nie – ontoerekeningsvatbaar. En dit gaan onmoontlik wees. Almal wat hom geken het – sy vriende, die dominee, die werkers hier op die plaas – almal weet dat hy tot die laaste oomblik helder van verstand was.” Hy sluk. “Die oggend voordat hy dood is, het ons nog gesit en praat oor boerdery. Hy was die hele tyd helder, hy het selfs nog grappe gemaak. Daar is nie sprake van … dat hy nie geweet het wat hy doen nie. En die testament self is deur sy prokureur opgestel en deur getuies onderteken. Alles is reg en wettig.”
Sy kyk af na haar hande. “Dis net ’n jaar, maar ’n jaar kan oneindig lank wees.”
Hy sit sy beker neer. “Moenie vir my wag vir ontbyt nie. Sê vir Mieta wanneer jy wil eet; ek kom eers teen nege-uur in.”
Hy knik vir haar en verdwyn by die kombuisdeur uit. Sy bly net daar sit. Later kom Mieta terug en bak vir haar ’n eier.
“Hoe lank ken jy vir meneer Malan?” vra Julia.
Mieta kyk op, haar verkreukelde gesig een groot glimlag. “Hy was nog klein, so ’n opgeskote jongetjie. Foei tog, en sonder ’n mammie, het die ou meneer gesê. ’n Wees.”
“Ja,” sê Julia, en sy begin eet.
“Maar die ou meneer was lief vir hom asof dit sy eie kind was,” gaan Mieta voort. “Ek dink dis omdat meneer André van die begin af nes die ou meneer gevoel het oor die plaas. Hulle was so eenders. Nooit veel gepraat nie, maar hulle het mekaar verstaan. Die een het geweet wat in die ander een se kop gebeur.”
“Dan moet hy swaarkry na oom Septimus se dood?” sêvra Julia.
“Ai, juffrou.” Mieta vee oor haar oë. “Dit was bitter dae vir ons gewees. Meneer André het net so gesit, elke aand, elke oggend. Niks gesê nie. Hy’s nie ’n prater nie, maar ek weet hy voel die leegte in die huis.” Dan verhelder haar gesig. “Maar die ou meneer was ’n goeie man.” Sy kyk na Julia en herhaal: “’n Goeie man. Meneer André het vir ons gesê die prokureur sê daar is vir ons gesorg. En ek weet …” Sy kyk Julia diep in die oë. “Ek wéét hy het vir meneer André gesorg. Die plaas is nou syne soos dit hoort.”
“Hoort dit so?”
Mieta knik en draai terug na die stoof toe. “Die ding waarvoor jy lief is, word joune,” sê sy. “Dit kan nie anders nie.”
“Nee,” sê Julia, en sy staan op. “Dit kan seker nie anders nie. Dankie vir die ontbyt. Ek gaan ’n ent stap.”
Sy loop agter uit en begin verby die huis teen die rante uitstap. Aan haar regterkant lê die hoenderhokke; ’n werker is besig om eiers uit te haal en hy knik vir haar. Sy knik terug en stap aan. Elke nou en dan moet sy ’n hek oopmaak, wat nie altyd maklik is nie – die hekke is stram en baie oud. Sy klim hoër op en voel hoe die son begin steek. Sy rol haar hempsmoue op en stap aan totdat sy by ’n plaat bome kom waar sy kan sit en uitrus. Voor haar het die uitsig verbreed; die huis met sy rooi dak het nou klein geword, die vallei na onder selfs kleiner en die ander huise in die verte blote spikkels kleur tussen hulle omringende bome. Dis die vreedsaamste landskap wat sy nog ooit gesien het. As sy haar kop net effens draai, sien sy die berg agter haar, nou eintlik helder, afgesien van die valleie en voue wat donkerpers bly. Sy is bewus van ’n vrede soos sy nog nooit in haar lewe gevoel het nie. Is dit wat oom Septimus vir haar wou gee? Is dit wat hy met sy vreemde voorwaarde wou bewerkstellig? Het hy geweet sy sal nie hierheen kom tensy hy haar dwing nie?
Sy staan op, ongemaklik met dié gedagtes, en begin terugstap.
