilte. Wat was so besonders aan daardie aand? Dit is die vraag wat hy hom al oor en oor afgevra het.
Die geleerde grappies en siniese sêgoed wat so deel van hom is, wil maar net nie vanself kom nie. Eintlik moet hy hom dwing om aan die gesprek deel te neem. “Môre is nog ’n dag!” Hy het nie veel vir die mans te sê nie. Daarom maak hy of hy saamluister. Niemand het hom gedwing om hierheen te kom nie, herinner hy hom telkens as hy geïrriteerd raak.
Met tye laat die afgetrokkenheid hom sy sopies verdubbel. Ná die soveelste drankie slaan hy oor na Engels. “Herds of cattle in abundance!” lig hy sy glas.
“Praat ons nou deesdae Ingels?”
“Dis blote toeval,” verseker Vilonel hulle – “die Charity Ball noudat die runderpes so onder die beestroppe maai!” Hy lag nie regtig saam nie, hy sê dit so by nadenke.
Oom Mooi Piet, die afgelope maande in ’n opstootjie oor weiding gewikkel met sy oudste broer, die skatryk oom Lelik Piet, het ook ’n stuiwer in die armbeurs te gooi. Veral noudat die drank begin trek. Hy ken Vilonel al lank – skietbaanmakkers.
“Vergeet die voshaar,” spreek hy Vilonel uit die bloute aan toe die ander nie luister nie; “sy is nie vir jou nie, daar is te veel verskille.”
Laat hulle nou nie al rondom die ding gaan staan en praat nie. Sonder dat hy dit besef, eggo hy net Vilonel se gedagtes van die afgelope weke. Realiteite. ’n Geleerde woord, ja. Maar wat as daar oorlog kom met Groot-Brittanje? Wie staan dan waar? Wat van jou gesin? Om onder jou eie mense uit te trou, is ’n allemintige affêre. Hoe en waar word die kinders in so ’n gemors bygesleep? Waffer taal gaan julle praat? Nie dat hy, ’n eenvoudige man van die veld, ’n slim prokureur advies wil gee nie. Nimmer as te nooit, maar dink gerus ’n bietjie na.
“Stadig, oom Mooi Piet,” waarsku Vilonel. “Moenie so met jou perde op loop sit nie. Elke man staan vir sy eie jukskei. Ek het mos die manier om dinge op my eie te deurdink.”
Oom Mooi Piet het klaar die kar voor die perde gespan. Hier in Senekal lê ’n allemintige toekoms. Op sewe-en-twintig is Vilonel reeds tot die eerste stadsklerk verkies. Ongehoord op so ’n jong ouderdom. Vir burgemeester is hy lankal geoormerk; hy kort net die regte vrou aan sy sy. Almal wat saakmaak, weet tog hierdie ding. Daar bly net een antwoord.
Sarah du Toit Luttig.
Oom Mooi Piet spreek die naam nie hardop uit nie; jy noem nie ’n respektabele nooi se naam in ’n kroeg nie. Maar daar is geen onduidelikheid oor wat hy meen nie. ’n Nooi so na die jongeheer Vilonel se hand – Hollands-Afrikaans, Vrystaats gebore, dieselfde kerk, dieselfde wyk, dieselfde agtergrond. ’n Nooi uit die platteland, al is haar mense op pad Kaapkolonie toe.
’n Burgemeestersvrou uitgeknip.
Hierdie ding van die dans sal gou-gou oorwaai, mense onthou nie lank nie. Dit was een aand se joligheid. Die Boerenooi sal by dié geringheid verbykyk. Hoogmoedig is sy wel, maar darem nou ook nie ’n ydeltuit wat op alles neersien nie. Dinge is anders bestem. Moet nou nie gaan staan en wegkyk van ’n voorslagvrou nie. Hulle is dun genoeg gesaai in hierdie geweste.
Oom Mooi Piet knipoog. “En vra gerus maar vir ’n ouer man – in die donker is alle katte grys.”
“Spaar gerus jou asem, oom Mooi Piet. Nou-nou beef jy op die skietbaan en dan val jou skote bont. Moggetroffe. Ek weet wat my voor die hand lê. Net tyd gewen om my osse agtermekaar te span.”
Dit is nietemin die laaste keer dat hy die naam Sutty hardop in geselskap noem. In sy kantoor begin hy nou al hoe harder werk. Dis sy manier om sy gedagtes hok te slaan. Saans kom hy eers ná donker by die huis. Dan is hy moeg en ná ’n bietjie leeswerk gaan hy bed toe.
HOOFSTUK 6
Is dit vooraf so gereël? Hoe gebeur dit dat Vilonel en Sarah du Toit Luttig die Sondag langs mekaar in die kerkbank beland? Gekis en gestewel sit hulle kiertsregop en op die oog af onbewus van mekaar na die preekstoel en tuur. Maar toe die kerkorrel begin speel, deel hulle ’n psalmboek en só vind die eerste fisieke aanraking tussen hulle plaas deur ’n terloopse geskuur van vingers. Terwyl hulle wag vir die volgende psalm, gee hulle weinig aandag aan wat doomnies Paul Roux preek. Nie links of regs nie, maar stywenek kyk hulle voor hulle uit.
Ná die diens drink die gemeente saam tee en eet melktert. Vilonel voel koel en gemaklik in sy netjiese grys pak. Sonder om ’n druppel te stort hou hy die oorvol koppie rooibostee tussen sy vingerpunte vas. Tussendeur gesels hy en dwaal sy oë so dan en wan. Die dorpskroeg vermy hy nou weer soos vantevore. Met tye beweeg hy en die aanvallige nooi tot in mekaar se ruimte.
“Dalk gaan wys ek jou eendag die plaas?” stel hy voor. “Daar is veel meer te sien as wat ’n mens vermoed.”
“Regtig?” Juffrou Du Toit Luttig klink geïnteresseerd.
Hulle ry vir ’n piekniek op De Rust saam met die bure in kapkarre uit. Sarah sien sy beeste, skape en resiesperde. Hy laat sy gunstelinghings opsaal sodat sy dié op die werf kan rondlei.
“My mak bome wat ek aangeplant het,” beduie hy – “sipres, sering, bloekom, den en populier. Alles word met ’n graaf natgelei uit die fontein. Hulle verg heelwat meer aandag as die wilde bome.”
“Dis ’n mooi tuin,” sê Sarah.
“Ek het ook ’n jakaranda uit Pietermaritzburg probeer,” sê Vilonel. “Maar dié het net gaan staan en doodryp in die winter. Die roostuintjie snoei ek sommer self. Dit voel nie soos werk nie. Elke Augustus sit ek ’n dag hiervoor opsy. Dis vir my lekker om my hand aan my tuin te hou.”
Die perd ruk aan die teuels, maar juffrou Du Toit Luttig behou
