en blaker, sonder vuurhoutjies. Netnou steek die ou vrou haarself nog aan die brand. Kyk wat het sy met die pop gemaak.
Ralie se Bybel: swart leeromslag, die bladsyrande rooi gekleur, met lint toegebind.
Ma-Ria se ou begrafnisalbum vir Fourie; goue blaaie, lyk meer soos die Bybel as die Bybel self. Tussen hierdie blaaie lê daar niks nie. Tussen hierdie blaaie lê my als. Wat in hierdie album is, hoort nie op ’n lysie besittings nie.
3. Bedkassielaai
Pille in botteltjies.
Bottel kasterolie, met miere gepak.
Koekie seep, nog in papier.
Skêrtjie vir my naels.
Poeier vir oraloor.
Bekertjie vir tande.
4. Bedkassie, onder-in
Twee skoene – velskoene, breed genoeg vir bunions.
5. Wastafel met gebarste marmerblad
Geblomde enemmelkom en -beker; blikgoed, armmans-erfgoed.
Behekelde handdoek oor die beker, word gereeld uitgeskud.
Mooi koekie seep in bakkie, kurkdroog.
Spesiaal behekelde waslap, opgevou langs mooi koekie seep.
Waslap aan sykantreling, nat.
Handdoek aan anderkantste reling, klam.
Voor ek verder gaan, laat ek net eers sê: Die wit vrou wat af en toe nog haar lyf hier kom sendeling hou, is tog só opgemaak met my kom en beker; mens sou sweer sy het in haar huis nie ’n kraan wat sy maar net kan oopdraai wanneer sy wil nie. Sy sê sy sal haar siel verruil vir so ’n stel soos myne. Sy het glo ’n outydse spaarkamer. Ga! Ek dink ek moet haar dit laat erf. Twee mossies vir ’n stuiwer, een siel vir my waskom en beker.
6. Hangkas, bo-in
My sakkie. My kosbaarste. Toe ek snags nog skelm kon op en uit, my arms nog hoër as my kop kon lig, het ek dit elke nag gaan afhaal, dit hier onder die kombers warm teen my bors gehou. Maar dit is nou ook al weer tóé.
Ekstra kombers.
Koekblik met takbok op die deksel. Soms haal Sêrie, dis nou Katrien se dommetjie, die blik nog af, asof sy nie wil aanvaar niemand wil my meer koek voer nie. In die begin het Marja mos al die soet oorskiet van basaartafels gekollekteer en dit vir hierdie hondjie onder die tafel gestuur. Nou prop die jong boervroue alles sommerso deurmekaar in die blik. Destyds het Marja besluit koek is nie gesond vir my nie. In plaas van koek het sy vir my Sarel se bedmatjie gestuur, glo bang ek kry ’n kou. Dié ou bietjie wraak gun ek haar. Niks daarvan maak tog nou meer saak nie. Ek weet goed, dit het eintlik oor haarself gegaan, oor sy self nie kon eet as verskillende kosse op haar bord aan mekaar raak nie. En die ou matjie . . . Ag, selfs al kon ek vra, sou ek dit nie eers laat was het nie.
7. Hangkas, hanggedeelte
Twaalf oorgetrekte hangers.
Twee nagrokkies.
Klink vir my soos iets uit Marja se Bybel, iets wat wag op vermeerdering.
8. Hangkas, twee laaie
Doeke links. Doeke regs.
9. Nagstoel van stinkhout
Mens sou sweer stinkhout is witmensgoud. Bo-op sit my pop. Ek gesels nogal baie met haar. Ek kan haar enigiets vertel. Is mos so, nè, Pop?
Pop, ek kan jou miskien nie meer sien nie, maar ek weet jy staan nog maar net daar waar jy altyd gestaan het. Daar op ons twee se troon. Waarheen sou jy tog ook nou kon gegaan het met jou af voetjies?
Onthou jy nog daai vrou van die NG Kerk? Die een wat so sendeling-sendeling wou speel, wat ons twee so eenders aangetrek het; my kappie en sokkies, jou hoedjie en rokkie, alles so eenders gehekel, selfde wol, een patroon. Sý het jou daar in die toiletrol kom plant.
