die briewe daar uitgehaal en persoonlik in die volgende wyebroek se hande gegee. Hy moes ’n bestaan maak.
Meer nuwe skepe het in die baai gekom, nuwe vlae en nuwe tale. Die wit mense het kordaat tussen die bosse geloop en geruik en gepluk en geproe. Hulle het nie vir Chief Harry oor die hout of die berg gevra nie. Ses of sewe man is met gewere en ’n verkyker teen die berg op om die land te bekyk. Die byle het teen die berghang geklink waar hulle mashout maak, drie, vier bome op ’n slag. Hulle het hom ook verbygegaan om met die Goringhaiqua by die vleie te praat oor slaggoed, en het daar aan sy vyand brandewyn en tabak gegee. Hy het geweet hulle matrose sal wil lê by vrouens, maar by hom was net ou vrouens en die kind van sy suster. Tog was hy verbaas om nuwe krale of klere by sy mense te sien waarvan hy nie geweet het nie.
’n Vreemde ding het gebeur: ’n paar van Gogosoa se mense het van beeste vergeet en by Chief Harry kom woon. Hulle sou skraal leef, maar daarvoor was hulle gewillig, solank hulle net kan by wees wanneer die roeibote wal toe kom. Drank was die nuwe andersmaak vir hulle. Dit was vir hom ’n nuwe kommer, hierdie aasvoëls wat toesak op die bietjie tabak en drank. Hy self wou dit hê. Sy mense moet al klaar ’n halwe dag ver loop om brandhout te kry, en môre-oormôre sak Gogosoa se hele horde op hierdie duintjies toe, slaan weer dood, jaag hulle hier ook weg, oor die bietjie tabak en die brandewyn. Chief Harry het hoor sê dat van Gogosoa se vrouens hulle lyf sal gee vir drank. Wat word van hom? Dit was ’n nuwe ding om nou so te werk.
Hy het nie probeer regeer oor die groeiende, ordelose groep wat by sy Goringhaicona in die duintjies hulle stokke kom plant het vir huise nie. Hy wou hulle nie hê nie. Vandat die mense hier meer en hulle veld kaler geword het, het vir hom net sy Engels oorgebly om te verruil. As die Engelse hulle kliphuise by die waterskepplek gaan bou, sal hy die eerste wees wat hier stokke uittrek om by hulle te gaan woon. Hy het sy droom van baie vee voel verdwyn; selfs sy begeerte daarna was minder.
Hy het nog sy susterskind gehad, maar hy kon haar aan niks help nie. Wanneer die tyd kom vir haar tweede andersmaak, sal hy haar daarvoor na haar pa se mense toe neem, die Elandspad oor na anderkant die berg, dat vir haar geslag word soos dit hoort. Ná hom was hulle haar naaste. Of as hulle haar nie wil ken nie, dan na haar suster, ou Oedasoa se vrou. En miskien, as sy hier by die Engelse wil bly, was sy al groot genoeg om te abba en kan sy in hulle huise gaan kind oppas, sodat sy nie soos die ander in die duintjies moet kyk vir kraletjies nie.
Hy, as ’n man sonder beeste of seuns, weet dat die Koina op hom neersien. Die dowe vrou sien hom aan as ’n gekastreerde hond sonder huis. Sy, wat alles verloor het, het vier maal andersmaak gehad: by haar geboorte, haar vrou-word, haar troue, haar kind-kry, en elke keer is geslag. Hy weet van ander soos hy, met leë mae en hopelose leë harte; ou mense by wie se andersmaak nooit geslag is nie, wat nou bymekaar moet bly dat die wildehonde hulle nie een-een raakloop nie.
By die Engelse het hy gesien jy kan die lewe vergelyk met die steil wante van ’n skip. Die een is ’n trap na die volgende: jy klim ’n ent in die voorwant, dan kom jy by die voorra waar jy rus; dan klim jy hoër in die voorwant en jy kom op die voormarsra; en weer klim jy en kom hoog in die nok van die mas op die voorbramra. Daarvandaan kyk jy net op hemel toe, of jy kyk ondertoe op klein mensies gevang op ’n skip in die wye see. Hy, met grys hare, het self nog net die eerste twee trappe van die lewe geklim. Daar was ander soos hy wat al ’n paar van die groot veranderings van menswees deurgegaan het sonder dat vir hulle geslag is. En miskien word dit, noudat jongmense van hulle hoofman wegloop en van beeste vergeet, die nuwe manier van doen, om sonder andersmaak te lewe.
