of daar nooit ’n einde aan al die onthale en partytjies was nie. Daarby was sy bekommerd oor Charl. Hy het weer griep gekry, dié keer met longkomplikasies daarby, en was byna twee weke lank in die hospitaal.
In Julie is Charl, blykbaar volkome herstel, saam met die minister oorsee. Margaret is na haar suster op hulle plaas in die Karoo. Daar op die mooi, rustige ou plaas kon sy ’n bietjie tot stilstand kom, haar lewe in oënskou neem, en miskien helderheid in haar eie gemoed kry.
Toe Charl terugkom, het sy lank en ernstig met hom gesels. Hulle kan nie so voortgaan nie. Hulle is albei moeg, hulle het albei ’n goeie vakansie nodig. Hy het soveel verlof, sy stel voor dat hy dadelik langverlof neem – minstens twee maande, verkieslik langer – en dat hulle êrens langs die see ’n huisie huur waar hulle rustig kan ontspan en alleen kan wees.
Dis ’n goeie plan, het Charl gesê. Hy besef hy is moeg en het rus nodig. Maar nie nou nie. Dis ’n besige tyd wat voorlê, ’n Japanse sending, oorsese besoekers. Hy kan die minister nie in die steek laat nie, hy durf nie nou verslap nie. Dis nog ’n geheim, maar die minister het hom by die kabinet aanbeveel vir ’n belangrike pos wat in sy departement vakant word. Dit sal ’n groot pluimpie vir hom wees as hy die bevordering oor die koppe van ander ouer, meer ervare amptenare kry. Dit sal ook beteken dat hulle voortaan heelwat rustiger kan lewe.
Die Japanse sending het gekom en die minister was baie in sy skik met die onderhandelings. Dit het beter gegaan as wat hulle verwag het, en hy het Charl gekomplimenteer met sy aandeel in sake. Charl was geesdriftig en vol energie. Af en toe het hy gekla oor ’n vae pyn in die bors, maar hy het geweier om dokter toe te gaan. Hy het belowe om minder te werk, en dat hulle voortaan net die belangrikste funksies hoef by te woon. En sodra dit stiller word, kan hulle oppak en vakansie gaan hou. ’n Maand, twee maande … sy kan solank dink waarheen sy wil gaan.
Hy het belowe, ja, maar hy het nie daarby gehou nie. Daar was altyd belangrike sake wat sy persoonlike aandag vereis het.
Die tempo het versnel namate die einde van die jaar nader gekom het … tot die middag toe Charl se sekretaris hom huis toe bring, wit en strak, met ’n fel pyn in sy bors.
Hy het probeer glimlag, maar dit het inspanning gekos.
“Ek voel ellendig,” het hy met moeite gesê. “Jammer, dit sal nou beter wees.”
Die dokter het dadelik gekom en hom ’n inspuiting gegee, maar die pyn het nie bedaar nie. Nog voor die ambulans gekom het, terwyl die dokter besig was om hom ’n tweede inspuiting te gee, het Charl gesterf.
Ingrid het huis toe gekom, bleek en verslae. Margaret se suster en swaer en Charl se familie het gekom; Charl se kollegas was daar, verbyster. Die briljante Charl Marais, met sy helder en nugter siening van sake, nog so jonk, so plotseling weggeneem uit hulle midde.
Margaret was weer soos ’n slaapwandelaar, sy was daar en ook nie daar nie. Die jakarandas het geblom, die pers blommewaas het die stad in ’n sprokieswêreld omtower, maar sy het niks gesien nie.
Paul het ’n paar maal kom kuier, maar niks of niemand kon haar eintlik raak nie. Sy was alleen met haar hartseer en verlies.
Toe die begrafnis verby is, kom Ingrid die een oggend na haar toe.
“Wil Mamma hê ek moet by Mamma bly?” vra sy.
Margaret skud haar kop. “Nee, Ingrid. Natuurlik nie. Jy het hard gewerk, jy moet jou jaar gaan klaarmaak.”
“Ek sal bly as Mamma my nodig het.”
“Dis nie nodig nie. Tannie Elise sal ’n rukkie by my bly, daarna sal ek moet leer om alleen te bly. En jy is mos een van die dae ook weer terug by die huis.”
