in die son uitsteier. In die skerp middagson en tog so asof hy nie in die lig is nie, staan Klein Willem Houtmens met sy oë styf toe, sy mond op ’n stywe slootjie geknyp en ’n dun rooi straaltjie by sy neus uit.
Bramie voel hoe sy maag ’n ruk gee en ’n groot, seer kol in sy keel opstoot. Toe spoeg hy hard en ver in die sand, gee Grietjie ’n stoot en sê: “Kom klim op die kar dat ons kan ry.”
Gert skuif eenkant toe en sit agteroor. “Dit was nie so ’n goeie mol nie, wat, Houtmens keer dan net,” sê hy ontevrede.
“Ou Braam het hom darem geplant, hoor!” sê Giel en hy pluk die leisels. “Allamatjiesfontein, ou Braam, jy plant hom toe darem!”
Bramie vee die sweet met sy hempsmou van sy gesig af en druk sy boarm teen sy mond om die seer kol in sy keel te probeer afstoot, en hy sien net so skuinsweg hoe die bondeltjie bruinkinders soos ’n klompie natgereënde kuikens teen die dennebos af streep, maar hy kyk bo-oor hulle om Klein Willem Houtmens nie raak te sien nie.
“Ja-nee,” sê Giel, “jy’t hom darem geplant, ou Braam!”
Grietjie gooi haar vlegsels agtertoe en ruk haar kop in die lug. “Ek wens ek kan jóú plant,” sê sy. “As jy ’n bruinkind is en die boer se kind slaan jou, sal jy mos ook nie terugslaan nie. Sies!” en sy spoeg tussen Braam en Giel deur dat daar ’n nat kol voor teen die karplank sit.
“Meisiekinders hoort ook nie by so ’n baklei nie,” sê Giel. “Nè, ou Braam?”
Bramie kyk net voor hom soos een wat nie luister nie en nie hoor nie en toe sê hy: “Moenie die poort verbyry nie, Giel, jy ry so vinnig.”
“Hoit!” skree Giel en hy pluk die ou swart perd in en wag dat Bramie en Grietjie afklim.
Toe die blou petjie en die wit hoed ’n entjie in die plaaspad teen die wingerd op is, kom Lappies met ’n vaart en ’n kort blaffie deur die hek en teen die draad af tot by hulle. “Dag, Lappies, dag, Lappies,” sê Grietjie sonder om ’n hand uit te steek of hom met die boeksak ’n klappie te gee. Lappies gaan staan, lig sy ore op en wip sy kop heen en weer soos een wat nie mooi verstaan nie en nie mooi weet nie, toe spring hy kortom, hardloop ’n draai, kom terug, glip heen en weer tussen Bramie se bene deur en hap na sy voete. Toe voel dit of die seer kol in Bramie se keel opstoot en dwarsoor sy hele gesig spoel. “Lappies!” sê hy hard, en hy mik ’n skop wat die kollyfbrakkie soos ’n leë mandjie laat omdop en ’n ent in die pad laat afrol voordat hy weer op sy pote kom en met ’n tjankie in die pad ophardloop en deur die hek glip terug wingerd toe.
Grietjie gaan staan soos een wat iets wil sê, toe skop sy ’n klippie opsy en stap sonder praat ’n entjie voor Bramie uit huis toe.
Die aand nadat hulle klaar in die spens geëet het, nadat ou Warie en ai Nonkie al ná die boekevat weg is huis toe en Hans Boesman kom nagsê het, is daar ’n sagte kloppie aan die kombuisdeur.
“Wie’s dit?” skree oom Koos uit die spens uit.
“Dis ek, baas,” sê ’n stem. Bramie voel hoe sy gesig meteens styf word en hy sien hoe Grietjie haar vlegsels agtertoe gooi en haar kop oplig soos een wat skrik.
Oom Koos staan op, stap kombuis toe en maak die bodeur oop. “Goeiste, ou Houtmens,” sê hy, “en wat soek jy so laat?”
“Niks nie, baas,” sê Houtmens stadig en hy bly ’n rukkie stil. “Daar’s sommer ’n moeilikgeit by die kinders, baas.”
“Moeilikheid by die kinders?” sê oom Koos. “Is een siek?”
“Nee, baas,” sê Houtmens en hy bly weer ’n rukkie stil.