Die res van die oggend ondersoek sy alles op die werf, loer by die waenhuis in, bekyk die skure, gaan sit op die wal van die plaasdam en kyk na die blasende eende wat op ’n veilige afstand van haar af protes aanteken teen haar teenwoordigheid.
“Los my uit,” sê sy vir hulle. “Ek pla niemand nie.”
Tydens middagete sien sy André vir die eerste keer weer. Hy is nie spraaksaam nie en hulle eet grotendeels in stilte terwyl sy hom onderlangs dophou. Hy lyk nie soos sy haar voorgestel het ’n boer sal lyk nie. Vandag dra hy wel ’n kakiebroek en -hemp, maar hy is oor die algemeen goed versorg – beter as sy, dink sy wrang. Sy naels is nie kort afgebreek soos hare nie, hulle is netjies geknip. Toe hy van buite af gekom het met sy sonbril nog op, het hy allermins na ’n boer gelyk. Sy het ongetwyfeld ’n misplaaste en geykte idee van hoe ’n boer behoort te lyk.
“Wat sê jou ouers hiervan?” vra hy meteens.
“Hulle weet nie hiervan nie, en ek is ook nie van plan om hulle te vertel nie.”
Hy draai sy kop vraend skuins. “Waarom nie?”
“Hulle is oud,” sê sy ferm, “om mee te begin. Ek is die enigste kind, gebore in hulle middeljare. Ek dink nie hulle sal so iets kan verwerk nie.”
“En as ons …” Hy lyk ongemaklik. “As jy sou besluit om tog met my te trou?”
“Dan stel ek hulle in kennis.” Haar stem word ’n hele paar grade kouer. “Sonder om iets van oom Septimus se testament te vertel. Ek is nié van plan om die grap van die gemeenskap te word nie.” Sy vang sy oë in hare vas, haar lippe dun, twee onaantreklike lyne langs haar mond. “Dit is my onwrikbare voorwaarde in hierdie hele gemors. Niemand mag weet nie. Ek sal onder geen omstandighede duld dat mense na my kyk en giggel en agter toe deure oor my lag nie.”
“Niemand weet nie,” sê hy. “Net die prokureur.”
“Sorg dat dit so bly,” sê sy streng, maar ontspan tog effens. “Ek het vir Sandra vertel, my vriendin en vennoot.” Sy skiet ’n vinnige blik in sy rigting. “Nie dat ek al besluit het nie.”
“Nee,” sê hy. Hy kyk na sy horlosie. “Dis Saterdagmiddag. Is daar iets wat jy wil sien of doen?”
Sy is verbaas. “Ek sou graag meer van die plaas wou sien. Ek het vanoggend hier bo uitgeklim.”
“Ek weet,” sê hy. “Ek het jou gesien.”
Sy lig haar wenkbroue. “Inderdaad?”
Hy staan op. “Ons kan ry wanneer jy reg is.”
Sy volg hom en dié keer ry hulle met die bakkie. Eers neem hy haar met die grondpad langs soos hulle die vorige aand ingekom het, dan draai hy af. Die hele tyd verduidelik hy, wys vir haar waar die oorspronklike grens was, watter kampe vir volstruise of angorabokke of beeste is, wat lusern is, wat nie.
Toe hy op ’n gegewe punt langs die rivier ry, kyk sy na hom. “Is ons nou op my grond?”
Hy glimlag effens. “Ja, die rivier is joune.”
“Hou stil, asseblief,” sê sy, en hulle klim uit. Sy stap tot op die wal van die stroompie en staan daarna en kyk. Dis nie diep nie, maar die water kabbel helder oor die klippe. Sy gee ’n laggie, trek haar skoene uit en klim versigtig af sodat die koue water oor haar kaal voete loop.
“My eie rivier,” sê sy peinsend. Sy draai terug en kyk na hom wat nog op die wal bly staan, sy oë verberg agter sy sonbril. “Eintlik kan jy nie stry nie,” sê sy. “’n Mens kan jou eintlik doodlag oor die hele ding. As ek net ’n jaar lank met jou getroud bly, is hierdie rivier myne. En wat dan? Moet ek vir my ’n hartbeeshuisie hier oprig en hier kom bly? Wat maak ek met my rivier wanneer die jaar verby is? Waarom het oom Septimus dit nie ook voorgeskryf nie?”
Hy kom effens nader, gaan
