So dikwels was sy by Oupa; kort-kort het hy haar kom haal en met haar koers gekry na sy bos. Ouma was kwaad, natuurlik. Hulle het haar in die mooi huis op die dorp laat staan en bos toe gegaan en snags in die houthuis geslaap. Sy het gehoor hoe hy met die bome praat, of met God. “Dis maar eigelik dieselfde,” het hy gesê. “God het bome gemaak as die kroon van alle natuurdinge; Hy woon in bome. As ek met die bome praat, praat ek heeltyd met Homself ook. Hy is die Boomste Wese, g’n skepsel kan sonder Hom klaarkom nie.”
“En jy is die boomste oupa,” sê Philla saggies, en hoor Helet by die deur.
“Wat soek jy daar binne?” fluister dié dringend.
“Vergeet dis nou Ouma se kamer.”
“Kan jy nie by die venster uitkom nie?”
“Ek kan, maar as ek nou uitklouter, weet almal dis wat ek altyd doen. Ek sal maar eers bly. Laat Ouma in ons kamer slaap, dan werk jy in Jimmie se kamer tot Pa my kom uithaal.”
“Dis nie ék wat omgee nie.” Sy bly ’n rukkie stil en vra toe: “Hoekom moes jy weer vanmôre na die hoof toe gaan?”
“Niks ernstigs nie. Die Afrikaans-juffrou het gesê ons móét die nuwe voorgeskrewe boek wat sy uitgedeel het, met bruinpapier oortrek. Toe vat ek groenes.”
Helet lag gedemp. “Sy sal jou nog leer ken. Tensy jy jou van haar laat tem.”
“En wat soek jy in my kamer?” Ouma. “Sal jy so vriendelik wees om onmiddellik uit te kom? En jou kos te kom eet?”
“Die deur het vasgehaak,” hoor sy Helet verduidelik. “Kom slaap Ouma maar bietjie in ons kamer, dan …”
“Maar hoekom het sy die deur laat vashaak? Hoekom moet sy áltyd dinge doen om ander mense se lewens te versuur?! Dis tog nie nodig om ewig dwars te wees nie! Wag maar, juffroutjie, as jy hier uitkom, sal ons ’n sakie met mekaar te prate hê.”
“Ag, los haar tog maar, Ouma. Mense is nie eenders nie.”
Net Helet sal dit waag om só met Ouma te praat. Ouma hou van Helet.
“Sy’s moedswillig, dis wat sy is. Niemand het die reg om soveel sonde en ergernis te veroorsaak nie, en dit net omdat hulle kastig nie eenders is nie. Waarvoor is daar ’n beskawing met wette as almal dit nie wil gehoorsaam nie? Hoekom moet die wetsgehoorsames ly omdat mense soos sý weier om aan te pas?”
Sy is nie beskaaf nie. Sy is nie wetsgehoorsaam nie. Skielik voel sy bedruk. Al probeer Ma en Helet vir haar skerm, is daar soveel onplesierigheid in die huis vandat Ouma hier bly. Vroeër het dinge weliswaar ook nie juis glad verloop nie. Sy het nooit gehóú van dinge wat glad verloop nie – elke dag dieselfde. Maar moet sy nie probeer aanpas nie? Is sy anders omdat sy anders gebore is, of net uit rebelsheid en omdat Oupa daar groot waarde aan heg dat sy is soos sy is?
“Eendag loop die dogtertjie Gouelokkies alleen deur die bos. Sy sien ’n huisie, en sy besluit om in te gaan. Op die tafel staan drie borde pap reg. Gouelokkies proe aan die pap in die grootste bord, maar dis te warm. Daarna proe sy aan die pap in die middelslagbord, maar dis te koud. Toe proe sy aan die pap in die kleinste bordjie, en dis so lekker dat sy alles opeet!”
“En toe, Oupa, en toe?” Diep vroetel sy haar in sy arms in.
“Jy weet mos wat toe,” pla hy.
“Ja, van die seuntjie-beer se stoel wat lekker gesit het maar toe breek dit, en die beddens in die boonste kamer. Maar vertel hoe sy geslaap het.”
