en om die draai die dorp in. Eers moet hulle die botter by die pastorie aflaai en dis Bramie wat moet afklim en die mandjie by die kombuis gaan gee. Daarna hou hulle by die steil straat voor die meisieskool stil waar Grietjie afklim, en dan ry hulle aan na oom Karel Theron se dorpplaas waar hulle uitspan en die kar en perd laat staan tot die middag ná skool.
Hierdie middag se terugry is, soos al die ander middae, nie lekker nie. Gert sê maar nog niks, want hy het tóg teëspoed gehad met die spelling. Grietjie probeer nog hier en daar ’n stukkie in haar boek lees, maar Giel raas en skree en skoor met almal, want hy is te bly dat die skooldag weer ’n keer agter die rug is. “Hoit! Hoit!” skree hy op die ou perd, sommer in die straat al, en by die drif gee hy die leisels ’n paar harde plukke sodat die perd kop onderstebo en met baie snuiwe en proese deur die water struikel en anderkant teen die droë sementblad uitbeur.
In die sandpad deur die dennebos draf die ou swart perd met rukke en swaaie, en Bramie knyp sy boeksak styf tussen sy voete vas en hou agter hom aan die karbankie vas sodat Giel nie dalk moet sien en hom met sy groot mond moet uitlag nie.
“Hoit, jou ou perde-asem!” sê Giel. “Loop dan dat ons by die huis kan kom, a! Nog net drie weke dan is dit vakansie, en nog net drie jaar dan gaan ek glad nie meer na die vervlakste ou skool toe nie!”
“Is dit nooit vir jou lekker in die skool nie, Giel?” vra Grietjie.
“Nee, nooit,” sê Giel. “Skool is ’n plek vir meisiekinders en sagtehandjies.” Hy kyk ’n slag rond, gee die leisels ’n plukkie en stamp Bramie met sy elmboog in die sy. “Sagtehandjies soos jy, ou Braam. Jy’s g’n boer nie, ek sien dit nou al.”
Bramie kyk ver weg oor die sandpad soos een wat dink en nie hoor nie, maar Grietjie sê dadelik: “En wat weet jy miskien van boer, ou Stoffel Gieljan? My pa sê ’n boer moet kop ook hê anders stap sy plaas te voet onder hom uit.”
“Ha!” skater Giel dit uit. “Kop, kop, nè! En wat sal jou kop help as jy nie hande het wat kan werk en baklei nie? Ou Braam is ’n regte sagtepootjie.”
Bramie kyk ’n slag na Giel, toe kyk hy weer voor hom in die pad en hy sê soos een wat gesels soek: “Daar loop die sendingskool se kinders al by die keurtjiebome. Hulle het ons vandag amper uitgeloop.”
“Dan ry ons hulle sommer gou in,” sê Giel en hy spring op en klap die leisels op en af en op en af dat die ou swart perd met ’n ruk en ’n vaart begin hardloop.
Slenter-slenter en op ’n deurmekaar bondel stap die bruinkinders met Klein Willem Houtmens en Jaffie en Diksiel heel voor en Trui tussen die kleintjies van Janbewersfontein op die agterste rand van die klomp. Regoor die troepie pluk Giel die leisels op. “Hoit!” skree hy. “Dag, julle grootpote! Vir wat loop julle so vinnig vandag?”
“Dag, Gielie, dag, Gertjie, dag, Brampies, dag, Grietjie, dag …” loop die stemme uit die troepie almal deurmekaar en oormekaar en die bondeltjie druk teenaan mekaar in die skaduwee van die keurtjieboom en staan grootoog en kyk na die karretjie en die swart perd.
“In watter klas is jy nou, Houtmens?” vra Giel. “Lyk my jy dra die meeste boeke!”
Klein Willem Houtmens kyk na die pakkie boeke in sy hand en toe kyk hy weer op na die karretjie.
“Willem is in standerd ses en hy’s maar twaalf. Sy kop is sowaar lank,” sê Jaffie.
Al die kleingoed kyk na Klein Willem en hy laat sy kop sak en krap met sy toon ’n kringetjie in die sand.
“Houtmens is slimmer as ons almal,” sê Bramie.
“Ag, sommer baie slimmer,” sê Grietjie en sy skud haar kop dat die vlegselpunte teen Gert se skouer vee.