Ek onthou nog goed hoe sy jou voetjies afgesny het. Oor jou bene te lank was vir die gat. Sy het nie daarvan gehou dat die papier onder jou rok uitsteek nie. Dat dít nou die laaste ding moet wees wat ek so deur die vaalte kon sien! Blindheid laat mos nie die oë hulle laaste maal kies nie.
Nee wat, moet jy nou nie met my wil stry nie, Pop. Jou bene was darem regtigwaar te lank. Só gebreklik mooi kan g’n regte mens wees nie. Waar het jy nou al so iets gesien? Middeltjie dunner as bobeen! As daai vrou jou nie korter geknip het nie, was einste bene langer as jou lyf. Ek wonder as ek soos jy gelyk het, Pop. En jy soos ek. Ek dink nie een van ons sou hier gewees het, waar ons nou is nie.
Het ek al vir jou gesê ek’s jammer oor ek gedog het jy’s die kers? Jou hare het mos darem nie te erg geskroei nie, het dit, Pop? Jy’t dan nie eens eina gesê nie. Jy vra waarom ’n blinde lig wou maak? Ek wou nie sien nie, Pop. Maar mens vóél lig. Mens voel dit. En dan kan jy jou dit verbeel. Regtig, Pop. Jy moet my glo. Ek sal jou mos nooit aspris aan die brand wou steek nie!
So van brand gepraat. Wee’ jy hoe warm die werf op Vrede kan bak? Ek het die heel warmste dag van my lewe daar beleef. Die dag toe Sarel se pa hom die mossies so laat vertrap het en ek, kaalvoet, ’n ieder en ’n elk van daai kuikens agter hom opgetel het. My voorskoot was later oorvol en sopnat van als wat uit ’n mossie kan lek, maar ek kon hulle nie halfdood daar laat lê om verder dood te brand nie. Niks behoort twee dode te sterf nie, Pop.
Eintlik sê jy ook maar niks nie, nè, weet jy? Laat my praat en praat, soos ’n malle praat. Dink net hoe moeg ek nou al sou gewees het as ek nog asem gehad het om my sê te sê. Genadiglik praat gedagtes in die lewe al met spookasem. Luglose winde. Kop-poepe.
Jy lag verniet so lekker, Pop. Bly staan jy maar so selftevrede daar op jou stinkhouttroon. Ek weet maar alte goed wat jy onder daai gehekelde sisrok van jou wegsteek. Onthou jy wat daai sendingvrou vir ons uit die Bybel gelees het? Van Jakob en sy geliefde, Ragel? Ragel, wat haar pa se huisgode gesteel en onder haar rok weggesteek het.
“Dit het Ragel haar lewe gekos,” het die vrou in haar dun ou stemmetjie gesê. Asof dit ’n voorspelling was. Asof sy wou waarsku.
Nou’t ek so gedink, Pop. Dalk sit jy ook op so ’n huisgod. Dalk is alle gode soos die een waarop jy sit. Rol af as die nood druk. En die arme gelowiges, hulle wat nog dink hulle kan op hulle god steun, hulle val net daar om. Ek hou my nie stuurs nie, Pop. Ek probeer maar net sê: Ek dink gode kos lewens, gode kos álle lewens, en dan’s hulle weg; dan val ons stoksielalleen om en vergaan net daar waar ons nog dog ons staan. Ons word net ’n rukkie nog in wurmlyfies rondgedra. Dis wurms wat ons die ewigheid indra, Pop. Stof tot stof word ons uitgemis.
Ek hét jou tog mos al vertel waar my ma vandaan gekom het, het ek nie? Van die Xhosas se groot selfmoord, daar in die Oos-Kaap, langs die Gxarha-rivier? Wee’ jy hoeveel ons vandag kon gewees het, Pop? Maar toe stel my volk hulle vertroue in ’n blote kind, toe maak hulle van Nongqawuse ’n profetes.
’n Kind sou tog mos nooit so ’n ramp alleen kon uitdink nie, Pop. Dit weet ek vandag net so seker soos Ralie, wat altyd so versekerd gesing het: “Ik weet het zeker”. Nee, dit was grootmense wat agter als gesit het. Grootmense, wat soos kinders wou glo. Waar was die oudstes? Dit vra ek jou. Was daar dan niemand wat kon dink nie? Of is