“En volgende jaar?” vra Ingrid.
“Volgende jaar?”
“Sal ek teruggaan Stellenbosch toe? Of wil Mamma liewer hê ek moet hier kom studeer?”
Sy kyk na die mooi jong meisie – Charl se dogter in so baie opsigte – en ’n oomblik lank aarsel sy. Dit sal wonderlik wees om Ingrid by die huis te hê, om te hoor hoe sy en haar vriende die leë huis met hulle stemme en jeugdige geesdrif vul. Maar sy het nie die reg om dit te vra nie.
“Ingrid is ’n selfstandige kind – sy het jou nie nodig nie,” hoor sy weer Charl se stem.
Ingrid het geleer om sonder haar klaar te kom. Sy sal moet leer om sonder Ingrid klaar te kom.
“Nee, hartjie,” sê sy. “Ek wil nie hê jy moet Pretoria toe kom nie. Ek weet jy is gelukkig op Stellenbosch – jy het lekker vriende daar en jy geniet jou kursus. Bly waar jy is. Daar is mos altyd vakansies om na uit te sien.”
Sy sien die vlugtige verligting in Ingrid se oë, en weet sy het reg gedoen.
Ellen het gereeld kom kuier, gehelp waar sy kon. Op ’n ander manier het sy vir Margaret probeer troos.
“Charl is dood, ek weet, maar jy het mooi herinneringe aan hom en aan julle lewe saam. Niks en niemand kan dit by jou wegvat nie. Op ’n ander manier het ek ook my man verloor, en al wat oorgebly het, is ontnugtering. Ek wonder wat die swaarste is.”
Die bitter, ongelukkige woorde skok Margaret uit haar apatie.
“Jy mag nie so praat nie, Ellen,” bestraf sy haar vriendin. “Herman het teruggekom na jou en die kinders – hy het berou oor wat gebeur het. Met jou hulp kan julle met julle kinders nog ’n mooi en vol lewe saam bou.” Sy sien die verbittering op haar vriendin se gesig en sagter, byna pleitend sê sy: “Ellen, julle het nog mekaar. Vergeet wat gebeur het, dis die toekoms wat tel.”
“Jy kan maklik praat,” antwoord Ellen. “Ja, ek weet julle dink dis my eie skuld, maar ek het hom vertrou. Hoe kan ek in die toekoms ooit weer seker wees …”
“As jy so voel,” sê Margaret streng, “moes jy hom nie toegelaat het om terug te kom nie.” Sagter vervolg sy: “Jy is gelukkig, jy het ’n tweede kans gekry. As jy Herman nog liefhet, moet jy hom vergewe, met jou hele hart. Waarom anders het jy hom teruggeneem?”
Ellen is ’n lang ruk stil, dan sê sy: “Ek weet nie of ek hom nog liefhet nie. Ek weet nie of ek alles wat gebeur het ooit sal kan verwerk nie.”
Arme Ellen! Margaret kon net hoop en vertrou dat haar bitterheid met die tyd sou verdwyn en sy genesing sou vind.
Desember is Margaret en Ingrid na haar suster Elise-hulle op die plaas. Dit was die eerste keer in twaalf jaar dat sy nie gereed gemaak het om vir die sitting Kaap toe te gaan nie. In Februarie is Ingrid terug na Stellenbosch, en Margaret is na Charl se broer, Pieter, en sy vrou op Hermanus. Almal was lief en goed en begrypend, maar sy het rusteloos en gespanne gebly; die pad vorentoe het soos ’n eensame woestyn gelyk.
Pieter en Hettie sou in Mei Ooste toe gaan en hulle het Margaret probeer oorreed om saam te kom.
“Ek sal daaroor dink,” het sy gesê. Waarom nie? Ingrid is versorg en gelukkig. Waarvoor wil sy tuisbly?
Sy wou nie langer as tien dae by Pieter-hulle bly nie – sy was haastig om huis toe te gaan, waarom het sy self nie geweet nie. Om haar sake in orde te kry, het sy vir Pieter gesê. Een van die dinge waaroor sy moes besluit, was of sy in hulle huis wou aanbly, en of sy die huis in die mark moes sit.
“Verkoop die huis,” het Pieter gesê. “Kry