“Wat?” sê Giel. “Slim? Wat help slim hom nou miskien? Sal hy altemit kan boer en kan baklei, hè?” Giel spoeg ’n straaltjie oor die rand van die kar en toe blink sy oë soos dié van een wat ’n splinternuwe wegkruipplek uitgedink het. “Sowaar, dis nou ’n plan! Braam, jy en Houtmens kan mekaar ’n slag baklei dat ons sien, julle is tog ewe groot van lyf. Komaan, ou Braam, jy en Houtmens vat mekaar,” en Giel stamp Braam met sy vuis in die sy.
“Baklei?” sê Bramie so asof dit ’n nuwe Engelse woord is wat hy glad nie ken of verstaan nie.
“Niemand mag op Sadewee baklei nie,” sê Grietjie. “Pa looi die man wat baklei.”
“Ga,” sê Giel en hy spoeg weer oor die rand van die kar in die sand. “Ek sê mos julle is ’n ou lot sagtehandjies.”
“Toe, Braam,” sê Gert wat skielik ook wakker is, “vat jy en Klein Houtmens mekaar ’n slag lat ons sien. Hy’s tog ouer as jy, maar julle is ewe groot, toe, man.”
Klein Willem Houtmens gee ’n tree agteruit en sy oë is groot en bang, en dit lyk of die troepie bruinkinders op ’n kleiner bondeltjie druk. Jaffie staan styf teen Diksiel en Trui pluk haar rok op die een heup vorentoe soos een wat ’n vlooi voel. “Oeha!” sê een van die kleintjies en hy gaan plat in die skaduwee sit.
“Ga,” sê Giel en hy trek sy mond op ’n vies plooi, “waar’t jy nou gesien twee uitgevrete mannetjies kan nie eers mekaar vat nie? Sies, julle is ou regte ouvrouens. Braam, jy en Houtmens, en sommer julle almal op Sadewee.”
Bramie voel hoe sy gesigvel styf trek en sy maag op ’n klein hopie krimp en hy druk sy naels teen die harde plank van die karbankie dat sy vingers lam word. Deur die dennebos sny die sonbesies se bewestem en die ou perd gee ’n harde snuif en versit sy een poot so hard dat die karretjie wikkel.
“Toe wat, ou Braam man,” sê Gert soos een wat die eerste ryp pruim van jou afsoebat. “Maak net so ’n klein molletjie, man!”
“As jy en Houtmens mekaar nie eers kan vat nie, sal ons weet julle is ’n lot ouvrouens op Sadewee, sowaar,” sê Giel en hy spoeg weer ’n blink streep oor die kar se rand.
Toe voel dit vir Bramie of hy losraak uit sy eie vel en hy klim stadig van die karretjie af, spoeg ’n slag oor sy een skouer en sê: “Komaan, Houtmens, vir wat staan jy nog so?”
“Bramie!” skree Grietjie. “Wat makeer jou?”
“Bly jy stil, Grietjie,” sê Gert. “Dis nie meisiekind se sake dié nie, hoor jy.”
Die bondeltjie bruinkinders val uitmekaar en staan agtertoe en Bramie sien hoe Jaffie se oë wit en rond lyk soos dié van ’n muil voor hy die loop neem, en hoe Trui haar hele linkerhand se vingers in haar mond druk. En half opsy, soos ’n pruim wat uit die mandjie geval en alleen eenkant toe gerol het, staan Klein Willem Houtmens met sy pakkie boeke in die een hand.
Bramie knip sy oë en sluk die droë kol in sy keel af. “Komaan, Houtmens,” sê hy sonder om op te kyk na Klein Willem se gesig, en hy sien hoe die pakkie boeke in die smal bruin hand effens ruk, maar net daar bly hang. Toe maak hy sy oë toe, gee ’n tree vorentoe, lig sy regterarm op en slaan sommer ’n wilde hou met sy vuis, en sommer nog een en nog een.
Hy sien niks, hoor net hoe ’n bondeltjie boeke flaps op die sand val, en toe voel hy klam, stywe kroeshare teen sy kneukels, die sagte warm kol van ’n oog, ’n neus, ’n elmboog wat opgelig is, ’n hand wat keer en –
“Bramie!” skree Grietjie. “Braam!”