Oupa lag sy lekker hug-hug-laggie. “Toe slaap sy in die kleinste bedjie, en skielik is daar stemme. ’n Seuntjie-beer se stem wat huil oor sy in sý bed lê en slaap. ’n Pa-beer wat raas omdat sy nie hier hoort nie en dadelik moet maak dat sy wegkom. En dan die ma-beer se stem … so ’n vreeslike kwaai stem! Die kwaai stem skree in haar ore dat ’n méns nie in ’n béér se bed mag slaap nie. ‘Uit,’ skree die kwaai stem – die bose stem, die brulstem – ‘uit, uit!’ ”
“’n Kwaai stem soos … net so kwaai soos …”
“Sjuut, kind, wees stil. Toe spring Gouelokkies sommer baie haastig op en hardloop weg. Sy is so deur die slaap dat sy nie weet hoe om onder te kom nie, toe spring sy sommer by die venster uit. Gelukkig was daar gras onder die venster, anders kon sy haar arm of haar been gebreek het. Sy kry wel ’n kneus en twee stampplekke, maar sy spring dadelik op en hardloop die bos in. So ver sy hardloop, hoor sy daardie kwaai stem agter haar aan skree.”
Toe Ouma klaar gebrom het en in die kamer langsaan stil word, lig Philla die sif weg van die venster, maak die ruit oop en wriemel deur. Sy hardloop deur die strate van hulle voorstad. Hier en daar groet iemand of kyk kopskuddend na haar soos sy deur die herfsdag verder hardloop, maar dis nie meer vir hulle snaaks om haar te sien nie. Sy weet niemand sal Ma gaan bel soos toe sy kleiner was nie.
Dis lekker om so te hardloop – ’n boom-ding wat sy in die bos aangeleer het. Oupa sit in die huisie aan ’n robyneboek en skryf, en dan draf sy oor al die paadjies wat ribbokke en hase gemaak het. Hier op die teerstrate, verby netjiese huise, is dit nie so plesierig nie. Gelukkig is dit darem taamlik stil dié tyd van die middag.
Toe sy met baie ompaaie die bushalte bereik, het Pa al afgeklim – sy sien hom ’n blok verder stap. Hy aard nie na Oupa nie – Oupa sê Ouma het hom gepiep toe hy ’n kind was omdat die dogtertjie wat ’n jaar voor hom gebore is, net ’n week oud geword het, en toe is Ouma bang hy kom ook iets oor. Dis dan seker sy wat hom geleer het om sy hare so netjies agteroor te kam en met presiese treë te loop, asof hy nog besig is met syfers en nie dalk per ongeluk op hulle wil trap nie. Of is dit nie Ouma nie? Is hy maar net vanself so, net soos sý vanself ’n hekel het aan gewoon-wees, en soos Ma weer glo aan alles-beplan en eers-dink-voor-jy-doen? Dit maak haar deurmekaar.
“Dag, Pa.”
“O – hallo.” Hy wens seker dit was liewer Helet. “Weer iets van Oupa gehoor?”
“Dit gaan effens beter, maar ek wens ek … ons kon gaan. Kan ons nie maar nie, Pa?”
“Dit sal jou ouma ontstel.” Dit lyk of hy ’n breuk in sy kop uitwerk, of rente bereken; hy praat ’n ruk nie. “Maar as daar ’n verslegting is, sal ons dadelik ry. Ek belowe.”
“Moenie vir Ouma sê ek was buite nie,” vra sy gou. “Eintlik sit ek in haar kamer omdat die deur al weer nie wil oop nie. Jy moet my kom verlos.”
“Maar as die deur toe is …”
“Hy is. En ek sit daar binne en wag dat jy moet kom.” Sy hardloop voor hom uit, gaan klim deur die venster, plaas die sif versigtig terug en kry haar potlood. Terwyl sy aan Kgatala se krom neus werk, fluit sy saggies.
Toe Pa die deur oopwikkel met ’n skroewedraaier, staan Ouma in die gang agter hom en wag. “Ek hoop jy het minstens goed gevorder met jou skoolwerk,” sê sy.
“Wel … ek het nie skoolwerk …”
“Nie skoolwerk gedoen nie! Vergeet jy dat jy vanjaar in standerd sewe is? Hier is dit byna al die Aprilvakansie, en jy neem jou werk eenvoudig nie ernstig op nie! Waar dink jy moet dit eindig?”
Sy sê liewer niks. Swyend draai sy terug om haar skoene en sokkies te kry waar sy dit by die bed uitgeskop het. Ouma staan vir haar en wag; Pa het verdwyn.
“Jy moet