Toe gebeur ’n wonderlike ding, asof ’n nuwe son oor die land opgekom het. Hy het geweet hoe die son kan verdroog, verskroei, verbrand, verteer, maar wat in daardie laat herfsdag in sy sinne gekom het, was ’n helder blydskap, soos ’n lig in die nag. Hulle was kniediep in die laagwater, tussen die blinknat klippe met seegras en kleinerige swartmossels, en het gerittel van koue. Agter hulle het ’n sterk suidewind die eindelose grys wolk oor die berg gestoot, en sy koue skaduwee het oor die baai en duine en bossieveld gelê. Toe sien hulle twee skepe uit die Ooste die baai in loop. Hulle het aan die windkant van die eiland binnegekom, en was diep gelaai. Ivoor, peper en kaneel, blougeverfde erdewerk en soet anysarak was alles dig gepak en toegemaak in die ruim, dit het Chief Harry geweet. Die wind het die skepe diep, diep die baai in gedryf, en vinnig, sodat hulle eers teen die oorkantse wal hulle seile ingehaal kon kry. Daar het hulle gedraai om na die ankerplek op te kom, maar die een is teruggedruk deur die wind, net asof ’n man sy hand in ’n kind se gesig sit en hom wegstoot. Die skip het met sy kop diékant toe probeer loskom, en dáárdie kant toe probeer loskom, maar die wind het hom gehad, gehou, en ’n boogskoot binne die branding agteruit op ’n sandbank vasgedruk. Jy kon die rook van kanonskote by die kante van die skip sien uitspring soos hulle uit daardie sand probeer losruk. Die ander skip het dit gehoor, bygedraai en benoud heen en weer geloop soos ’n tarentaal voor sy gekweste maat. Chief Harry het dydiep in die koue water gestaan en staar, en gedink: Die wind sal die geluid van skietery ver suid oor die bossieveld dra, tot waar die Goringhaiqua nou voor die reëntyd stadig na winterveld toe skuif, en as hulle sou omdraai oor die geluid, gaan dit lyk soos sprinkane wat op daardie stukkie strand toesak om op te tel wat die see uitspoel.
Hulle het die swartmossels gekook en die wittes rou geëet, en ’n paar vrouens en kinders met leë hande by die huise gelaat sodat Gogosoa se rowers niks daar kry nie, en in die vroeë aand haastig, afwagtend, strandop begin trek. Die skip het duidelik daar voor hulle vasgesit, op sy sy teen die land gekantel. Branders het oor sy romp gebreek dat die wit water soos buie reën oor hom trek. Die ander skip het ver buitekant die branding gelê, voor drie ankers. Daar was bote in die water om albei skepe, en roeiers het aan die spane gebeur. Toe die Goringhaicona hulle nagvuur aanpak, was daar voor hulle op die strand ook die oranje son van ’n groot vuur, die teken van vreemde invallers wat hulle eerste kos in ’n nuwe land kook.
Die volgende oggend vind hulle uit dat dit ’n Hollandse skip is. Hulle wou nader gaan, maar gewapende matrose het tussen hulle en die wrak gekom. Die strand was besaai met aangespoelde goed. Chief Harry het hulle in Engels toegeroep dat hy hulle sou wys waar om water te skep. ’n Hollander het hom geantwoord: Water, ja, maar ook vleis en hout. Chief Harry self sou kuslangs trek om vleis by die Cochoqua, sy bloedvyande, te probeer kry, maar hy wou eers hoor wat die Hollander hom daarvoor aanbied. Dié was vrygewig: hulle sou hom arak, rys en koper gee. As Herrie – geen Chief Harry met die Hollander nie – elke dag sorg vir brandhout, en ’n skaap elke sewe dae, dan kon hulle eet en drink. Die vrag van die skip moet geberg word, het hy gesê. Hulle gaan hier bou en hulle vrag oppas totdat hulp kom. Herrie moes sy vrouens hier weghou; hy gaan sy mense waaragtig hard straf as hulle met Herrie se vrouens lê.
Chief Harry vra die man in Engels: “Is die vrouens in jou land almal hoere?” Dit alles oor wat die man gesê het van die vrouens, want hy was nie seker waarop dit in die toekoms kan uitloop nie. Dit was in sy gedagte om vir die man ’n skaap te gee met gif in, of mossels wat in rooiwater uitgehaal is; dit was ook in sy gedagte om sy mense hier weg te neem, en die Grigriqua of Obiqua wat nie onderskei tussen jag en moor nie, aan te spoor om hierdie matrose in die nag aan te val en dood te slaan. Chief Harry het sy gedagte laat gaan terwyl die Hollander op sy matrose skreeu om hulle te haas met die berging, want daar was ’n springgety aan kom en ’n fortuin aan peper in die skip. Toe antwoord hy beleef in Engels: Dit is goed so, as die Hollander sy matrose oppas, sal die vrouens nie moeilikheid gee nie. Wat meer is, hulle kan help met die aandra van goed wat opspoel terwyl die Hollanders huise opsit. Hy het om hom gewys, na honderde stukke natbruin wrakgoed tot by die hoogwatermerk aan die voet van die duine, en hoe op elke brander nog meer uitgery kom.
En so het dit gebeur. Toe Chief Harry en sy paar mans na die duintjies toe teruggaan om hulle huise af te breek en hulle vrouens te haal, en te trek na waar die skip Nieuwe Haerlem soos ’n dooie walvis vasgewoel sit in die sand, vind hulle daar nuwe kraletjies in bont snoere om nekke en arms gebind, en ’n leë wynfles tussen die kookgoed. Ja, dit was van die Hollanders, hulle was daar en wou water en hout hê, en het daarvoor die krale gegee. Die wyn was omdat hulle vir die Hollander die skepplek gewys het.
By