“Toe praat nou, Willem,” sê oom Koos. “Wat is die moeilikheid?”
“Baas,” sê Houtmens, “ek wil net vra as die baas met Bramie sil praat, hy’t Klein Willem vanmiddag ’n toe-oog geslat, baas, en so lat sy neus ook stukkend is.”
“Wat?” sê oom Koos, so hard dat Lappies op die stoep opspring en ’n blaffie gee.
“Ja, baas, Jaffie het kom sê. Klein Willem het vir sy ma gesê hy’t geval, baas, en toe kom Jaffie sê,” sê Houtmens.
“Abraham!” roep oom Koos, maar voordat Bramie reg by die spensdeur uit is, staan Grietjie al langs oom Koos.
“Pa,” sê sy, “Pa, Giel het aan Bramie gesit en aan Bramie gesit om met Klein Houtmens te baklei, Pa, en hy’t gesê hulle is almal ouvrouens op Sadewee om hulle nie kan baklei nie en toe baklei Bramie met Klein Houtmens en toe slaan Klein Houtmens nie en toe slaan Bramie hom so, Pa. Maar Bramie wou nie, Pa, dis Giel,” en Grietjie staan uitasem ’n tree agteruit.
“Margareet!” roep tant Letta van die spens af. “Kom hier! Jou pa het nie vir jou geroep nie.”
“Maar Pa, dis regtig so, Pa,” sê Grietjie voor sy stadig omdraai.
“Kyk hier, ek wil nie stories van bure se kinders hoor nie, gehoor, Magriet, loop spens toe,” sê oom Koos. “En mannetjie, wat het jy te sê?”
Bramie kyk na Ou Willem Houtmens se stywe arm en die verslete baadjiemou, en êrens in hom gaan ’n seer plek sit wat baie groter is as die bang wat oor hom gekom het toe hy Houtmens se stem by die deur hoor.
“Ja, Pa,” sê hy, “ek het met Klein Houtmens baklei, Pa.”
Oom Koos steek sy hand in sy sak en haal sy halfvol tabaksakkie uit. “Hier, Houtmens,” sê hy, “vat dié en loop jy maar solank huis toe. Ek sal met Bramie afreken. Dankie dat jy kom sê het.”
“Dankie ook, baas, nag, baas, nag, nôi, nag, Bramie, nag, Grietjie,” sê Willem en hy draai stadig om en stap in die donker weg.
Oom Koos maak die bodeur toe, maar Bramie bly doodstil soos die bakkis teen die muur staan. Toe draai oom Koos om. “O so,” sê hy, “en dan is jy ’n man wat ’n bruinkind slaan en jy weet hy sal nie terugslaan nie? Kyk, kêrel, weet jy nie liegters en bakleiers hoort nie op hierdie bergplaas nie, hè?”
“Ja, Pa,” sê Bramie.
“En nou kan jy kies wat jy wil hê: ek gee jou ’n goeie loesing of jy loop nou na Houtmens se huis toe en jy loop vra vir Klein Willem ekskuus,” sê oom Koos.
Bramie dink aan die bythale van die muilswepie oor ’n bobeen en hy dink aan Antjie Somers en die lang donker pad deur die watersloot na Houtmens se huisie toe en aan Klein Willem se gesig, maar voordat hy kan kies, sê oom Koos: “Nee wag, ek dink jy loop maar sommer nou en jy loop vra vir Klein Willem ekskuus,” en hy maak die bodeur oop en haal die onderdeur se werwel af. Toe staan Grietjie in die spensdeur. “Pa,” sê sy, “asseblief, Pa, kan ek saamgaan?”
“Margareet!” sê tant Letta agter haar. “As ek my sonde nie ontsag nie, loop ek jou nog vanaand deur, hoor! Dis om jy aljimmers saam met die kleingoed ravot dat julle nie meer maat en perk ken nie. Kom vat jou kers en gaan kamer toe.”
“Loop slaap, Ounooi,” sê oom Koos. “Toe, Braam, kry jou stryk.”
“Ja, Pa,” sê Bramie en hy stap stadig oor die stoepie en uit die ligkol van die kombuislampie uit in die voetpad af na die houtbruggie oor die watersloot. Sy bene voel dik en swaar en hy steek sy hande in sy broeksakke en kyk reg voor hom totdat
